ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Spotkałem się kilkakrotnie z interesującą strategią mentalną w rozumowaniu - polegającą na odrzuceniu prób analizy owego rozumowania, oceniania go.

Przez pewien czas nie bardzo nawet przyjmowałem do wiadomości, iż tak można mentalnie funkcjonować - utożsamiając nieświadomość z poprawnością. Ale chyba sporo ludzi taki paradygmat oceny stosuje, wychodzi z założenia, że jak się nie nazwie, nie oceni, nie przeanalizuje swojego rozumowania, to to rozumowanie będzie wtedy poprawne...
Niby dlaczego rozumowanie, o którym nic nie potrafimy powiedzieć miało być poprawniejsze od tego, które ocenom potrafimy poddać?... Dlaczego bezwiedny wniosek, miałby mieć przewagę nad tym, w którym znamy reguły, zależności, w jakich powstaje?...
- Ja tego nie wiem. Uważam, że jest dokładnie przeciwnie - bezwiedność rozumowania jest bardzo bliska rozumowaniu chaotycznemu, przypadkowym decyzjom.

Przy czym nie twierdzę, iż w ogóle odrzucam aspekt przypadkowości i chaosu w rozumowaniu. Nie - ten aspekt tez włączam, modeluję, oceniam. Ale ŚWIADOMIE I MAJĄC W TYM JAKIŚ PLAN.

Tu mamy chyba też ślad bardziej ogólnej strategii mentalnej niektórych ludzi. Bo są tacy ludzie, którzy - najczęściej nieświadomie - wyznają paradygmat, iż to co się dzieje samo, co jest poza nimi, co wzięło się nie z ich decyzji, lecz powstało mocami świata zewnętrznego, jest w jakiś szczególny sposób poprawniejsze od tego, co próbujemy wymodelować, zrozumieć.
Trochę rozumiem tych ludzi w tym sensie, że potrafię wskazać główny motyw, jaki może nimi powodować. Oto nazwana podstawa rozumowania może zostać zaatakowana. Zawsze ktoś może się przyczepić (często mając niezgorsze argumenty) do tego, że wnioskujemy z tego, a nie z innego aspektu. A jak się nie poda z czego się wnioskowało, to nie ma do czego się czepiać!...
Czyli mamy problem załatwiony... :rotfl:

Ci co z natury bezwiednie, bez kontroli świadomości rozumują mogą wręcz być przekonani, iż tak problem rzeczywiście rozwiązali... :shock:

Mogą też dalej blokować się przed refleksją, że nie tylko nie poprawili epistemicznie swojej sytuacji, ale ją silnie pogorszyli! Bo - w mojej ocenie - ewidentnie ja pogorszyli!
Ale przecież można się łudzić, iż jak ukryliśmy podstawy rozumowania przed nazwaniem ich, czyli utrudniliśmy ich krytykę, to tak przybliżyliśmy rozumowanie do poprawności, prawdziwości.
Ta strategia jest mocno podobna do strategii kogoś, kto ukrywa etykietki tego, co zepsute, trujące, wadliwe, licząc na to, że jak nie będzie owa wadliwość widoczna, to problem się załatwi. Ale przecież zepsuta żywność, której stan został ukryty zniszczeniem daty ważności nie stanie się przez to zdrowa. Wręcz przeciwnie - ona nie tylko zepsutą pozostanie, ale z dużym prawdopodobieństwem jej wykorzystanie spowoduje szkody, które nie powstałyby, gdyby informacja o stanie owej żywności była zachowana.

Ludzie traktujący rozumowanie bezwiedne, nieświadome użytych reguł i założeń jako lepsze od tego, w którym jest jawność i rozliczalność, stają po stronie przekonania, że przypadkowe rozstrzygnięcie jest lepszą opcją, od rozstrzygnięcia uzyskanego rozumowo. Są to w istocie pesymiści poznawczy.
Skąd się bierze tego rodzaju postawa?... :think:

Ja widzę tu takie możliwe mechanizmy mentalne:
- niewiara we własne moce poznawcze
- skupienie się na aspekcie walki i sporu, a zlekceważenie obiektywizmu w rozumowaniach. Rywalizacyjne podejście w rozstrzyganiu o sprawach.

Ludzie skupieni na tym, aby wygrywać personalnie, dla których sukcesem jest pokonanie jakiegoś przeciwnika, ukrycie tych podstaw rozumowania, które dają się atakować, mogą uznać za skuteczną strategię. Bo jak nie da się o czymś mówić, to nie się tego postrzegać to - rzeczywiście - nie da się też tego zaatakować. Czyli wychodzi na to, że przed przynajmniej jednym atakiem jesteśmy chronieni... A to, ze przez to sami nie możemy dociekać sensu i prawdy w zakresie owych ukrytych zagadnień?...
- To już dla osoby skupionej na rywalizacji będzie mniejszy problem. Bo dla rywalizujących atak i obrona są priorytetem, a nie wiedza i zrozumienie spraw.

To dość dobrze widać w dyskusjach. Osoby skupione na rywalizacji, na wygranych personalnych, wykazywaniu błędów czyichś, zamiast dociekania istoty rzeczy będą:
- unikały formułowania założeń rozumowania - wtedy tych założeń im nikt nie zaatakuje
- unikania jasnego deklarowania użytych reguł rozumowania - wtedy reguły też nie mogą zostać poddane krytycznej analizie
- unikania jasnych wskazań co, z czego, w jaki sposób
- unikania w ogóle klarowania całego rozumowania
Dla takich ludzi ogólna mętność wywodów jest zaletą, a nie wadą!

To, że przez to sami nie przybliżają się mentalnie do rozumienia, do ogarniania rzeczywistości myślą, nie będzie dla tych osób problemem. Ważne bowiem dla nich jest nie tyle zrozumienie czegokolwiek, a walka o personalne cele.

Ogólnie jest tu omawiane zagadnienie, które dałoby się chyba niezgorzej określić jako paradygmat analityczności, sprawczości myśli.

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński