 Wysłany: Pią 10:16, 09 Cze 2023 Temat postu: |
|
| Wychowanie fundamentalistyczne za swój cel ma zbawienie człowieka za wszelką cenę. Lepiej zatem wpoić wychowankowi, że należy zniszczyć wroga, niż pozwolić mu na autonomiczne i wolne życie. Wychowanie w tym modelu opierałoby się na wpajaniu ściśle teokratycznego, dualistycznego obrazu świata, gdzie po jednej stronie są wybrańcy, przestrzegający rygorystycznych zasad religii, a po drugiej stronie niewierni, partycypujący w zepsutej kulturze świeckiej. To bardzo eksluzywistyczny i konfrontacyjny model wychowania, który odnosi jednak pewne sukcesy we współczesnym świecie.
Trzecia, proponowana w powyższym ujęciu relacja między filozofią a religią zawiera w sobie pozornie dwa sprzeczne podtypy. W pierwszym wariancie jest to kulturowa niechęć świeckiego rozumu wobec religii, korzeniami wywodząca się z europejskiego Oświecenia. W drugim przypadku jest to odwrotna niechęć wyznawców do zracjonalizowanej kultury świeckiej. Tak naprawdę obie postawy są tym samym światopoglądem, gdyż obie promują pewien trwały antagonizm – konfrontacyjną wizję świata, która powinna być wpajana wychowankom, w zależności od orientacji radykalnie świeckiej bądź fundamentalistycznej. Ku czwartej relacji dialogu między filozofią a religią Powyższe trzy rodzaje relacji między filozofią a religią wydają się wyczerpywać możliwości, jakie zachodziły i powstają we współczesnym świecie. Należy jednak zwrócić uwagę, że wszystkie trzy zaproponowane relacje – syntezy, wspólnego obszaru oraz konfrontacji są swoistymi typami idealnymi[25]. Typ idealny, termin zaproponowany przez socjologa Maxa Webera, to pewna idealizacja danego zjawiska, która nie występuje w realnym świecie społecznym. Rzadko więc we współczesnej edukacji mamy do czynienia z czystą syntezą, całkowitym porządkiem, czy też całkowitą wrogością relacji między filozofią a religią. W realnym miejscu współczesnego wychowania, jakim są rodzina, szkoła i inne instytucje, zachodzą różne mieszanki i dyfuzje powyższych stanowisk. Wydaje się także, że spotykana jest coraz częściej czwarta relacja między filozofią a religią. Jest to relacja, którą można by nazwać dialogiczną. W tym modelu szczególny nacisk kładzie się na cnotę dialogu i wzajemnego zrozumienia, bez likwidowania rzeczywistych różnic. Jest to wariant, w którym można na przykład dalej być rzecznikiem świeckiej kultury i wartości humanistyczno-naukowych, ale przy zachowaniu pewnego szacunku dla religii, bez ostrza konfrontacyjnego. Polski pisarz Stanisław Lem wykazywał tego typu postawę na pewnym etapie życia[26]. Równolegle pojawia się, we współczesności od strony religii, postawa wykazująca daleko idące zrozumienia dla kultury naukowej i świata świeckiego. Jest to zarówno nurt postsekularny, szukający możliwości wyrażenia za pomocą języka świeckiego pojęć religijnych[27], jak i interesujący kierunek współczesnej teologii, która pragnie dialogu z nauką i pozytywnej konfrontacji obrazu religijnego z nowymi odkryciami naukowymi[28]. Potencjał edukacyjny takiego nowego modelu dialogu prawdopodobnie dopiero się rozpoczyna. Jest to nowe wyzwanie dla filozofii wychowania oraz teologii, aby wcielać w praktyce edukacyjnej wartość dialogu i zrozumienia, zarówno dla dorobku religijnego, jak i dla dorobku rozumu i kultury filozoficznej. Bez takiego dialogu trudno sobie wyobrazić dalszy postęp w rozwoju filozofii i religii, a co za tym idzie wychowania