ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Jednym z moich podstawowych zarzutów wobec myślenia ludzi, oskarżeniem o brak racjonalności jest postawa, która skupia się na wskazywaniu winnych i wrogów.

W skrajnych sytuacjach wskazujący wrogów nawet nie umieją sformułować za co konkretnie owi wrogowie są winni, nie mają prawie żadnych konkretnych danych o sprawie, ale już wrogów widzą, ogłaszają jacy to ci wrogowie są wredni, kłamliwi, ogólnie niegodni. Często (najczęściej...) jest tak, że owi wrogowie zielonego pojęcia nie mają o tym, że dla danej osoby wrogami są, ani że przypisuje się im powody do owej wrogości.
Podobnie jest ze wskazywaniem winnych, którzy niekoniecznie muszą być zadeklarowanymi już wrogami (mogą być członkami rodziny, a tę - przynajmniej trochę - się szanuje i uznaje), ale już winę im się przyczepia. Najczęściej przyczepia się tę winę nie dbając o to, na ile owa osoba rzeczywiście mogła coś w danej sytuacji poradzić.
Jako przykład anegdotyczny z opowieści znajomych podam sytuację z życia, zaistniałą naprawdę. Oto wiecznie niezadowolona żona, którą mąż bardzo kochał, pracował na jej zachcianki i zafundował jej w końcu wycieczkę dookoła świata, w hotelu spaliła czajnik (tak że było zagrożenie pożarem). To ona ów czajnik nastawiła, to ona się zajmowała przygotowaniem napoju. W tym czasie zmęczony mąż spał. Ale gdy rzecz zła się już zadziała, kto według niej był winny spaleniu się czajnika?...
- oczywiście mąż. :shock:

"dlatego że zasnął!" - oto on bezwstydnie położył się spać, zamiast przewidzieć, że się może spalić czajnik, a potem wstać i w odpowiedniej chwili uratować sprawę...

Z osobami skupionymi na wskazywaniu winnych zamiast poszukiwania przyczyn i rozwiązań problemu bardzo trudno jest współpracować. Właściwie to są to wadliwe w zespole osoby, bo one sabotują twórczą dyskusję nad sprawą, jako że ściągają rozmowę na pretensje, różne osobiste wycieczki, wskazywanie co "ktoś powinien" (dziwnym trafem jednak sam wskazujący winy nigdy nie dostrzega, że on też mógł coś zrobić, że one też może "powinien").
Czy wskazujący wrogów i winy zupełnie nie mają racji?...
- Tego nie stwierdzam. W działaniach większych grup osób zdarzają się zaniedbania, nieraz głupota ludzka, jest więc też i sensowne czasem stwierdzenie, iż ktoś tam winę (w największym stopniu) ponosi. Tak więc moja krytyka winocentrycznych ludzi nie powinna być utożsamiana z twierdzeniem, iż na pewno wskazanie winy jest bezzasadne. Bo bywa zasadne. Ale...
BYWA!
A poza tym, nawet jeśli ktoś winę ponosi, to i tak kluczową sprawą dalej jest to, jak problem pokonać, jak naprawiać te konsekwencje negatywne, które się pojawiły, a nie rozpamiętywanie, jak to ktoś jest tym winnym, gorszym, wrednym, jak to należy mu się wina, nagana i nie wiadomo co jeszcze.
Oczywiście znowu - nic nie jest tu absolutne - czasem ową winę należy wytknąć, czasem może i należy winowajcą wstrząsnąć, jeśli na przykład notorycznie lekceważy on swoje obowiązki, albo czyni po prostu coś złego. Czasem (niekiedy względnie często) tak jest. Ale każdy taki przypadek powinien być osobno diagnozowany i rozpatrywany.
Mi chodzi zatem o postawę STAŁEGO PREFEROWANIA rozpatrywania win i oskarżeń ZAMIAST rozwiązywania problemów, dyskutowania o możliwie najbardziej skutecznym działaniu. A winocentryczni, niestety, torpedują ową konstruktywność w działaniu.

Podobnie jest też trochę z dyskusjami na różne tematy społeczne, także w internecie. Jedni próbują na początek przeanalizować powody, czynniki, zbadać uwarunkowania i dopiero po dogłębnym rozpoznaniu problemu ewentualnie zacząć pytać, czy ktoś tu nie ponosi jakiejś winy. Winocentrycznych rozpoznamy po tym, że winę wskażą już w pierwszym poście, czasem w pierwszym zdaniu. Często nieokreślone jest zupełnie ZA CO właściwie winni ową winę ponoszą, często sama sytuacja jest bardzo daleko posuniętym domniemaniem, ale już wskazuje się "na twardo" winnych i winy (rzekome).

