ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Na świecie mamy nieustanne starcie ideologii maści wszelakiej. Np.:
- idea narodowej odrębności ściera się z ideą wspólnoty i różnych form kosmopolityzmu, poczucia solidarności z ludzkością jako całością.
- Idea równości ekonomicznej ściera się z ideą konkurencji, dążenia do wybicia się ponad innych.
- Idea transcendencji na sposób religijny, uznania świata niepostrzeganego zmysłami ściera się z ideą oparcia się na tu i teraz, na celach praktycznych, na skupieniu się na tym co widać bezpośrednio.
- Idea odpowiedzialności za świat i ekologię ściera się z ideą brania sobie zasobów planety w sposób dowolny, nawet w myśl zasady "po nas choćby potop".
i wiele innych.
Każda niemal myśl o zasięgu społecznym, czy filozoficznym może stać się zalążkiem jakiejś idei, którą da się propagować. Ale też (tutaj pojawia się ważna dla tego wątku teza):
Każda idea może wyewoluować do absurdu.

Nie widzę niczego złego w rozważaniu jakiejkolwiek idei. Wręcz przeciwnie - chciałbym propagować refleksję nad ideami, bo z tej refleksji konstruują się w umyśle KONTEKSTY ROZUMOWANIA I OCENY rzeczywistości, czyli dalej wolność wyboru. Uważam natomiast, że mentalnym złem jest fanatyzm ideowy.
Dlaczego tak?
- Dlatego, że w swojej istocie
Fanatyzm ideowy jest de facto RÓWNOWAŻNY CHAOTYZMOWI MYŚLOWEMU

Podstawowym problemem fanatyków ideowych jest to, że ostatecznie niweczą oni własną ideę.

Podam przykład z fanatyzmem nacjonalizmu - z hitleryzmem.
Hitler chciał wywyższenia narodu niemieckiego. Aby tę ideę zrealizować, rozpętał wojnę, która zakończyła się zarówno zmniejszeniem terytorium Niemiec, jak i nadaniem narodowi, który miał być wywyższony swoistego stygmatu mordercy, złoczyńcy. Efektem realizacji idei narodowej było zatem zdegradowanie samego narodu - coś dokładnie odwrotnego do zamierzeń.

Dla równowagi podam przykład bardziej lewicowy - związany z ideą równości. Nieprzemyślane wprowadzenie owej idei w krajach bloku komunistycznego skutkowało degradacją aktywności gospodarczej całych narodów, przy jednoczesnym rozwinięciu się kasty skorumpowanych urzędników, którzy opływali w dostatki kosztem reszty społeczeństwa. A jeśli nawet nierówności statystycznie w tych krajach były mniejsze, to odbyło się to kosztem drastycznego zredukowania poziomu życia i satysfakcji z tego życia. Czyli owa równość, którą wprowadzili komuniści stała się równością niechcianą, pogardzaną przez ludzi, pragnących za to wyemigrować do świata, w którym owej równości nie było - na Zachód. Idea równości wyrodziła się na tyle, że zatraciła pierwotny swój cel - poprawy funkcjonowania życia ludzi, czynienie układów społecznych lepszymi, sprawiedliwszymi.

