ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Tu niektórzy mogą uznawać, że sama rzeczywistość jako taka zasługuje na miano prawdy obiektywnej. Takie podejście jest oczywiście możliwe, przez niektórych stosowane, ale w moim przekonaniu jest ono mocno niezręczne, kłopotliwe. Rzeczywistość jest sama w sobie NIEWYRAŻALNA, bo nieskończenie skomplikowana oraz nieuchwytna w żaden sposób dla rozumu typu ludzkiego. Prawda tak rozumiana byłaby właściwie terminem nieużywanym w zdecydowanej większości zwrotów. Miałaby tylko jeden cel - wskazać, ze coś hipotetycznego, muskanego naszymi wyobrażeniami, poszukiwanego w konstrukcjach myślowych, jest.
Tymczasem rzeczywistość ma już swoją nazwę, jest nią "rzeczywistość", nie potrzebuje więc swojego dublera w nadmiarowej nazwie "prawda obiektywna".
Tak rozumiana prawda obiektywna nie miałaby też nic do jakiegokolwiek praktycznego wyrażenia w stylu "prawdą obiektywną jest, że ...". Takie ujęcie też sprzeciwiałoby używanemu w filozofii i metodologii terminowi "obiektywizacja", czyli czynieniu naszego wglądu w rzeczywistość jakoś tam "obiektowym", dającym się "ujmować", "podawać" innym ludziom na podobieństwo obiektów z życia codziennego, czyli podawanemu kubkowi, czy łyżce. Ale niewątpliwie takie podejścia się zdarzają.
Wreszcie jest trzeci (w moim przekonaniu chyba najważniejszy) powód, dla którego rzeczywistości nie należałoby utożsamiać z konceptem prawdy obiektywnej. Tym powodem jest to, że SUBIEKTYWNE ASPEKTY SAME TEŻ NALEŻĄ DO RZECZYWISTOŚCI. To, że Kowalskiemu smakują pączki to rzeczywistość, choć rzeczywistość w części subiektywnej. Dodatkowo powiedziałbym, że (ja mam taką hipotezę) być wizja jednej jedynej, niezależnej od obserwatorów rzeczywistości sama w sobie może być błędna. Koncepcja "rzeczywistości obiektywnej" jest ZAŁOŻENIEM, lecz nie może być udowodniona. Ale ten temat jest trochę zbyt złożony i ja tutaj nie chcę nad nim dyskutować, bo weszlibyśmy w obszary, w których za dużo przy tłumaczeniu musiałbym "machać rękami", nie podając konkretów. Jednak moja osobista intuicja jest taka, że rzeczywistość obiektywna jest tylko przybliżeniem, może nawet ułudą (podobnie chyba uważa Wuj i Berkeley, czy wielu innych personalistów).
Jeśii więc zdecydowałem się podzielić prawdy na obiektywne i subiektywne, to pakowanie do kategorii "obiektywnej" w bliżej nieokreślony sposób czegoś co jest zawarte w kategorii subiektywnej psuje całą koncepcję. To przy takim ujęciu należałoby już w ogóle zrezygnować z mówienia o takim podziale.

Tymczasem "prawda obiektywna" rozumiana bardziej JAKO METODA, jako sposób uzyskiwania potwierdzenia czy sformułowany słowami aspekt przeszedł twardą procedurę "odrywania od subiektywnego widzimisię" jest z grubsza zgodna z tym, jak używa się tego terminu w nauce, w rozmowach. Nie ma ona błędów i problemów, jakie stwarza utożsamienie prawdy z samą rzeczywistością. Prawdą jest coś WYRAŻALNEGO, coś co kandydowało do weryfikacji, do wyłonienia w teście prawda vs fałsz, zatem coś, co da się zamknąć w jakimś sformułowaniu, w jakimś (niedoskonałym) modelu językowym. Prawdę bowiem można "powiedzieć" - stosujemy określenia "powiedział prawdę" - co ma sens i jest rozsądne. Stwierdzenie "powiedział rzeczywistość" (gdyby prawdę obiektywną z nią utożsamić) brzmi idiotycznie.
Poprawnie (w mojej koncepcji) rozumiana prawda obiektywna nie musi oczywiście ostatecznie okazać się słuszna, może ją zastąpić lepsza prawda obiektywna (skuteczniej zobiektywizowana), podobnie jak poprawiona teoria naukowa może zastąpić słabszą, wcześniejszą. Dla nas - ludzi - tak rozumiana prawda obiektywna jest zatem uchwytna, jest czymś, o czym można dyskutować, przedstawiać sobie w postaci koncepcji, a nie jest jakimś ulotnym, nigdy nie dostępnym ideałem, o którym właściwie nikt nie jest w stanie powiedzieć niczego konkretnego.