Skąd się biorą winocentryczni na tym świecie?
- Moja hipoteza jest taka, że są to ludzie osobiście niezrealizowani, których "gryzie jakiś robak", którzy nie panują nad frustracją jaka ich przepełnia i koniecznie chcą tę frustrację przerzucić na innych. Dla nich każdy pretekst obarczenia kogoś winą, grzechem, złą intencją jest dobra, a przesłanki ku temu mogą być błahe, albo wręcz żadne.

Michał Dyszyński

Moje obserwacje ludzi skrajnie koncentrujących się na winach i wrogach sugerują, że oni najczęściej wręcz wolą jeśli są problemy, sprawy nierozwiązane, że sabotują konstruktywne dyskusje do pewnego stopnia z premedytacją. Bo ten "robak", które owe osoby gryzie, nie byłby zaspokojony, gdyby po prostu problemy zostały rozwiązane. Wtedy nie byłoby pretekstu do wskazywania winnych, do nurzania się w tych oskarżeniach. Winocentryczny tylko udaje, że chodzi mi o to, aby było lepiej na świecie. On w istocie pragnie psuć, bo to mu daje pretekst do przypisywania jego bliźnim różnego rodzaju zła, winy. Z takim człowiekiem najczęściej o naprawianiu problemów jakie się ujawniły "nie pogadasz", jako że jego ten temat zwykle nie tylko nie interesuje, ale wręcz jest mu nie na rękę. Bo wedle jego pragnień i emocji właśnie ma być źle, bo wtedy jest sto powodów do oskarżeń wszystkich wokoło.

Michał Dyszyński

Jeszcze chciałbym bardziej osobiście spuentować to, co opisywałem w tym wątku. Otóż mając doświadczenia zbliżone do opisywanych w dwóch pierwszych postach, kiedyś sobie postanowiłem:
Nie zaczynać żadnego rozumowania od formułowania personalnych oskarżeń, starać się w ogóle omijać przypisywanie komukolwiek winy, a w zamian skupiać się na OPISIE PROCESÓW w sposób, jakby winy w ogóle nie było sensu przyznawać (trochę jakby ludzie byli robotami, którym się przecież winy nie przypisuje, bo nie mają moralności).

W dalszej kolejności staram się nie formułować win w ogóle. Czasem o coś kogoś oskarżę, ale na pewno staram się od oskarżeń wskazujących konkretną osobę nie zaczynać. Choć będę OSKARŻAŁ POSTAWY, jakie ludzie przyjmują w różnych sytuacjach.
Oskarżając postawy, oskarżam BEZOSOBOWO, czyli analizując zależności pomiędzy motywacjami, celami, skutkami działań. Oskarżając tak nie mam motywacji osobistego ataku na kogokolwiek. Mam motywację ZROZUMIENIA jak to jest z tymi naszymi emocjami, pragnieniami, sprawczością, wyciąganiem wniosków.
I ten wymóg jaki tu sobie stawiam, staram się uczynić odpowiednio twardym, nie znoszącym wyjątków. Jeśli się gdzieś przyłapię (wciąż zakładam, że wpadki w zakresie tego postanowienia mogą się zdarzyć) na nie dotrzymaniu mojego postanowienia, to staram się wewnętrznie zawstydzić i wziąć się na "poważną, męską wewnętrzną rozmowę".

Z drugiej strony też jeśli widzę dyskutanta, który wciąż brnie w oskarżanie innych, to mocno się zaczynam zastanawiać, czy rozmowa z nim w ogóle ma szansę być konstruktywna, prowadząca do wniosków, a nie tylko wzajemnego się okładania inwektywami. Z takim potencjalnym dyskutantem staram się być ostrożnym w nawiązywaniu dyskusji. A jeśli dyskusję nawiążę, to już od początku sobie stawiam pewne dodatkowe warunki, których celem jest możliwie gładkie wyślizganie się w przyszłości z - potencjalnie wysoce prawdopodobnych - rozmów kompletnie jałowych, ale za to ociekających jadem i złością.

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Oskarżenia zatem nie są czymś, co chciałbym usunąć z układanki, lecz przywrócić im sensowność za pomocą niezbywalnego wymogu:
Oskarżać kogoś mamy prawo dopiero po zbadaniu sprawy, daniu szans na wytłumaczenie się oskarżanego (realnych, a nie pozornych), no i przede wszystkim powinny brać się troski o dobro, nie zaś miałyby byś sposobem na pozbywanie się osobistych frustracji i prowokowaniem sporów, w których pojawiałyby się preteksty do wyrażania złości, do odreagowywanie własnego "robaka" toczącego dusze.

