 Wysłany: Czw 17:06, 11 Sie 2022 Temat postu: epistemologia |
|
| Główne koncepcje epistemologii:
naturalizm a transcendentalizm. Epistemologia jest teorią poznania, którego efektem jest uzyskanie przez podmiot zbioru wartościowych przekonań. Ma zatem odpowiedzieć na pytanie jak zdobyć przekonania i jaka jest ich wartość. Tak rozumiana epistemologia jest przedsięwzięciem normatywnym, mówi w co powinniśmy wierzyć, jakie kryteria akceptowania przekonań przyjąć, jak budować najbardziej adekwatny obraz świata. Zdaniem tradycyjnych, powiedzmy fundacjonalistycznych, epistemologów na te pytania dotyczące głównie uzasadniania przekonań i racjonalności, nauki o poznawaniu nie są w stanie odpowiedzieć. Jest to zadanie dla epistemologii, która powinna je realizować nie poprzez badania empiryczne i w oparciu o naukę ale poprzez aprioryczne analizy. Analiza procesów i aktów poznawczych oraz ich wytworów, którymi zajmują się nauki kognitywne, nie interesuje zatem epistemologa, skupia się on natomiast na kryteriach oceny prawdziwości i zasadności przekonań, których sama nauka nie jest w stanie sformułować. Owe kryteria są bowiem konieczne i aprioryczne i tym samym nie wywodliwe empirycznie. Nauki kognitywne są zdaniem epistemologów tradycyjnych jedynie deskryptywne, opisują jak przebiegają procesy poznawcze, co powoduje nasze przekonania, i nawet jeśli wskazują jakie przekonania są racjonalne a jakie nie ze względu na konkretny cel nie posiadają cechy normatywności z epistemologicznego punktu widzenia. Naukowiec nie jest w stanie bowiem pokazać jaki rodzaj poznania prowadzi do najwyższej wartości epistemicznej jaką jest prawda. Proces naturalizowania epistemologii poprzedziło wprowadzanie do analiz wiedzy i uzasadniania przekonań czynników psychologicznych, które mogły być badane przez nauki szczegółowe, głównie psychologię. Przyczynił się do tego między innymi proces odchodzenia od racjonalności formalnej wyznawanej przez logicznych empirystów w stronę racjonalności zabarwionej czynnikami natury psychologicznej i socjologicznej. Zjawisko to wyczerpująco opisał Hooker w artykule „Between Formalism and Anarchism: A Reasonable Middle Way” [Munevar 1991]. |
|