Tak też najczęściej w języku "prawdy obiektywne" rozumiemy - powiemy "prawdą obiektywną jest, że Paryż jest stolicą Francji" - odnosimy się tu do UMOWY pomiędzy ludźmi nazywania pewnych miejscowości "stolicami", a w przypadku państwa Francja akurat stolicą jest Paryż. Jest to jak najbardziej UMOWA, coś dogadanego między ludźmi, nie jest to żaden idealny twór.

lucek

Michał Dyszyński

Błażej

Michał Dyszyński

To wszystko co wyżej starałem się wyłuszczyć może być dla wielu osób trudne do zaakceptowania, zrozumienia z powodu pewnego AUTOMATYZMU DOZNAŃ. Uczymy się kategoryzować swoje doznania automatycznie, bezrefleksyjnie postrzegamy większość tego, co widzimy jako jedynie słuszna opcja oceny rzeczywistości. Trzeba sporej umiejętności autoanalizy, wyjścia poza to co domyślne i automatyczne, aby dostrzec głębszy poziom składania sobie koncepcji prawdy w całość. Bo MYŚLIMY TYM, CO NAS NAUCZONO - postrzegamy wzorcami językowymi, kulturowymi, także własnym nawykami. Owo postrzeganie odbywa się już bez udziału naszego aparatu wątpliwości, pytania o alternatywy. Tak funkcjonujemy ewolucyjnie, bo nieprzyjazne środowisko wymaga szybkich decyzji, wymaga właśnie automatyzmu reakcji. Gdybyśmy za bardzo się zastanawiali nad wieloma rzeczami, to nie zdążylibyśmy uciec przed drapieżnikiem, albo nie wykonalibyśmy innego ważnego zadania, bo w przyrodzie panuje zasada "raczej działać, niż wątpić". To powoduje, iż automatyzm postrzegania towarzyszy nam krok w krok, większość ludzi nie jest w stanie nawet zauważyć, że ten automatyzm istnieje, a do tego że są całkiem rozsądne alternatywy dla wielu tych automatycznych wskazań.

