ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Zwolennicy wolnego rynku przedstawiają zasadę konkurencji i swobodę wyboru konsumenckiego jako swego rodzaju ideał, system bez skazy. W moim przekonaniu takie podejście może wynikać jedynie z zamknięcia oczu na pewne aspekty funkcjonowania tak zorganizowanej ekonomii.
I najbardziej chodzi mi o chyba główny mankament tej idei - nieuniknioną brutalizację życia.
Dlaczego uważam, że brutalizacja życia jest (w kapitalizmie) nieunikniona?
- Ano prześledźmy typowy schemat:
Producent ma towar, który chce sprzedać i zaoferował go potencjalnemu klientowi.
Klient wie, że producent chce jak najwięcej zarobić i ustawia sobie cenę jak najwyższą. To będzie ze strata dla klienta i trzeba się przed taką sytuacją bronić.
Klient także wie, że ma w zasadzie dwa wyjścia:
- poszukać konkurencji (strata czasu), kupić od niej towar korzystniej, a przynajmniej poznać tę ofertę konkurencyjną w celu uzyskania lepszej pozycji negocjacyjnej
- targować się, walczyć o niższą cenę z tym konkretnym oferentem

Bez tego, czyli kupując od razu, to co oferuje oferent/producent, okaże się (z dużym prawdopodobieństwem) frajerem. Zaczyna się więc walka na prośby, groźby, argumenty słuszne i niesłuszne. Byle więcej utargować. I ta walka pochłania w dzisiejszych świecie więcej wysiłku niż sama wytwórczość.

Patrząc z globalnej perspektywy oznacza to jednocześnie:
- stratę czasu na czynności nietwórcze, nieprodukcyjne (poszukiwania konkurencji, negocjacje)
- stratę energii na to co w punkcie wyżej
- stworzenie atmosfery podejrzliwości w stylu "pewnie zarabiają na mnie znacznie więcej, niż to normalne", czyli wzrost wrogości, brutalizacja życia.

Oczywiście problem nie jest całkiem prosty. Przynajmniej pod kątem znalezienia rozwiązania. Bo choć powyższe wady są, to podstawowym (słusznym!) kontrargumentem wolnorynkowców jest proste pytanie:
Ale czym zasadę wolności umów i swobodę negocjacji cen można zastąpić?!!!...
Jeśli ktoś inny, niż zainteresowane osoby miałby cenę ustalać, to od razu pojawiają się pytania: Kto? Na jakich zasadach?
Urzędnicy?... - a jak będą chcieli na tym zarobić?...

Ja widzę tu rolę pewnego rodzaju "sieci fair trade" - czyli z grubsza zbudowania pewnego systemu zaufania, do którego (dobrowolne) wejście daje korzyści zarówno producentom, jak i konsumentom. Taka sieć zaufania miałaby funkcjonować na następujących zasadach:
- producenci i handlowcy zobowiązują się "nie przeholować" z marżą
- towarom towarzyszy uczciwa informacja o ich własnościach
- system posiada swój "urząd" (jak by to nie nazwał, do tego się niestety to sprowadzi), który banuje (potrzebna demokracja) producentów/oferentów łamiących zasady. Jednocześnie ów urząd miałby prawo bronić swoich członków przed niesłusznymi posądzeniami.
Konsumenci wiedzą w tym systemie, że zasada osiągania zysku nie osiąga skrajnych wartości, że z grubsza wszystko działa sprawiedliwie.

Bo "sprawiedliwość" (termin wyklęty przez dużą część wolnorynkowców, po jego nadużyciu w systemach komunistycznych) jest tu jednak kluczem - to pojęcie z grubsza oznacza, że nie będzie nadużywania niczyjej uprzywilejowanej pozycji, zyski podzielą się z grubsza po równo, choć też z istotnym uwzględnieniem rzeczywistych (!) zasług.
Korzyści z takiego podejścia?
- mniej brutalności, podejrzliwości w życiu
- mniej straty czasu ludzi na czynności nietwórcze (targi, przekonywanie na siłę do swego, wyszukiwanie konkurencji, bo "zapewne pierwszy oferent nie jest optymalnym, nawet jak ma akceptowalny przeze mnie towar").

spitygniew

Michał Dyszyński