ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Już kilka razy padł w dyskusjach tu na sfinii argument, że - rzekomo - Biblia miałaby potępiać mądrość, kompetencję, myślenie. Czy rzeczywiście w Biblii znajdziemy pochwałę ignorancji, a krytykę rozumu?...
Jakie fragmenty są wyciągane w obronie ignorancji, jako rzekomo przez Biblię chwaloną?...
Postaram się podać tu kilka takich cytatów, które (przynajmniej potencjalnie) tak mogą być odczytane.

Cytaty przeciw mądrości i wiedzy
(25) W owym czasie Jezus przemówił tymi słowami: Wysławiam Cię, Ojcze, Panie nieba i ziemi, że zakryłeś te rzeczy przed mądrymi i roztropnymi, a objawiłeś je prostaczkom.
(Ewangelia Mateusza 11:25)

(21) W tej właśnie chwili Jezus rozradował się w Duchu Świętym i rzekł: Wysławiam Cię, Ojcze, Panie nieba i ziemi, że zakryłeś te rzeczy przed mądrymi i roztropnymi, a objawiłeś je prostaczkom. Tak, Ojcze, gdyż takie było Twoje upodobanie.
(Ewangelia Łukasza 10:21)

(19) Napisane jest bowiem: Wytracę mądrość mędrców, a przebiegłość przebiegłych zniweczę. (1 list do Koryntian 1:19)

(21) Skoro bowiem świat przez mądrość nie poznał Boga w mądrości Bożej, spodobało się Bogu przez głupstwo głoszenia słowa zbawić wierzących.
(1 list do Koryntian 1:21)

(25) To bowiem, co jest głupstwem u Boga, przewyższa mądrością ludzi, a co jest słabe u Boga, przewyższa mocą ludzi.
(1 list do Koryntian 1:25)

(5) aby wiara wasza opierała się nie na mądrości ludzkiej, lecz na mocy Bożej.
(1 list do Koryntian 2:5)

(18) Niechaj się nikt nie łudzi. Jeśli ktoś spośród was mniema, że jest mądry na tym świecie, niech się stanie głupim, by posiadł mądrość.
(1 list do Koryntian 3:18)

(19) Mądrość bowiem tego świata jest głupstwem u Boga. Zresztą jest napisane: On udaremnia zamysły przebiegłych
(1 list do Koryntian 3:19)

(10) my głupi dla Chrystusa, wy mądrzy w Chrystusie, my niemocni, wy mocni; wy doznajecie szacunku, a my wzgardy.
(1 list do Koryntian 4:10)

Z drugiej strony jednak słowo "mądrość" jest wyraźnie kojarzona nawet z samym z Bogiem, albo z jego posłańcami.
Cytaty za mądrością/roztropnością (łączę tu mądrość z roztropnością w cytatach, bo przez tłumaczy Biblii są one używane niemal zamiennie)
(24) Każdego więc, kto tych słów moich słucha i wypełnia je, można porównać z człowiekiem roztropnym, który dom swój zbudował na skale.
(Ewangelia Mateusza 7:24)

(16) Oto Ja was posyłam jak owce między wilki. Bądźcie więc roztropni jak węże, a nieskazitelni jak gołębie!
(Ewangelia Mateusza 10:16)

(2) Pięć z nich było nierozsądnych, a pięć roztropnych.
(Ewangelia Mateusza 25:2) (ogólnie przypowieść o pannach, które zabrały, bądź nie oliwę do swoich lamp, idąc na ucztę weselną)

(2) Gdy nadszedł szabat, zaczął nauczać w synagodze; a wielu, przysłuchując się, pytało ze zdziwieniem: Skąd On to ma? I co za mądrość, która Mu jest dana? I takie cuda dzieją się przez Jego ręce. (Ewangelia Marka 6:2)

(40) Dziecię zaś rosło i nabierało mocy, napełniając się mądrością, a łaska Boża spoczywała na Nim. (Ewangelia Łukasza 2:40 - słowa o mądrości dotyczą tu Jezusa)