w świecie współczesnym. [1] Niniejszy tekst jest skróconą wersją mojego niepublikowanego jeszcze artykułu Filozofia i religia a wychowanie: między świeckimi a religijnymi koncepcjami teleologicznymi. [2] Por. K. Jaspers, Autorytety: Sokrares, Budda, Konfucjusz, Jezus, Warszawa 2000. [3] Współczesna filozofia jest najczęściej konglomeratem różnych niesystemowych nurtów. Kierunki te charakteryzują się tym, że mają przedrostek „post”, np. ponowoczesność (Bauman), postsekularyzm (Habermas), czy posthumanizm. W niniejszym tekście nawiązuję chętniej do filozofii klasycznej, w której widzę więcej możliwości na odbudowę jej relacji z teoriami wychowania. [4] Por. E. Husserl, Kryzys europejskiego człowieczeństwa a filozofia, Warszawa 1993. [5] Rozwój nauk kognitywnych oraz nauk o poznaniu jest przykładem tworzenia nowych, lecz redukcyjnych koncepcji na temat człowieczeństwa. [6] Za filozofem Williamem Jamesem przyjmuję, że możemy nie tylko mówić o doświadczeniu w wymiarze empirycznym, ale także o doświadczeniu w wymiarze pozazmysłowym (psychicznym bądź duchowym). Zob. J. Sawicka, Osobliwość empiryczna doświadczenia religijnego. William James i duchowy pragmatyzm w: „Idea. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych”, vol. 24, 2012, s. 101-117. [7] P. Gondek, Cel (hasło) w: Powszechna Encyklopedia Filozoficzna, t. 2, Lublin 2001, s. 68. [8] Por. Cz. Kupisiewicz, Z dziejów teorii i praktyki wychowania, Kraków 2012. [9] Zaproponowane w artykule relacje między religią a filozofią powstały częściowo z następującej inspiracji: A. Anzenbacher, Wprowadzenie do filozofii, Kraków 2003, s. 31-35. [10] Zob. G. Reale, Historia filozofii starożytnej, t. 2, Lublin 2001, s. 88-112. [11] Platon, Państwo, Kęty 2003, s. 220-250. [12] A. Krokiewicz, Arystoteles, Pirron i Plotyn, Warszawa 1974, s. 228-270. [13] Zob. R. Heinzmann, Filozofia średniowiecza, Kęty 1999, s. 157-168. [14] Zob. K. Knott, Hinduizm, Warszawa 2000, s. 47-57. [15 ]Arystoteles, Metafizyka w: Dzieła Wszystkie, t. 2, Warszawa 1990, s. 712-716. [16] G.K. Chesterton, Święty Tomasz z Akwinu, Warszawa 1974, s. 146-162. [17] Z. Drozdowicz, Filozofia Oświecenia, Warszawa 2006, s. 126-137. [18] J. Iwanicki, Procesy sekularyzacyjne a filozofia sekularna i postsekularna. Tradycje i współczesność, Poznań 2014, s. 40-48. [19] Ł. Marek, M. Bortlik-Dźwierzyńśka, Za Marksem bez Boga. Laicyzacja życia społecznego w Polsce w latach 1945-1989, Katowice 2014, s. 73-94. [20] P. Roszak, F. Conesca, Nowy ateizm: czy rzeczywiście nowy? Analiza argumentów i wyzwań dla współczesnej teologii, „Teologia i człowiek”, vol 25, 2014, s. 79-100. [21] G. Gutek, Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji, Gdańsk 2003, s. 142-160. [22] Tertulian, Preskrypcja przeciw heretykom, Kraków 2012, s. 15. [23] Z. Pasek, Ruch zielonoświątkowy: próba monografii, Kraków 1992. [24] Zob. W. Grabowski, Fundamentalizm islamski na Bliskim Wschodzie, Gdańsk 2013. [25] M. Weber, Gospodarka i społeczeństwo, Warszawa 2002, s. 16. [26] M. Wolańczyk (red.), Co nas łączy?: dialog z niewierzącymi, Kraków 2002. [27] J. Iwanicki, Procesy sekularyzacyjne…, dz. cyt., s. 91-110. [28] M. Heller, T. Pabjan, Stworzenie i początek wszechświata. Teologia-filozofia-kosmologia, Kraków 2013, s 89-145. Share filozofiarozumteologiawiara Zobacz wpisy Poprzedni wpisZegar długu, tykanie łaski Następny wpisTeologia a filozofia Dodaj komentarz Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone * Komentarz Nazwa * E-mail * Witryna internetowa Lepiej krótko, a z sensem Raniero Cantalamessa, kaznodzieja papieski, jak sam przyznaje w tekście „Byłem krytycznie nastawiony do Odnowy”, był wręcz wrogiem ruchu charyzmatycznego. Z czasem, po uczestnictwie w wielu spotkaniach tego ruchu, jego nastawienie zmieniło się diametralnie i z zaciekłego przeciwnika stał się gorącym zwolennikiem Odnowy, porzucił nauczanie uniwersyteckie i stał się wędrownym kaznodzieją. Cantalamessa mówi, że w Odnowie zobaczył m.in., że Duch Święty ożywia wszystkie sakramenty, że pozwala odkryć Jezusa jako Pana, że prowadzi ludzi do serca Ewangelii, którym jest krzyż Jezusa, że w chrzcie w D.Ś. chodzi o ponowne świadome przeżycie tego, co dokonało się np. w chrzcie, sakramencie małżeństwa, że kiedy otwieramy się na działanie D.Ś., Biblia staje się księgą, przez którą Bóg mówi do człowieka, że D.Ś. kontynuuje w nas modlitwę Jezusa, że D.Ś. rozlewa swe dary wśród członków różnych wyznań, co pozwala na ekumenizm duchowy. Na koniec Cantalamessa stwierdza: „dzisiaj doświadczenie Ducha Świętego jest konieczne, aby przemienić chrześcijan tylko z nazwy w chrześcijan rzeczywistych”. Ktoś złośliwy mógłby powiedzieć: biedni ci wszyscy chrześcijanie tylko z nazwy, którym nie dane było doświadczyć działania Ducha Świętego, zwłaszcza w Odnowie w Duchu Świętym. Share Cantalamessa i Odnowa21 kwietnia 2016 Robert M. Rynkowski 3 komentarze Więcej notatek → Obrazki lacki Jeden z utworów barokowego poety, Aleksandra Teodora Lackiego (Pobożne pragnienia II, 13), zaczyna się od słów: „Jest tak wielą mój żywot fatyg sturbowany, jako balon do góry wielą rąk miotany”, kończy się natomiast inwokacją do Boga, czy raczej lirycznym wyznaniem wiary jako πιστιν («ufność», «zawierzenie»): „O Boże, jak szczęśliwszy żywot wszyscy mają, którzy w Tobie nadzieję tylko utapiają”. Metaforyka Lackiego jest czytelna: można tonąć w troskach niepewnego żywota, albo zanurzyć się i dać się pochłonąć Bożej trosce; istnieje bowiem niezmierzona głębokość rozpaczy, ale i głębia nadprzyrodzonej nadziei. „Ledwiem zdrowia w tak ciężkiej utarczce nie zbyła, gdy mię tak gęsta ręka ze wszech stron okryła”. Ciekawy to paradoks, gdyż «Boskie przejźrzenie» okazuje się w utworze nie tylko kotwicą dla statku, lądem i schronieniem przed burzą, ale również – morską otchłanią, tyleż jednak odmienną od morza trosk i śmierci, jak wschód od zachodu… Warto jednocześnie wspomnieć, iż mottem pieśni uczynił autor słowa Psalmu 72, 28 („Pożyteczno mi przylgnąć do Boga, położyć w Panu Bogu nadzieję moję”), a całość opatrzona została wymownym emblematem: wokół wzburzone morze, na nim tonący okręt, rozbitek miotany falami, na brzegu zaś – upersonifikowana Boża miłość, niosąca na swych barkach swą Oblubienicę oraz kotwicę w kształcie krzyża. Wszystko to ma jeden cel: pouczyć o potrzebie oddania się w ręce Opatrzności, zwłaszcza wtedy, gdy doczesne przypadki zdają się odbierać człowiekowi wszelką nadzieję. Abraham, Józef, Zuzanna, Tobiasz… Biblia jest pełna historii egzemplifikujących naukę o nadziei wbrew nadziei (zob. Rz 4, 18). Najbliższa akwatycznej metaforyce utworu Lackiego wydaje się natomiast historia apostoła Piotra, który stąpał po wodzie, aby spotkać się z Jezusem. Kiedy jego uwaga koncentrowała się tylko na Bogu i na Jego obietnicy, wiara pozwalała mu pokonać zachłanność morskiego żywiołu. Kiedy natomiast w chwili zwątpienia spojrzał