ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Powszechni mówi się, że wypędzenie Adama i Ewy z raju było "karą za nieposłuszeństwo", które okazali Bogu, spożywając zakazany owoc z drzewa poznania dobra i zła. Tak mówi tradycja, to się (chyba najczęściej) traktuje.
Mi od lat ta interpretacja wydaje się być niespójna z tak wieloma innymi elementami religii chrześcijańskiej, że chyba po prostu jej nie przyjmuję - ściślej: nie przyjmuję w tym domyślnym rozumieniu słowa "kara". Podkładam tu w jakimś sensie podobne, ale jednak też i bardzo wyraźnie inne znaczenia. W szczególności myślę, że w całej tej historii wypędzenia pierwszych ludzi z raju mamy do czynienia nie tyle z "karą", co z konsekwencją.

W czym upatruję różnicy pomiędzy karą, a konsekwencją?
Wydaje mi się, że w powszechnej intuicji i typowym odbiorze "kara" to coś, co się należy już samo przez się, niezależnie od wszystkich innych okoliczności. Kara jest szykaną, która ma zostać zastosowana nawet jeśli to już niczego zupełnie nie zmieni, nawet jeśliby skutki zastosowania owej kary były wyłącznie destrukcyjne. Ale kara musi być, bo przecież czyn też zaistniał...
W tym kontekście podam przykład. Oto wyobraźmy sobie, że jakiś zły człowiek skrzywdził pewną rodziną, bo im okradł i podpalił dom. Rodzina teraz zostaje bez dobytku i dachu nad głową. Ale oto przychodzi ktoś, to "czyni sprawiedliwość" wedle logiki kary i łapie tego złoczyńcę. Tak się jednak składa, że złoczyńca, widząc zło, które przez niego się stało, bardzo głęboko żałuje za to, co zrobił. Oto on nawet teraz tę rodzinę, którą skrzywdził, wspomaga finansowo, pracuje ciężko, aby im zadośćuczynić to, co się stało. Jednak "czyniący sprawiedliwość" powiada: ten człowiek musi być ukarany! Za zło kara jest absolutnie obowiązkowa i dlatego konieczne jest, aby ten człowiek spędził kolejne 10 lat w więzieniu. Bo tak jest sprawiedliwie. Bo za zło musi być kara i nie ma tu "żadnego ale". Nieważne jest, że ów złoczyńca siedzący w więzieniu nie będzie mógł pracować, aby jakoś wspomóc skrzywdzoną rodzinę, nieważne jest, że sprawca głęboko żałuje tego, co zrobił, że się zmienił i jest już innym człowiekiem. Wedla logiki kary, cierpienie sprawcy z tytułu tego, co on uczynił, jest absolutnie obowiązkowe.

Czym (w tym kontekście) jest konsekwencja?
Konsekwencja jest EFEKTEM TEGO CO ZASZŁO, ale ograniczająca się do skutków, których nie da się zmienić, bo są one typu "logika i prawa fizyki", nie zaś jest związana z jakimś założeniem ideologicznym.

To, że sprawca musi cierpieć z powodu tego, co zrobił, z kolei uważam za założenie ideologiczne. Nie twierdzę teraz, że jest ono niesłuszne. Mogę nawet go bronić w pewnej części kontekstów i odniesień, ale twierdzę, iż nie to konieczna konsekwencja, jest to bardziej paradygmat, założenie w jakiś sposób arbitralne.

Teraz można rozpatrzyć wypędzenie Adam i Ewy z raju - raz jako karę, a raz jako konsekwencję.
W ramach logiki kary, zostali oni wypędzeni dlatego, że Boga urazili i obrazili, a Bóg "uniósł się gniewem". I to właściwie z jakiejś formy zemsty za to nieposłuszeństwo, za urażenie boskiej godności jest to całe cierpienie ludzkości. Nie ma żadnych dodatkowych powodów związanych z tym, co się stało w samym człowieku, a jest teraz konsekwencją, która w raju uniemożliwiała funkcjonowanie pierwszych ludzi, bo rzecz w całości wynika z potrzeby aby kara się dokonało, aby ludzkość cierpiała, że tych dwoje na początku tak zadecydowało. Tak ma być, taki jest mus...
W ramach logiki konsekwencji Bóg nie unosił się gniewem i to nie o Jego godność w tym wszystkim chodziło. Oto stało się coś, co powoduje, że teraz Adam i Ewa nie są po prostu w stanie funkcjonować w raju. Jakieś "mleko się rozlało", a nie ma jak go odrozlać. Bóg zsyła ludzi na ziemię nie z powodu swojej złości, ale dlatego, że W TEN SPOSÓB MOŻNA NAPRAWIĆ tę sytuację.

