ŚFiNiA

towarzyski.pelikan

Jednym z dość często popełnianych błędów podczas dyskusji światopoglądowych i filozoficznych jest mieszanie porządków/poziomów rzeczywistości, którego efektem są niepotrzebne nieporozumienia i konflikty.

Garść przykładów:
1. Grzesiu pyta Krysię, dlaczego chce zrobić na obiad schabowego i Krysia odpowiada, że tak zaplanowała, bo wie, że Maciek, który ma przyjść na obiad, lubi schabowego. Grześ, zdeklarowany determinista, odpowiada, że Krysia ulega iluzji, tak naprawdę zdecydowała się zrobić schabowego, bo pewne procesy zachodzące w jej mózgu doprowadziły ją do takiej decyzji

2. Ciocia ateistka pyta Zuzię, czy wie, skąd się biorą dzieci. Zuzia odpowiada, że Bóg je stwarza. Ciocia kręci krytycznie głową i prostuje "Głuptasku, dzieci powstają z miłości pomiędzy mamusią i tatusiem". Przysłuchujący się rozmowie mąż cioci Staszek na osobności zwraca żonie uwagę, że niepotrzebnie wprowadza dziecko w błąd, przecież dzieci się biorą z połączenia gamety męskiej z żeńską, a nie żadnej miłości.

3. Realista bezpośredni mówi, że drzewo, które przed nimi stoi istnieje naprawdę, bo odbiera je bezpośrednio za pomocą zmysłów. Realista pośredni prostuje kolegę, że za pomocą zmysłów odbiera coś, co dopiero w umyśle się jawi jako drzewo.

W każdym z tych przykładów mamy do czynienia z pomieszaniem porządków:
ad 1) W przykładzie pierwszym pada pytanie, które narzuca odpowiedź w porządku intencjonalnym, dotyczącym decyzji/motywacji człowieka. Grzesiu zwraca się do podmiotu (Krysi) o to, czemu chce zrobić na obiad schabowego (posiłek, część życia społeczno-kulturowego człowieka), a kiedy Krysia odpowiada zgodnie z tym porządkiem, Grześ nagle schodzi na poziom niżej, do jakichś procesów biologicznych zachodzących w mózgu i tam doszukuje się przyczyny.

ad 2) W przykładzie drugim dziecko odpowiada zgodnie z wiarą przekazaną jej przez rodziców, że to Bóg stwarza dzieci, a ciocia ateistka poprawia dziewczynkę, tak jakby podane przez nią wyjaśnienie stało w sprzeczności z wyjaśnieniem dziecka. Tymczasem z teistycznego punktu widzenia prezentowanego przez dziecko stwarzanie dziecka przez Boga realizuje się poprzez miłosne złączenie mamusi z tatusiem. Mąż cioci zrobił analogiczny błąd, wyrzucając żonie, że wyjaśnia powstawanie dzieci miłością (poziom intencjonalny, psychiczno-kulturowy), a nie procesem biologicznym, tak jakby jedno przeszkadzało drugiemu.

ad 3) Realista bezpośredni mówiąc, że za pomocą zmysłów widzi drzewo, mówiąc o zmysłach ma na myśli to, co nazywa w języku zmysłami, tutaj - oczy. Oczy istnieją dla niego na tym samym poziomie rzeczywistości co drzewo. Tymczasem realista pośredni poprzez zmysły rozumie coś, co tylko jawi się w świadomości jako np. oczy. Jeśli wadzi mu stwierdzenie, ze za pomocą zmysłów widzi drzewo, to również powinno wadzić, że coś widzi za pomocą zmysłów, ponieważ to co zna jako zmysły, też jest tylko dane w świadomości na tej samej zasadzie jak drzewo.

Tego typu babole zdarzają się szczególnie często np. podczas dyskusji między teistami i ateistami. Sądzę, że dobrze by było gdyby strony rozmawiające ze sobą zdawały sobie sprawę z tego, że takie mieszanie porządków zachodzi i że jest błędem, który utrudnia albo wręcz uniemożliwia prowadzenie poważnej rozmowy.

Michał Dyszyński

towarzyski.pelikan

Michał Dyszyński

towarzyski.pelikan

Michał Dyszyński

towarzyski.pelikan

Zgadzam się z Twoimi uwagami, przy czym moim zdaniem one nie tyle dotyczą nadmiaru poziomów ani nawet mieszania porządków rzeczywistości, co mieszania konwencji wypowiedzi i właśnie przyjęcia różnej metodologii rozumowania.
No i akurat w ramach dyskusji światopoglądowo-filozoficznych dopuszcza się różne konwencje i metodologie, więc to mieszanie jest czymś naturalnym i niekoniecznie błędnym, tzn. to co jest błędem w ramach jednej konwencji/metodologii nie musi być nim w ramach innej.

Michał Dyszyński

towarzyski.pelikan

Z tym mieszaniem schematów to ja miałam na myśli nie to, że jedna osoba nie jest spójna w swoim rozumowaniu, tylko że np. w dyskusji spotykają się dwie osoby posługujące się odmiennymi "logikami" i nie sposób rozstrzygnąć, która z nich posługuje się tą poprawna logiką. Z zewnątrz, dla osoby spoza danego systemu rozumowania to, co twierdzi druga strona może się wydawać nielogiczne dlatego, że nie rozumie wszystkich zależności albo ich nie uwzględnia i rozlicza rozmówcę nie ze spójności w ramach jego logiki tylko własnej.

Michał Dyszyński