na wzburzone fale (zob. Mt 14, 30), przestraszył się i zaczął tonąć. Share Opatrzność, ufność, kotwica i fale23 maja 2016 Michał Gołębiowski 2 komentarze Więcej obrazków → Aktualności ks. prof. Wincenty Myszor (1941-2017) Niezwykły człowiek i niezwykły naukowiec. Wybitny znawca gnostycyzmu o światowej renomie,… Postów 1/17 z Aktualności Subskrybuj Dyskusja miesiąca: Czyściec Deifikator – purgator By Sławomir Zatwardnicki Ewangelia w pigułce humoru. Grupa ludzi wokół nierządnicy, w rękach narzędzia… Czyściec By Robert M. Rynkowski Msza Święta sprawowana jest w intencji zmarłego Jana Kowalskiego w dziesiątą rocznicę… Dar czyśćca By Jacek Salij OP Dla katolika modlitwa za zmarłych stanowi oczywisty postulat, wypływający z prawdy o… Postów 3/3 z Czyściec Recenzje Przedostatniość rozmów z BXVI By Sławomir Zatwardnicki Ktoś kiedyś napisał, że rynkiem wydawniczym rządzi marketing. Ja to napisałem przed chwilą.… Rybak z Galilei - czyli o literaturze pobożnościowej... By Juliusz Gałkowski Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy opublikowało książkę jezuity Stanisława Biela, Rybak z… Emmanuel Carrère jako badacz początków chrześcijaństwa By Alicja Szerment "Pisałem obciążony tym, czym jestem: inteligentnym, człowiekiem bogatym, ze szczytów… Postów 3/30 z Recenzje Subskrybuj Blog teologiczny Kategorie Kategorie Ostatnie wpisy Zaskoczenie odzyskanej ufności – medytacja Ciągłość w kontraście, kontrast w ciągłości Palec wskazujący do tyłu Zbawienie szczegółowe i ostateczne N. T. Wright – Wczesne tradycje i źródła chrześcijańskie Najnowsze komentarze Micheal Jordan - Omylny czy nieomylny? Bately - Krzyk w ciemnościach Micheal Jordan - Biblia i nauka. Siedem refleksji inspirowanych myślą ks. Michała Hellera Micheal Jordan - Smutek to grzech Tom Hanks - Smutek to grzech (Nie)grzeczne rubryki ojcowie dosłownie cytaty, fragmenty, dzieła - Marta Przyszychowska Dlaczego wierzę? Moi bohaterowie wiary - Robert Bolesław Koss Patchworki teologiczne Ze skrawków sklejone teksty - Robert M. Rynkowski Liga mistrzów Mistrzowie o teologii Gwałt na teologii Felietony teologiczne Sławomira Zatwardnickiego Ziemia Ulro, czyli nieznośna kruchość wiary Anna Connolly antropo-tajemnica nigdy nie byłeś nikim - br. Kamil Sochacki Logikē latreia (λογικὴ λατρεία) rozumna służba Boża - o. Tomasz Samulnik OP Duchowość staropolska Wszystko to, co renesansowa i barokowa literatura religijna mówi nam, współczesnym, o Bogu, świe... Najnowsze teksty z (Nie)grzeczne rubryki Zaskoczenie odzyskanej ufności - medytacja By br. Kamil Sochacki „Wszyscy wrzucali na ofiarę Bogu z tego, co im zbywało; ta zaś z niedostatku… Ciągłość w kontraście, kontrast w ciągłości By Sławomir Zatwardnicki Zgodnie z często przywoływanym stwierdzeniem św. Augustyna „Nowy Testament jest ukryty w… Palec wskazujący do tyłu By Sławomir Zatwardnicki Warto wydrukować sobie poniższe proroctwo Mojżesza i przywiesić na lodówce serca: „Oto… Zbawienie szczegółowe i ostateczne By Sławomir Zatwardnicki Czas jest, wolno powiedzieć, innym wyrażeniem tego, co nazywamy łaską przybrania za synów… Misterium na ławę By Sławomir Zatwardnicki Nierozdzielność Kościoła będącego zarówno misterium jak i podmiotem historycznym wolno za II… Postów 5/113 z (Nie)grzeczne rubryki S Współpraca Portal Deon.pl |
|
| Wysłany: Pią 10:14, 09 Cze 2023 Temat postu: filozofia a religia |
|
| http://teologia.deon.pl/cztery-relacje-miedzy-filozofia-a-religia/ | |