(52) Jezus zaś czynił postępy w mądrości, w latach i w łasce u Boga i u ludzi.
(Ewangelia Łukasza 2:52)

(35) A jednak wszystkie dzieci mądrości przyznały jej słuszność.
(Ewangelia Łukasza 7:35)

(8) Pan pochwalił nieuczciwego rządcę, że roztropnie postąpił. Bo synowie tego świata roztropniejsi są w stosunkach z ludźmi podobnymi sobie niż synowie światłości.
(Ewangelia Łukasza 16:8)

(7) Wszystkich zaś koniec jest bliski. Bądźcie więc roztropni i trzeźwi, abyście się mogli modlić. (1 List Piotra 4:7)

(49) Dlatego też powiedziała Mądrość Boża: Poślę do nich proroków i apostołów, a z nich niektórych zabiją i prześladować będą.
(Ewangelia Łukasza 11:49)

(15) Ja bowiem dam wam wymowę i mądrość, której żaden z waszych prześladowców nie będzie się mógł oprzeć ani się sprzeciwić.
(Ewangelia Łukasza 21:15)

(10) Nie mogli jednak sprostać mądrości i Duchowi, z którego /natchnienia/ przemawiał.
(Dzieje Apostolskie 6:10)

(3) Upatrzcie zatem, bracia, siedmiu mężów spośród siebie, cieszących się dobrą sławą, pełnych Ducha i mądrości. Im zlecimy to zadanie.
(Dzieje Apostolskie 6:3)

(10) I uwolnił go od wszystkich ucisków, i dał łaskę i mądrość w oczach faraona, króla Egiptu. A ten ustanowił go przełożonym nad Egiptem i nad całym swym domem.
(Dzieje Apostolskie 7:10)

(24) dla tych zaś, którzy są powołani, tak spośród Żydów, jak i spośród Greków, Chrystusem, mocą Bożą i mądrością Bożą.
(1 list do Koryntian 1:24)

(17) [Proszę w nich], aby Bóg Pana naszego Jezusa Chrystusa, Ojciec chwały, dał wam ducha mądrości i objawienia w głębszym poznaniu Jego samego.
(List do Efezjan 1:17)

(8) Szczodrze ją na nas wylał w postaci wszelkiej mądrości i zrozumienia,
(List do Efezjan 1:8)

(15) Baczcie więc pilnie, jak postępujecie, nie jako niemądrzy, ale jako mądrzy.
(List do Efezjan 5:15)

(3) W Nim wszystkie skarby mądrości i wiedzy są ukryte.
(List do Kolosan 2:3)

(16) Słowo Chrystusa niech w was przebywa z /całym swym/ bogactwem: z wszelką mądrością nauczajcie i napominajcie samych siebie przez psalmy, hymny, pieśni pełne ducha, pod wpływem łaski śpiewając Bogu w waszych sercach.
(List do Kolosan 3:16)

(5) Wobec obcych postępujcie mądrze, wyzyskując każdą chwilę sposobną.
(List do Kolosan 4:5)

(15) które mogą cię nauczyć mądrości wiodącej ku zbawieniu przez wiarę w Chrystusie Jezusie. (2 List do Tymoteusza 3:15)

(5) Jeśli zaś komuś z was brakuje mądrości, niech prosi o nią Boga, który daje wszystkim chętnie i nie wymawiając; a na pewno ją otrzyma. (List Jakuba 1:5)

(13) Kto spośród was jest mądry i rozsądny? Niech wykaże się w swoim nienagannym postępowaniu uczynkami dokonanymi z łagodnością właściwą mądrości.
(List Jakuba 3:13)

(12) mówiących głosem donośnym: Baranek zabity jest godzien wziąć potęgę i bogactwo, i mądrość, i moc, i cześć, i chwałę, i błogosławieństwo.
(Apokalipsa (Objawienie) 5:12)

