ŚFiNiA

Arystoteles

Między ukrzyżowaniem Jezusa a spisaniem pierwszej ewangelii minęło 40-50 lat. Chrześcijanie przekazywali sobie zatem historię Jezusa z ust do ust. Jak to mogło wyglądać w praktyce? Kenneth Bailey opisał w swojej pracy "Informal Controlled Oral Tradition and the Synoptic Gospels" swoją liczącą dekady pracę jako nauczyciel na Bliskim Wschodzie. W niektórych miejscach tego rejonu świata istnieje coś takiego jak "haflat samar". Jest to takie wieczorne spotkanie wiejskie, na którym gromadzi się cała wieś, by opowiadać sobie historie, przysłowia, wiersze i wydarzenia z życia osób ważnych z punktu widzenia całej wspólnoty. Prawo głosu w nich ma każdy i nie ma żadnej osoby prowadzącej to spotkanie. Historie są praktycznie za każdym razem opowiadane w inny sposób, jednak w sytuacji gdy ktoś popełni błąd, to natychmiast jest on korygowany przez pozostałych uczestników spotkania. Bailey uważa więc, że podobnie wyglądały spotkania pierwszych chrześcijan. Na początku o życiu Jezusa opowiadali naoczni świadkowie, a po ich śmierci tradycja ta była kontynuowana, przy czym cała wspólnota dbała o to, by natychmiast wychwytywać ewentualne przekłamania lub błędy w narracji o życiu Jezusa i je korygować. W ten sposób do czasów spisania pierwszej ewangelii (ok. 40-50 lat później) miał się zachować przekaz wiernie oddający życie Jezusa.

Inny biblista, Theodore Weeden, postanowił sprawdzić, ile prawdy w tej teorii Bailey'a. Wziął więc na celownik przytaczaną przez Bailey'a opowieść miejscowych mieszkańców pewnej wsi w Egipcie o dziewiętnastowiecznym misjonarzu Johnnie Hoggu, którą społeczność przekazywała sobie z ust do ust przez wiele dekad. Tak się akurat złożyło, że córka Hogga napisała w 1914 roku biografię swojego ojca, więc istniał materiał, który można było porównać z ustnymi przekazami tejże społeczności na temat dziewiętnastowiecznego misjonarza Hogga. Co się okazało? Bailey spisywał wśród miejscowych historię o Hoggu w latach 50-tych i 60-tych XX wieku, więc jakieś 40 lat po spisaniu biografii Hogga przez jego córkę. Weeden porównał tę biografię z ustnymi przekazami wieśniaków wspomnianej egipskiej osady na temat Hogga. Okazało się, że biografia Hogga, a ustne przekazy na jego temat różniły bardzo i zostały radykalnie zdeformowane. W jakimś stopniu przypomina to trochę kulty cargo (vide Wikipedia.)

W historii badań nad pamięcią ludzką ważne wydarzenie miało miejsce w 1902 roku. W Berlinie znany kryminolog von Liszt wygłaszał w Berlinie wykład, gdy wybuchła kłótnia. Jeden ze studentów wstał i krzyknął, że chce pokazać, jak temat jest związany z etyką chrześcijańską. Inny wstał i krzyknął, że nie będzie tego tolerował. Pierwszy z nich odpowiedział, że został obrażony. Potem doszło do walki i została wyciągnięta broń. Profesor von Liszt próbował rozdzielić, a wtedy broń wystrzeliła. Reszta studentów była wstrząśnięta. Jednak profesor von Liszt poinformował ich, że zdarzenie to zostało zainscenizowane. Wybrał grupę studentów, aby spisać dokładną relację z tego, co właśnie zobaczyli. Następnego dnia inni uczniowie zostali poinstruowani, aby spisać to, co wspominali, inni jeszcze tydzień później. Wyniki tych pisemnych relacji były zaskakujące i otwierające oczy. Było to jedno z pierwszych empirycznych badań zeznań naocznych świadków. Profesor von Liszt podzielił starannie zaplanowaną z góry sekwencję wydarzeń na kilka etapów. Następnie obliczył, jak dokładnie studenci raportowali sekwencję, krok po kroku. Najdokładniejsze opisy były błędne w 26 procentach jeśli chodzi o podane szczegóły. Inne były błędne aż w 80 procentach.

Jaką mamy zatem pewność, że pierwotny przekaz o życiu Jezusa, migrujący za pośrednictwem tysięcy ust między 30 a ok. 70-80 rokiem n.e., nie został radykalnie zdeformowany?

1. Jesus Before the Gospels: How the Earliest Christians Remembered, Changed, and Invented Their Stories of the Savior, Bart Ehrman, 2017.

mat

evaj23

abangel666

Dlatego policja świadków zdarzenia przesłuchuje natychmiast; jeśli to możliwe nawet nie zabiera ich na komisariat. Tylko od razu.

fedor

evaj23

fedor

evaj23