ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Chciałem postawić tu dość fundamentalne pytanie: czy gospodarka, kształt jej rozwoju, powinna być powiązana z jakimś celem?

Pytam nie bez przyczyny, bo przy moich rozmowach z osobami nastawionymi wolnorynkowo dość często natrafiam na pogląd, że w gospodarce dobre będzie to, co robi się samorzutnie, wyłącznie z wolnych wyborów ludzi, że nie należy w żaden sposób ingerować w procesy gospodarcze (a przynajmniej nie powinno to robić państwo). Jedynym rodzajem ingerencji dopuszczalnym przez wolnorynkowców jest prawo, sądy.
Ten pogląd zatem można by zaklasyfikować jako pewien rodzaj WIARY, że procesy samorzutne z pewnością nie spowodują katastrofy, że aparat państwa jest zawsze na tyle głupi, skorumpowany, nieudolny, że wprowadza więcej złego, niż dobrego. I dlatego lepiej w ogóle nie myśleć o żadnych celach gospodarki, bo to gdzieś w tle zawiera w sobie pokusę: jak coś w tej kwestii wymyślę, to może będę chciał to wprowadzić, czy "państwowo zaingerować".

Ale tego rodzaju lęk wydaje mi się dość... nieintelektualny. Tzn. faktycznie, jeśli coś wymyślimy o gospodarce, to pewnie jakieś wnioski z tego wynikną. Ale nie oznacza to bynajmniej, że musimy je wprowadzać w życie, a w szczególności, że jedyną metodą ich wprowadzania jest państwowy interwencjonizm. Dlatego wydaje mi się, ze intelektualnie wolna osoba nie powinna się bać przynajmniej samego myślenia na ten temat, samej oceny, czy coś mi się podoba, czy nie...
Załóżmy zatem, że podstawowym paradygmatem będzie zakaz interwencjonizmu, bez względu na wnioski. Czy wolno nam przynajmniej pomyśleć o tym, że gospodarka ma jakiś konkretny cel?...
Ja uważam, że ową wolnorynkową fobię (zaraz będziesz interweniował państwem) można zdusić, bez względu na wyznawane poglądy i postawić sobie proste pytanie: jaka - w konkretnych przejawach - jest dla mnie dobra gospodarka, a jaka zła? Do jakich stanów gospodarczych bym dążył?...
Oczywiście fanatyczny wolnorynkowiec w tym momencie zechce zakrzyknąć - dobra gospodarka, to tam gdzie jest wolność! Kropka.
Ja jednak - w duchu też wolnościowego (lecz tym razem intelektualnie) - stawiania pytań posunę się dalej: ale co konkretnie chciałbym aby z owej wolności (bądź jej braku - bo też dopuszczę taką możliwość) miałoby wyniknąć?...
Dla mnie dobra gospodarka to taki system, który:
1. nie marnotrawi ludzkiej pracy
2. nie powoduje przesadnych konfliktów, stresów wśród ludzi, wyrazistej niesprawiedliwości zagrożeń
3. ale jednocześnie wymusza pewien dynamizm, aktywność
4. która dba o zasoby naturalne, ekologię, zdrowie ludzi
5. oferuje maksymalną dozę wolności dla ludzi - jednak w granicach pewnego minimalnego poziomu opisanego w poprzednich punktach, w szczególności dotyczących bezpieczeństwa, życia, zdrowia.

To w sumie wydaje się proste.
Przy czym wolnorynkowcy i zwolennicy interwencjonizmu byli (tak deklaratywnie, w stylu "dobrze by było") pewnie do jakiegoś stopnia zgodzić się z takimi celami, ale
wolnorynkowcy wierzą, że dobro dla ludzi zrealizuje się samo w drodze wolnych wyborów rynkowych
"interwencjoniści" w to nie wierzą, więc zakładają konieczność interwencji państwa w określonych obszarach.

Można też mówić o pewnych celach bardziej szczegółowych. Np. o kwestii bezrobocia. I zadać sobie pytanie: czy "psucie" naturalnych mechanizmów rynkowych (interwencjonizm) w celu zmniejszenia bezrobocia jest ceną jaką warto ponieść za to, żeby jakaś duża grupa ludzi nie cierpiała?
I znowu wybór wolnorynkowców i interwencjonistów będzie związany z WIARĄ - jedni zapewne powiedzą, że nadrzędną zasadą jest działanie wszystkiego wyłącznie przez wybór konsumentów, inni że różne formy interwencji (w zależności od przypadku - mniejsze lub większe) byłyby dozwolone, a może nawet jak najbardziej na miejscu.

Mniejsza jednak o wybór. Dla mnie w tym poście najważniejsze jest jeden dość prosty wniosek: WOLNO NAM OCENIAĆ GOSPODARKĘ, BO WOLNO NAM MYŚLEĆ!
Tak jak naturalnym jest zastanawianie się, jakiego osobistego życia chcę (z jakim partnerem/partnerką, w jakim miejscu, z jakimi związkami towarzyskimi i rodzinnymi), tak też naturalne jest rozważanie, jaka gospodarka mi się podoba. I dla mnie jest jasne, że nie muszę do tego dokładać jakiejś nadmiarowej WIARY W JEDYNĄ SŁUSZNOŚĆ interwencjonizmu, czy daleko posuniętej wolności.
Chciałbym więc, aby ludzie nie pracowali na próżno, aby gospodarka nie wymuszała działań nieefektywnych, pozornych, czasem szkodliwych.
Patrząc zaś na realne gospodarki widzę zagrożenia dla tego celu w obu systemach - skrajnie wolnorynkowym, ale i interwencjonistycznym. Choć każde na inny sposób. Choć mają wspólny rdzeń, który nazwałbym PROBLEMEM NIEODPOWIEDZIALNEGO DECYDENTA.
W interwencjonizmie nietrafione inwestycje, źle skierowana ludzka praca zwykle wynika z postawienia na decyzyjnych stanowiskach ludzi z nadania partyjnego z woluntarystycznego chciejstwa władzy. Ale w systemach wolnorynkowych mamy podobny efekt, tylko osiągany innymi metodami - tutaj rozrost bogactwa powoduje "odrywanie się" odpowiedzialności bogaczy za innych ludzi - wydaje im się, ze skoro mają tak dużo pieniędzy, to każda ich zachcianka, bez względu na jej nonsensowność, czy dodatkowe koszty, powinna być spełniona. Tak więc mechanizm jest inny, ale efekt końcowy podobny - marnotrawstwo zasobów naszej planety i ludzkie cierpienia.

Forged

Pytanie kompletnie źle postawione. Gospodarka sama z siebie to nawet nie istnieje!!! Pytanie jakie należy zadać, to: Do czego (komu) służy PRODUKCJA? Bo to z produkcji wynika gospodarka

Michał Dyszyński