(12) mówiąc: Amen. Błogosławieństwo i chwała, i mądrość, i dziękczynienie, i cześć, i moc, i potęga Bogu naszemu na wieki wieków! Amen.
(Apokalipsa (Objawienie) 7:12)

Warto zauważyć, że w tradycji katolickiej występuje coś takiego jak dary Ducha Świętego:
Dar Mądrości.
Dar Rozumu.
Dar Rady.
Dar Męstwa.
Dar Umiejętności.
Dar Pobożności.
Dar Bojaźni Bożej.
Aż trzy z nich odnoszą się do tych cech, które kojarzymy z mądrością (albo same są właśnie mądrością).

Zadziwiające jest, że w dyskusjach spotyka się co jakiś czas bardzo jednostronne przekonywanie, jakoby Biblia w ogóle potępiła rozum, mądrość, wiedzę, jakby za to wywyższyła naiwność i ignorancję. Skąd się to bierze?...
- Ja myślę, że z jednej strony właśnie te niektóre (te na początku przeze mnie przedstawione) cytaty w jakiś sposób to sugerują, więc patrząc już tylko na nie, nie biorąc Biblii w całości, można jakoś, do pewnego stopnia zasadnie bronić tezy o tym, że Biblia potępiła rozum.
- Z drugiej strony najczęściej tego typu głosy pochodzą z kręgów integrystycznych, czyli z tego skrzydła chrześcijaństwa, które jest zainteresowane w posiadaniu jak najbardziej posłusznych, czyli mentalnie niesamodzielnych wyznawców. Tym to wyznawcom mądrość, logiczne rozumowanie będzie przedstawiane jako objaw grzechu, pychy. Ono prostym ludziom może na tyle zamącić w głowie, że ci będą bardziej skłonni zareagować ślepym posłuszeństwem autorytetom. Więc po prostu te integrystyczne siły (w których ja widzę sporo po prostu złej woli) próbują sobie zmiękczyć potencjalny opór przed władzą, jaką chcą niepodzielnie sprawować nad wiernymi autorytarni despoci.

Jednak chyba też warto się tu zastanowić, dlaczego właściwie mamy i tak, i takie sformułowania w Biblii? Dlaczego w ogóle jakkolwiek (a to trzeba przyznać, jeśli się spojrzy na pierwszą grupę cytatów) mądrość jest potraktowana negatywnie?
- jak to jest szczególnie w tym cytacie: [i](25) W owym czasie Jezus przemówił tymi słowami: Wysławiam Cię, Ojcze, Panie nieba i ziemi, że zakryłeś te rzeczy przed mądrymi i roztropnymi, a objawiłeś je prostaczkom. (Ewangelia Mateusza 11:25)[/i]
Światło na problem rzucają inne cytaty:
(15) Nie na tym polega zstępująca z góry mądrość, ale mądrość ziemska, zmysłowa i szatańska. (List Jakuba 3:15)

(7) Lecz głosimy tajemnicę mądrości Bożej, mądrość ukrytą, tę, którą Bóg przed wiekami przeznaczył ku chwale naszej, (1 list do Koryntian 2:7)

Czyli odpowiedzią tutaj chyba byłoby spostrzeżenie: w Biblii jako "mądrość" określane są dwie ZNACZĄCO ODMIENNE IDEE, czyli są "dwie mądrości", które w jakimś stopniu są sobie przeciwstawne.
Jest mądrość pozytywnie rozumiana, kojarzona wręcz z Bogiem i z Jego szczerymi wyznawcami.
Jest też "mądrość świata", mądrość, którą pewnie określilibyśmy dzisiaj mianem egoistycznego sprytu, umiejętności lansowania się na mądrych, może nadętego intelektualizmu, może umiejętności zdobywania zaszczytów, bogactwa i władzy. Ta mądrość świata jest potraktowana negatywnie i to ona jest w Biblii skrytykowana.