Odkrycie potrzeby dodatkowej weryfikacji własnych prawd jest bardzo ważnym życiowym przełomem.
Wiele osób nie zdecyduje się na ten przełom, one pozostaną w obszarze automatyzmu intuicyjnych reakcji, będą o czymś przekonani tylko na zasadzie "tak mi się zdaje". Takie osoby latwo jest rozpoznać po AUTORYTARNYM i ARBITRALNYM TRYBIE WYPOWIEDZI - dla owych osób "rzeczy są" - jedynie takimi, jakie oni ujrzeli. Owi ludzie są w tym tu nawet spójni, zgodni ze sobą - zawsze "jest" tylko to, co ujrzeli, więc nie ma powodu szukać alternatyw, bo już wiemy, bo już mamy rozwiązanie, czyli inaczej mówiąc dlatego że...
... nie poszukali alternatyw!
Jedno z drugim nawzajem się wspiera - jak się zawsze pierwsze rozpoznanie potraktuje jako to jedynie słuszne, to oczywiście nie ma powodu szukać alternatywy; a jak się tej alternatywy nie szuka, to się jej zapewne nie znajdzie. Czasem tylko samo życie wmusi takiej osobie rezygnację z jakiejś totalnej głupoty, ale normalnie "epistemologiczny system obronny" będzie dość skutecznie blokował szersze spojrzenia na świat i siebie.
Niektórzy jednak ów przełom, owo odkrycie MOGĘ ZREZYGNOWAĆ Z PIERWSZYCH POMYSŁÓW NA TO CO JEST PRAWDĄ, mogę szukać głębiej, dalej. Ja w tą stronę się skierowałem z przyczyn trochę chyba tez i przypadkowych - z tego, że w młodości sporo grywałem w szachy. Niektórzy uważają, ze szachiści to genialni ludzi, inni wręcz przeciwnie - spotkałem się ze stwierdzeniem, że nauka gry w szachy nie uczy człowieka niczego więcej, niż.... gry w szachy. I chyba coś w tym jest - bezpośrednio trudno jest mi wskazać dziedzinę, która dzięki mojemu szachowemu treningowi szczególnie zyskała. Jednak ostatnio dostrzegłem, że szachy jeden myślowy odruch we mnie ukształtowały - to odruch SZUKANIA ZAWSZE ALTERNATYWNYCH ROZWIĄZAŃ. W szachach to wychodzi w sposób wyrazisty - kto się skupia na pierwszych pomysłach na strategię, czy taktykę w grze, ten zwykle szybko przegrywa. Rzadko pierwszy pomysł jest tym najlepszym. A nawet jeśli rzeczywiście ów pierwszy pomysł był całkiem niezły, to za ruch, czy dwa pojawi się kolejna sytuacja, w której pierwszy pomysł już będzie wyraźnie gorszy od alternatyw. Jeśli się człowiek ZMUSI do przeanalizowania chociażby kilku alternatyw, to z reguły jednak spora ich część okazuje się lepsza, niż ten pierwszy pomysł. Gra w szachy zatem pięknie testuje wadliwe strategie poznawcze - jest pewna przestrzeń działania, jest rozgrywka, a na koniec EFEKT, czyli wygrana, albo przegrana. W każdym razie mnie akurat szachy ukształtowały poznawczo w ten sposób, że podejrzliwie traktuję swoje pierwsze, szybkie rozpoznania, szukam alternatyw, szukam dodatkowych metod weryfikacji dla nich, nowych pomysłów, nowych zależności.
To oczywiście wymaga ZAPRZECZENIA SOBIE. Na to egotyczne osobowości czasem nie potrafią się zdobyć - jak to, mam zrezygnować z mojego (!) pomysłu?...
- Ale pomysł - ten pierwszy - czy on naprawdę jest taki "mój". Ten drugi może przecież też być "mój", a nawet jak jest z obcej inspiracji, to też go można adoptować, aby był "mój".
Myślę, że to szczere odkrycie w sobie potrzeby szukania głębszej prawdy ma w sobie okruch chrześcijańskiego postulatu "musicie narodzić się ducha". Bo chodzi o wykroczenie ponad doraźność, ponad to, co narzucone jakimś impulsem świata, chodzi o WYBUDOWANIE W SOBIE PRZESTRZENI DO ROZWAŻAŃ. Im bogatsza owa przestrzeń będzie, tym lepsze (bardziej celowe, adekwatne do założeń) decyzje poznawcze będziemy podejmowali. Ci co chcą się głównie upierać, co po prostu bronią swojego (w istocie pop prostu pierwszego) pomysłu na ocenę rzeczy, ci nie budują siebie intelektualnie, nie rozwijają się poprawnie, pozostają w intelektualno duchowej piaskownicy.
To odkrycie potrzeby szukania głębszych prawd trochę zaboli. Ono nie jest łatwe, bo tak chciałoby się ucieszyć tą myślą "o, coś odkryłem, mam rację, dobrze będzie!". A tu trzeba dać owym emocjom po łbie, powiedzieć sobie: spokojnie, nie gorączkujmy się, może to jeszcze nie jest ten sukces, szukajmy alternatyw. Tak więc, aby się otworzyć na głębsze prawdy trzeba pewnego hartu umysłu, trzeba "mieć jaja" w tym sensie, że nie dać się zdominować temu "emocjonalnemu dzieciakowi w sobie" - żeglowaniu ku szybkim sukcesom i prostym przyjemnościom, biorącym się z uznania "ale mądry i sprytny jestem! Odwołań od tej klasyfikacji, że jestem mądry i sprytny nie przyjmuję!!!".
To takie intelektualne "narodzenie się ducha". Trzeba mieć jaja, trzeba czasem dostać trochę po dupie, aby do owego narodzenia dojrzeć, odstawiając proste przyjemności i satysfakcje w imię NADZIEI, na coś większego, wspanialszego. To jest trudne. Ale nic co naprawdę wartościowe nie jest łatwe, automatyczne. Więc dzisiaj powiedziałbym, że WARTO; warto jest zamienić sobie to założenie o swojej niezwykłej kompetencji, o tym, że pierwszy pomysł jaki nam przychodzi do głowy jest tym najlepszym i ostatecznym, warto jest Z POKORĄ szukać w tym, co czasem zlekceważone, albo wsparcia u innych. Ta pokora jest tu słowem - kluczem. Kto pokory intelektualnej nie ma, ten jest skazany na utwardzanie w sobie tych pomysłów, które pojawiły się jako pierwsze. One mogą być oczywiście tymi najlepszymi, ale najczęściej jednak takimi nie są...

WillGesenius/konto usunię

Michał twoje notki wymagają chyba jakiegoś spisu treści. ;) Rzadko ktoś ma chęć przedzierania się, przez ściany tekstu, gdy zobaczy takie cegły które sadzisz (obszernie).
Niezbyt dobrze się czyta taki maczek ale to właściwość każdego forum. Jak by to była książka to co innego (typografia, światło, margines, odpowiedni skład od razu czyni myśl strawną).

Gdyby twe notki, najlepiej reprezentatywne zebrać i wtłoczyć do ebooka, napewno bym miał większą chęć przeczytania co chcesz przekazać. Jak wygląda czytanie ciebie w moim odbiorze. Widzę cegłę, automatycznie tracę cierpliwość, albo ją ćwiczę i z mozołem przedzieram się przez kilka zdań, kilkanaście. Gdy dobrnę do końca. Dopiero wtedy mówię sobie, np. było warto, jak przy tej notce.

Wartościowe spostrzeżenie pedagogiczne: "Rzadko pierwszy pomysł jest tym najlepszym" jak i dalszy wywód godny zapamiętania. Czasem niestety odpadam i sobie daruję, gdy pierwsze zdania nie mają siły przyciągania.

Ale dzięki za ostatni post - nie byłem świadom, że takiego dobrego nawyku nauczyły szachy.

Michał Dyszyński