ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Osobiście uważam, że jednym z najczęstszych powodów błędów w rozumowaniu, obrazowaniu świata w myśli jest tendencja do wartościowania wszystkiego (od strony etyczno - moralnej, albo tylko utylitarnej) na etapie, gdy jeszcze właściwie nie wiadomo, z czym mamy do czynienia.

Mechanizm funkcjonowania tego błędu jest następujący:
Oto pojawia się jakiś problem - np. kwestia ustalenia, czy potencjalny partner biznesowy jest dla nas wartościowy w tej roli. Poprawnym w moim rozumieniu podejściem byłoby zebranie jak najwięcej informacji o owym partnerze W TRYBIE BEZSTRONNOŚCI, MAKSYMALIZUJĄC OBIEKTYWIZM OSĄDÓW, a gdy już powstanie pewien całościowy obraz owej osoby, dopiero dokonać podsumowania, czy wychodzi na to, że chcemy z daną osobą robić nasz biznes.
A jak to można zrobić źle, czyli z dużym prawdopodobieństwem wadliwych rozpoznań?
- Wadliwość rozpoznania pojawia się wtedy, gdy - jeszcze przed zebraniem względnie kompletnych danych - ktoś wyrabia sobie ostateczne zdanie na temat owej osoby, uznając jej (w oparciu zapewne o wyrywkowe informacje) kompetencje, uczciwość (albo ich brak) na zasadzie na przykład: za kompromitujące uważam, że ktoś jeździ gorszej klasy samochodem, a ja z takimi biedakami biznesów nie robię. Pół biedy byłoby, gdyby taki szybko wartościujący po powierzchownych atrybutach zapamiętał sobie, z czego wniosek wyciągał, a gdy pojawi się korekta poprzednich informacji, był w stanie pierwszy osąd odkręcić. Ale najczęściej tacy szybko wartościujący ludzie zapominają o tym, jak wnioskowali, pamiętając tylko ten efekt końcowej oceny. A tymczasem mogłoby się okazać, że nawet przyjmując te kryteria oceny partnera po klasie samochodu (nie uważam, aby to było ogólnie dobre kryterium, ale tu nie chodzi o dyskusję nad takimi ocenami, lecz sam przykład), to tak naprawdę ów kandydat ma partnera lepszy samochód akurat musiał zostawić w warsztacie i był zmuszony przyjechać jakąś zastępczą bryką...

Wokół siebie widzę ludzi, którzy wartościują według mnie zbyt szybko, biorąc często pozór za istotę spraw. Nie twierdzę, że wartościować w ogóle jest błędem. I nawet nie twierdzę, iż jakaś całościowa ocena kogoś jest błędem. Błędem jest nakładanie na siebie, splątywanie prób określania coś od strony obiektywnej z bardzo szybkim dowiązywaniem do tego ocen moralnych, wartościowania co dobre, a co złe.

W nauce funkcjonuje norma, że w ogóle się nie czyni ocen moralnych. Bo nauka ma stwierdzać fakty, okoliczności, dopasowywać modele niezależnie od tego, czy się to komuś podoba, czy nie, czy jego religia to pochwala, czy potępia, czy w jego rodzinie to się traktowało jako zaletę, czy wadę, czy ktoś ma ku temu sympatię, czy wręcz czuje odrazę. I to podejście się sprawdza o tyle, że można prowadzić rozważania nad zagadnieniami bez nieustannego zmagania się z własnymi emocjami, które będą sugerowały, aby nie zajmować się "złym" aspektem sprawy, albo aby "poprawiać" (czyli fałszować) wyniki eksperymentów, skoro sugerowałyby one, że to co "złe" może wcale takie złe nie jest, zaś to co uznawaliśmy za dobre, okazuje się jednak złe. Naukowiec dobrze wykonuje swoją pracę jeśli jest obiektywny.
Naukowiec prywatnie oczywiście będzie oceniał moralnie. I prywatnie ma upodobania, życzenia, sympatie. Ale UMIE ODDZIELIĆ aspekt poznania, od aspektu oceny, który to ostatni aspekt uruchamia w człowieku emocje, które mocno skomplikują poprawność rozpoznawania świata.

Kruchy04 · Wysłany: Pon 1:03, 06 Mar 2023 Temat postu:

A dlaczego nie powstrzymać się od postulowania pozytywnych twierdzeń egzystencjalnych na temat podstawy rzeczywistości?
Przecież nie wiadomo jak jest.

fedor · Wysłany: Pon 6:33, 06 Mar 2023 Temat postu:

Michał Dyszyński · Wysłany: Pon 7:50, 06 Mar 2023 Temat postu:

Kruchy04 · Wysłany: Pon 15:52, 06 Mar 2023 Temat postu:

fedor · Wysłany: Pon 16:09, 06 Mar 2023 Temat postu:

Michał Dyszyński · Wysłany: Pon 17:19, 06 Mar 2023 Temat postu:

Kruchy04 · Wysłany: Pon 18:10, 06 Mar 2023 Temat postu:

Michał Dyszyński · Wysłany: Pon 18:13, 06 Mar 2023 Temat postu:

Kruchy04 · Wysłany: Pon 18:46, 06 Mar 2023 Temat postu:

Michał Dyszyński · Wysłany: Pon 19:14, 06 Mar 2023 Temat postu:

Kruchy04 · Wysłany: Pon 19:53, 06 Mar 2023 Temat postu:

fedor · Wysłany: Pon 20:39, 06 Mar 2023 Temat postu:

Michał Dyszyński · Wysłany: Pon 20:46, 06 Mar 2023 Temat postu:

Michał Dyszyński · Wysłany: Czw 14:38, 09 Mar 2023 Temat postu:

Zasadę powstrzymania się od wczesnego wartościowania można by uznać też za zasadę NIE TWORZENIA UPRZEDZEŃ POZNAWCZYCH.

To, że na tezy, stwierdzenia PO OSOBIE/ŹRÓDLE jest właśnie uprzedzeniem. Z uprzedzenia zaś wynika przyznawanie PO POZORACH atrybutu: słuszny vs niesłuszny.
Tymczasem chodzi właśnie o to, aby nie rozumować po pozorach.

Można by więc pokusić się o sformułowanie trzeciej nazwy dla zasady powstrzymania się od wczesnego wartościowania: zasady unikania rozpoznawania spraw po pozorach.

Co jest najczęstszym "pozorem" w tym kontekście:
- rozpoznawanie po osobistych sympatiach do ludzi
- rozpoznawanie po potrzebie, aby było na nasze
- rozpoznawanie po potrzebie, aby z kimś wygrać
- rozpoznawanie po ubiorze
- rozpoznawanie po tym, co sugeruje i lubi nasza grupa
- rozpoznawanie po tym, że nasi "ziomowie" czegoś nie akceptują
- rozpoznawanie jako fałszywe, błędne po tym, że coś zagraża temu, czego jesteśmy stronnikami (chodzi o rozstrzyganie intelektualne, bo oczywiście ogólnie zagrożenia w ogólności warto jest rozpoznawać).

Aby jakoś unikać rozpoznawania po pozorach, trzeba sobie wdrożyć jakąś formę strategii walki z tym mentalnym procederem. Za główny trzon owej strategii uważam:
- szukanie raczej FUNKCJONALNYCH A NIE OSOBOWYCH przesłanek
- SYMETRYZOWANIE zarzutów, akceptacji (jeśli coś jest argumentem ogólny, to należy sprawdzić, czy czasem za nami jak i przeciw nam nie jest tak samo zasadne).
- uświadamianie sobie EMOCJI I UPRZEDZEŃ, jakie mogą nami powodować.