Problem z ideologią jest taki, że gdy przyjmie ona fanatyczną postać, to staje się po prostu głupia, czyli bezcelowa w długoterminowym sensie. Pozytywnie rozumiana idea, przy braku jej wsparcia rozumieniem całości uwarunkowań będzie najczęściej staczała się w postać patologiczną.
Warto by w tym kontekście rozważyć ideę narodową. Ma ona swoją umiarkowaną postać, polegającą na szacunku dla historii narodu, na pragnieniu pokazania światu tego dorobku, jaki do skarbnicy ludzkości wnieśli ludzie z danego terenu, mówiący tym konkretnie językiem. Gdy - jako turyści - zwiedzamy obce nam kraje najczęściej wręcz oczekujemy, że zostanie nam jakoś zakomunikowane czym różniły się od reszty, jaką lokalną specyfikę miały obyczaje, formy budowli, strojów noszonych przez tubylców, zachowań. To jest właśnie to, co - z zewnątrz patrząc - jest wkładem tego narodu, który odwiedzamy w rozwój ludzkości. Tak - umiarkowanie, niefanatycznie - rozumiana idea narodowa jest czymś, po ludzku patrząc, pozytywnym.
Problem z ideą narodową pojawia się dopiero, gdy zaczyna przyjmować ona postać fanatyczną, skrajną, opartą o dążenie do jakiegoś silnego wywyższenia własnego narodu. Wtedy sensowność owej idei zaczyna się sypać, zamieniać w przeciwieństwo jakiegokolwiek, po ludzku rozumianego, sensu. Bo czymże właściwie miałoby być owa "narodowość bardziej"?...
- czy na wrogim traktowaniu każdego człowieka z innego narodu? (a jeśli nie wrogim, to może niechętnym)
- czy na wciskaniu symboli narodowych na każdym kroku?
- a może na podbojach krajów ościennych?
- a może rygorystycznym pilnowaniu, aby te zwyczaje, które uznano za "narodowe" były ściśle przestrzegane?
- a może na wpieraniu wszystkim, że nasz naród jest takim absolutnym wyjątkiem w całej ludzkości, że tu nie było złych ludzi, tylko same ideały - czyli na zafałszowywaniu historii i ocen bieżących?
Patrząc zdroworozsądkowo na podobne próby jakiegoś zabsolutyzowania aspektów idei narodowej odczujemy ich nieadekwatność, sztuczność, czasem śmieszność. Im bardziej - po przekroczeniu pewnego progu - zacznie się eskalować ideę wywyższania narodu, tym bardziej będzie ona objawiała anachroniczną, śmieszną, a na koniec groźną twarz. Będzie to ostatecznie twarz nacjonalizmu siejącego konflikty, agresje, nienawiść - aż do postaci podobnych do hitleryzmu.
I to właściwie chyba jest nieuchronne w odniesieniu do każdej idei, która jest partykularna, która "porzuca szerszy kontekst". Będzie tak niemal zawsze, niezależnie od idei - czyli np.
- ekstremalna postać zaradności i skuteczności finansowej staje się chciwością, która zdegraduje relacje społeczne człowieka fanatycznie w tę ideę zapatrzonego
- ekstremalna postać realizacji idei równości będzie skutkowała - podobnie jak w komunizmie - zablokowaniem aktywności gospodarczej ludzi, równaniem w dół, kagańcem nałożonym na kreatywność i wolność
- ekstremalnie potraktowana idea wolności, skrajny libertynizm naturalnie ewoluuje do anarchizmu, którego efektem jest zniszczenie większości więzi społecznych i dalej zdegradowaniem życia ludzi.
- fanatyczna religijność przybiera często formę wojen religijnych i prześladowań innowierców
- doprowadzony do skrajności ascetyzm, czy rygoryzm moralny alienuje osobę ze społeczności, czyni ją wadliwym, niedopasowanym jej członkiem.

Jeszcze na fanatycznym rygoryzmie moralnym trochę się skupię, bo jest to bardzo znamienny przypadek. Zaczyna się od idei dobra, od pragnienia, aby relacje między były przewidywalne, uporządkowane. To wygląda na nic złego. Problem zaczyna się wtedy, gdy nakazy moralne stają się celami samymi w sobie, wtedy cierpi ten cel, któremu w ogóle moralność ma służyć - właśnie jakiemuś organizowaniu życia społeczności. W Biblii mamy ciekawy przypadek ortodoksyjnego przestrzegania odpoczynku w dzień święty. Celem przykazania czczenia tego dnia było dopomożenie człowiekowi, aby zachował równowagę pomiędzy pracą, a odpoczynkiem, aby wyznaczył sobie konkretne ramy czasowe na refleksję nad sobą, co sprzyja rozwojowi duchowemu. Fanatyczna postać przykazania nie robienie niczego w dzień uznany za święty obraca ideę tego dnia w coś anachronicznego, absurdalnego, coś co - zamiast organizować życie w pozytywnym sensie słowa - de facto dezorganizuje je.

Ogólnie rzecz ujmując, sformułowałbym tezę, że każda idea, nawet ta najbardziej szczytna, najwspanialsza, jeśli tylko przyjmie postać fanatyczną, obróci się przeciw swoim pierwotnym celom i sensowności - stanie się czymś złym dla człowieka, przestaje służyć użytecznym celom, wprowadzając do odniesień społecznych chaos.

lucek

Michał Dyszyński

lucek

lucek

ps
w ostatnim wypadku, w tzw. humanistycznych jest dużo plew oczywiście, o ile są sprzeczne z ideą Boga

Michał Dyszyński

lucek

Michał Dyszyński

lucek

P. S.

tak na marginesie, myślę, że od Jezusa przynajmniej, Bóg i prawda to synonimy celowo ukryte, choć nie wiem przez kogo

myślę, że zdanie "mowa jest srebrem, a milczenie złotem" odnosi się właśnie do tego faktu ukrycia, człowiek uczciwy to poprostu miał zrozumieć i milczeć, Bóg jest Prawdą i jego Prawda (prawdy) człowiekiem rządzi...

jednak wraz z pojęciem "wiedza naukowa" kontra "wiara" ta "tajemnica" straciła rację bytu, zaczęła tylko mieszać ludziom w głowach... więc myślę, że powinienem to jeszcze raz napisać, choć w zasadzie w kółko o tym piszę...

więc jeszcze raz napisałem, na wszelki wypadek, ze względu na Krowę, bo nie wiem kiedy on żartuje