ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Mam wrażenie, że wiele dyskusji na sfinii toczy się w trybie ciągłego braku porozumienia z powodu pewnego subtelnego niedogadania pojęcia arbitralności. Wydaje mi się, że wyjaśni się wiele, jeśli uświadomimy sobie, że funkcjonują dwa rodzaje arbitralności:
arbitralność absolutna - czyli taka, gdy osoba arbitralnie o czymś decydująca nie zważa zupełnie na nic, czyniąc się jedynym powodem jakiejś decyzji, oceny o stanie rzeczy.
arbitralność częściowa, mieszana - taka w której często większość aspektów sytuacji wyznaczają czynniki zewnętrzne, a oceniający dodaje od siebie inną część owych aspektów.

W realnym użyciu jest właściwie wyłącznie ta druga, choć wielu dyskutantów zdaje się wciąż w rozumowaniu traktować arbitralne decyzje tak, jakby były poczynione w ramach tego pierwszego rodzaju arbitralności, jakby oceniający sprawę zupełnie na nic nie zważał w ocenie, a jego wybór był - z zewnątrz patrząc - praktycznie losowy.

Warto tu chyba naświetlić pewien dość podstawowy fakt - niczego nie wymyślamy tak absolutnie samodzielnie. Nawet największy geniusz, twórca zupełnie nowej, nieznanej wcześniej teorii, czy koncepcji jednak na czymś się opiera - choćby używa w opisie zdań z języka publicznego, choćby nawiązuje analogiami do wcześniejszych koncepcji, choćby bierze ze świata inspirację do tworzenia swojego, tak indywidualnego dzieła. Oczywiście coś też dodaje od siebie, coś jest niezależne od tego zbioru inspiracji, jak skłonić go do stworzenia owej koncepcji, coś jest nowe. Ale jest nie tylko nowe, jest mieszaniną nowego i zastanego.
Gdyby liczni dyskutanci, używający słowa "arbitralny" zastanowili się, o co im właściwie chodzi - czy o wskazanie na absolutną niezależność, czy też na fakt dodania jakiegoś niezależnego aspektu - to w dyskusjach byłoby mniej nieporozumień.

towarzyski.pelikan

Jeśli wszystkie nasze twierdzenia, obserwacje są z natury skażone jakimś subiektywizmem, jakąś wolnością wyboru, to podkreślanie za każdym razem tego, że nasze twierdzenia są arbitralne byłoby nienaturalne. To jest pewna oczywistość. Tak samo jak z wiedzą. Kiedy mówię wiem, to z tyłu głowy mam "nie wiem w sposób absolutny". Nie muszę za każdym razem mówić "to tylko moja subiektywna opinia".

W związku z tym, jeśli ktoś podkreśla, że jego twierdzenie jest arbitralne to siłą rzeczy chce wyeksponować w ten sposób ten aspekt subiektywny, że dane twierdzenie jest szczególnie dowolne, mniej obiektywnie uzasadnione, czy nawet całkiem z sufitu.

I tak też to wygląda w użyciu, polecam korpus języka polskiego dla weryfikacji:
[link widoczny dla zalogowanych]

lucek

Michał Dyszyński

towarzyski.pelikan

Michał Dyszyński