Tych oskarżających nieuczciwie, tych rozładowujących oskarżaniem osobiste frustracje poznać można przede wszystkim po tym, że oni BLOKUJĄ DYSKUSJĘ NAD SPRAWĄ.
Oskarżający z powodów własnego nieuporządkowania, oskarżający z własnej złości nie jest zainteresowany, aby jego oskarżenie upadło, bo akurat okazało się, że może się w tym oskarżeniu pomylił, bo może oskarżany ma silne argumenty na swoja obronę. Gdyby oskarżany "zbyt" łatwo się wybronił, to zepsułoby oskarżającemu główny cel całej tej "imprezy" z oskarżaniem. Bo jemu od początku nie chodzi o jakieś naprawianie sytuacji, o uzgodnienia w sprawie. Jemu chodzi o to, aby się czuć atakującym, stawiającym zarzuty, postępującym na drodze dominowania otoczenia. Oskarżenie jest tu środkiem do owego celu, a nie wynika z zewnętrznych przyczyn. Ono jest pretekstem.

Jest takie przysłowie "tylko winni się tłumaczą". Jest to bardzo przewrotne przysłowie, może (wg mnie) nawet złe przysłowie. Ono bowiem stawia sytuację tak, że oskarżający na tym świecie mieliby mieć zawsze rację, że wytłumaczenie się nie ma szans, że oskarżający jest zawsze górą. Gdyby zaczęto się do owego przysłowia stosować konsekwentnie, to świat zamieniłby się jedno wielkie pole bitwy na nie kończące się oskarżenia - wszak jeśli nie można się wytłumaczyć, ze zostaliśmy niesłusznie oskarżeni, to jedyną drogą do tego, aby nie dać się całkiem zdominować, jest wyprowadzić przeciwoskarżenie. Wtedy dopiero mamy sytuację zbliżoną do zrównanej - bo jest oskarżenie przeciw oskarżeniu. To zaś oznacza, że sytuacja będzie się eskalowała, że zwycięży ostatecznie nie prawda o sprawie (bo tej nawet nie ma sensu dochodzić), tylko aktywność w oskarżaniu innych.

Ja bym najchętniej odwrócił sytuację z owego przysłowia, kierując ostrze na tego, który oskarżenia rzuca, a nie blokując wyjaśnienia oskarżanemu. Uważam, że najsilniejsze potępienie społeczne powinno być skierowane przeciw temu, kto niesprawiedliwie oskarżał.
Bać się powinien oskarżający!
To za obmowy, obelgi, pogróżki rzucenie kalumni powinny być kary i potępienie.
To raczej oskarżenie musi być (precyzyjnie) umotywowane, to po stronie oskarżającego oczekuje się dowodu na słuszność tez, a nie odwrotnie.

Michał Dyszyński

Właśnie niedawno miałem rozmowę telefoniczną z pewna osobą z mojej rodziny. Zadałem pewne proste pytanie w sprawie praktycznej - czy zrobić tak, czy zrobić w drugą stronę...

Niestety osoba, z którą rozmawiałem, należy do gatunku tych, którzy procesują problemy zamiast dążyć do rozwiązania. Nasłuchałem się mnóstwo uwag o tym, kto tu komu coś winien, kto jest taki, a kto owaki, jakie winy z przeszłości ktoś tam ze sobą nosi. Decyzji w kwestii praktycznej nie uzyskałem (a chciałem zwyczajnie wiedzieć, jak owa osoba miałaby zadysponować swoimi środkami w pewnej sprawie).

Ja o tym myślę: SŁABOŚĆ MENTALNA.
Ludzie słabi mentalnie nie są w stanie odłączyć swoich emocji, w szczególności procesowania predefiniowanych pytań trudnych w stylu kto jest wrogiem, a kto przyjacielem, od przyjrzenia się samej sprawie, wymodelowania w umyśle jej kluczowych atrybutów w celu wymyślenia decyzji. Ludzie słabi mentalnie UTKNĄ NA POZIOMIE PRETENSJI, ZŁOŚCI, ROZGORYCZENIA, LĘKÓW i nie dojdą do decyzji w kwestiach praktycznych.
Odseparowanie umysłu od tych lęków i frustracji...
Zdystansowanie się od schematów "komu mogę przypierdolić, a kto raczej wpierdoli mi, bo jest silniejszy"...
Wyciągnięcie na plan pierwszy: jak zadecydować, aby najskuteczniej rozwiązać problem?
- to jest dla co niektórych ponad siły...
Ci ludzie mają się nieraz za wielce mądrych, potężnych, dominatorów i w ogóle. Nie widzą, że zapętlili się we własnych racjonalizacjach, które żałośnie nieporadnie krążą wokół problemów, jakie stwarzają ich nieuporządkowane emocje. Więc nie rozwiązują kwestii do rozwiązania...
Nie myślą o tym, jak tu konstruktywnie ująć zagadnienia do rozpatrzenia, bo nie potrafią oderwać swojej uwagi od tych emocji - od frustracji, lęków, złości, chęci wywyższenia się, pognębienia wrogów...
Słabość. Mentalna słabość i bezradność... :think:

Michał Dyszyński