Tak to by było z grubsza według tych dwóch logik... :think:

Katolikus

"kara, czy konsekwencja"..
A może wyraz troski? Gdyby człowiek w tym stanie (już po skosztowaniu owocu z "drzewa poznania dobra i zła") został w raju i zapragnąłby zerwać owoc z drzewa życia? Wtedy w stanie zniszczenia duchowego pozostałby już na zawsze. Więc Bóg postanowił ludzi z raju eksmitować.
Można to przyrównać do sytuacji rodzic - dziecko. Jeśli w twoim domu mieszka twój syn, ale on zaczyna łamać ustanowione przez ciebie zasady (dobre i mądre zasady), a dodatkowo zaczyna "zabawę" z używkami i chce robić imprezy to jeśli będziesz mu zapewniał opiekę i ochronę we własnym domu to on nie ma szans na zmianę, będzie się jeszcze bardziej pogrążał. Musisz więc go "wyrzucić", dla jego dobra, tak aby wziął odpowiedzialność za własne życie. Oczywiście to, że syna "wyrzuciłeś" nie oznacza, że zostawisz go bez wsparcia.
Ale to tłumaczenie ma sens jeśli założymy w dużej mierze dosłowność wydarzeń z Rdz. A to chyba nie o to chodzi, aby czytać te rozdziały dosłownie, ale nawet czytając dosłownie można próbować bronić tej dosłowności w jakiś głębszy sposób. Tak mi się wydaje.

Dla mnie Księga Rodzaju to głęboka opowieść o naturze człowieka. I w tym kontekście zastanawiam się co znaczy ta cała sytuacja z "drzewem poznania". Mówi się, że człowiek zerwał więź z Bogiem, człowiek postanowił się "odpęmpowić" od Boga, ale ja się też zastanawiam czy tu bardziej nie chodzi o to, że nie tyle człowiek zerwał więź z Bogiem, co ze samym sobą. Co człowiek musi zrobić, aby zerwać więź ze samym sobą?
Odpowiedź może iść w co najmniej dwie strony. Jeśli założymy, że był jakiś początek człowieka, gdzie był jako istota doskonała, ułożona w sobie, pogodzona ze sobą i światem to co trzeba zrobić, aby zniszczyć swoją prawdziwą zdrową naturę stworzoną przez Boga?
Możemy też założyć, że nie było doskonałego początku tylko zostaliśmy stworzeni na drodze około trzech miliardów i ośmiuset milionów lat ewolucji biologicznej, w tym ileś tam milionów lat ewolucji małp człekokształtnych. W tym ujęciu my dopiero dążymy do doskonałej natury godnej stworzenia Bożego. Tylko jak wtedy rozumieć opowieść z Księgi Rodzaju? Dużo pytań. Teologowie kombinują, ale nikt nic pewnego tu nie ustalił.

Michał Dyszyński

Katolikus

Michał Dyszyński

anbo

Michał Dyszyński

Chciałbym pociągnąć jeszcze kwestię kary i konsekwencji w omawianym kontekście. Jak wspominałem, raczej odrzucam przekonanie, że Bóg kogokolwiek pragnął kiedykolwiek ukarać w tym sensie, jak zwykle karę rozumiemy - jako konieczność zaaplikowania przymusowo komuś niechcianego przez niego cierpienia, z racji na to że "za przestępstwo musi być kara". Ale z karą sprawa nie jest taka całkiem prosta...

Jest jeszcze aspekt oczyszczającej mocy cierpienia.
Znane są dość liczne przypadki ludzi, którzy coś złego zrobili, a potem dobrowolnie zgłosili się, aby ich za to ukarano. Gdy wyrzuty sumienia stają się większą szykaną niż kara, to kara staje się ratunkiem dla osoby, nie akceptującej siebie. Nie wiem, jak to było w przypadku sytuacji z Księgi Rodzaju, nie wiem, czy Adam i Ewa odczuwali wyrzuty sumienia po tym, co zrobili, jednak już w szerszym kontekście trzeba chyba uwzględnić także ten aspekt - zetknięcia się świadomości z tą szykaną, jaką stanowi ten, czy inny rodzaj kary.
Kara dla niektórych ludzi może czymś, co przywraca im ład mentalny. To wielu może wydawać się dziwne, paradoksalne, ale UMYSŁ SZUKAJĄCY GRANIC dla swojej sprawczości, przekonań, może niekiedy nawet po prostu chcieć sobie owe granice umocnić mechanizmem karania. Ludzie nieraz tworzą sobie dziwne zasady, w ramach których za jakieś tam działania coś tam grozi. Przykładem jest umowa, że na przykład za użycie przekleństwa, trzeba zapłacić jakąś kwotę do puli, albo że za spóźnienie się, grozi komuś zostanie gdzieś tam dłużej, posprzątanie dodatkowo, czy inna szykana. Umysł człowieka domaga się tego, aby działania miały konsekwencje. Czasem tworzy sobie te konsekwencje dodatkowo - tylko po to, aby stworzyć sobie mentalne ramy, postawić granicę.

Katolikus

Michał Dyszyński

Vertir

Wypędzenie z raju bardziej wygląda na znaleznienie sobie pretekstu przez samego Boga, aby rozpętać na ziemi bajzel zwany ludzkością.

Michał Dyszyński

fedor

Vertir

fedor

blackSwan

fedor to miejscowy przygłup, więc nie przejmuj się. Poza tym witaj na forum.

fedor

Michał Dyszyński