ŚFiNiA

Semele

Fragment ze starego artykułu wuja.

Mimo, że jestem ateistką całkowicie zgadzam się z wujem, że światopogląd nie może być oparty na wiedzy naukowej, rzadko ktokolwiek taki ma.

Ze swojej strony polemicznie:

Światopogląd nie musi być religijny. Przez to, że nie jest religijny, nie jest gorszy.

Cytat:
Niestety, soloscientyzm to utopia, a przyczyną jest tu podstawowa własność nauki: jej obiektywność. Nauki przyrodnicze są obiektywne jedynie dzięki temu, że zajmują się tylko i wyłącznie badaniem obiektywnych związków między strumieniami obiektywnych danych (faktów przyrodniczych). Dla zapewnienia obiektywności wniosków naukowych, nauka musi pozostać w granicach wytoczonych jej przez logikę. Wobec tego nauka nie jest zdolna do oceniania swej ontologicznej prawdziwości! Wartość logiczna twierdzeń oceniających swoją własną wartość logiczną jest bowiem nieokreślona, podobnie, jak nieokreślona jest wartość logiczna zdania "to zdanie jest fałszywe" (jest to tzw. paradoks kłamcy). A skoro nauki przyrodnicze nie mogą orzekać o prawdziwości nauk przyrodniczych, to każde stwierdzenie oceniające związek pomiędzy tym, co jest w rzeczywistości a tym, co obserujemy jako strumienie danych i co uzyskujemy w postaci wniosków i teorii przyrodniczych, jest na mocy tego faktu pozanaukowe (metafizyczne).

Semele

Przy okazji czy religia jest zdolna do oceniania swej ontologicznej prawdziwości??

Semele

Wartość poznawcza dyscyplin humanistycznych czy społecznych, takich jak psychologia, edukacja, jest w tym ujęciu uznawana za o wiele mniejszą niż „porządnych” nauk ścisłych. Status twierdzeń głoszonych w tych dyscyplinach może zostać poprawiony o tyle o ile będą one korzystały z osiągnięć nauk przyrodniczych. Wyrazem takiego podejścia jest przykładowo odwoływanie się do neuronauk (neuroscience) w wyjaśnianiu życia duchowego, przekonań moralnych czy skłonności lub obojętności względem wiary religijnej. Uznaje się tu, że takie nauki, jak psychologia i pedagogika, opierając się na nauce (science), zyskałyby na wiarygodności, bo korzystałyby wtedy z rzetelnej wiedzy7. Zdaniem Morelanda różnica między silnym i słabym scjentyzmem nie jest znacząca. W istocie obie wersje tego stanowiska sprowadzają się do uznania nadrzędnej wartości nauki i wiedzy naukowej względem innych dyscyplin i rodzajów przekonań o świecie.

Semele

Zasada Antropiczna wywodzi się bezpośrednio z zasady nieoznaczoności, która zakłada, że cząstka elementarna wchodzi w posiadanie własności dopiero wtedy, gdy jakiś umysł obserwuje ją. Jeśli zasadę tę ekstrapolować na całą materię, to należy uznać, że wszechświat musiał stworzyć człowieka, żeby mieć jakieś własności.

Piotr Skórzyński

CO JEST CELEM W PRZYRODZIE?

Zasadniczym problemem epistemologii jest dokładność naszego poznania rzeczywistości. Wedle powszechnego (w istocie jeszcze scholastycznego) odczucia, osiągamy ją dzięki matematyce. Zastanówmy się jednak, ile zjawisk i procesów naszego życia poddaje się opracowaniu matematycznemu? Dwa procent? Trzy? Pięć? Najwyżej. A zatem 95 proc. naszego bytowania w tak rozumianej gnoseologii pozostałoby wieczną tajemnicą.

świat w nawiasie

Absurd tej tezy - znanej jako scjentyzm - jako jeden z pierwszych wybitnych uczonych dostrzegł Konrad Lorenz, twórca etologii, noblista i autor tłumaczonych na większość języków książek: Scjentyzm możemy w uproszczeniu zdefiniować jako wiarę w realność tego tylko, co można wyrazić w terminologii nauk przyrodniczych i udowodnić za pomocą kwantyfikacji. Zgodnie z tym więc, jedyną prawomocną dla człowieka metodą poznania jest mierzenie i liczenie. Pogląd, jakoby poznanie stawało się bardziej "obiektywne" przez wyłączenie z rozumowania aparatu poznawczego, jest błędny. Dla porównania, jest to tak, jak gdyby uważało się kolorowe rąbki pojawiające się na wszystkich konturach oglądanych przez stary, niechromatyczny obiektyw za właściwości przedmiotu a nie aparatu optycznego. (...) Termin fenomenologia znaczy dla nas właśnie owo potrzebne do każdej próby obiektywizacji poznanie subiektywnego przeżywania i cechujących go prawideł.
Przypomnijmy, że termin ten jest autorstwa Edmunda Husserla, twórcy tak właśnie nazwanej gałęzi filozofii. Husserl odnowił myśl idealistyczną, która wtedy, na początku XX w., zdawała się anachronizmem w obliczu dekretowanej przez intelektualistów omnipotencji pozytywizmu. Jego zdaniem, podstawowe pojęcia logiki nie tłumaczą się same lecz mają źródło w rzeczywistości pozaczasoprzestrzennej. Prawdziwy sens zjawisk jest pozazmysłowy - żeby go znaleźć trzeba wykroczyć poza nasz świat, trzeba "wziąć go w nawias".
Nieoczekiwanie zyskał (niedługo przed śmiercią) wsparcie ze strony największego geniusza matematycznego XX w. Kurta Gödla. Podał on genialny w swojej prostocie przykład takiej antynomii, o jakiej pisał Husserl: "To zdanie jest fałszywe". Jak łatwo spostrzec, albo stwierdza ono prawdę, a więc jest fałszywe, albo jest fałszywe, a zatem stwierdza prawdę. Po dorzuceniu jeszcze parunastu takich paradoksów Gödel wykazał, że w logice sensu stricto, czyli matematyce, zawsze będą istniały twierdzenia, których poprawności nie da się uzasadnić zasadami arytmetyki. Udowodnił, że każdy wywód matematyczny musi odnosić się do pewnego sztucznego założenia, to znaczy, że nie istnieje matematyka odbijająca platoński świat idei, "naturalna".
Jeżeli spojrzymy na ortodoksyjną fizykę - pisze Rupert Sheldrake - to stwierdzimy, że fizycy w żaden sposób nie czują się skrępowani, jeśli chodzi o wprowadzanie tylu pól, ile uznają za konieczne. Każdej cząstce subatomowej odpowiada pewne pole: elektronowo-pozytonowe, protonowo-antyprotonowe itd.
Myślę, że u podstaw współczesnej nauki występuje silny element pitagorejski. Ludzie uważają, że liczby są w jakimś sensie fundamentalne. Myślę, że znaczenie liczb jest przeceniane. Pragnienie zredukowania przyrody do kilku racjonalnych zasad, równań bądź formuł jest dla pewnego typu umysłowości bardzo pociągające, ale matematyzacja w biologii okazała się zadziwiająco nieskuteczna.
W książce Umysł i przyroda Gregory Bateson stara się przekonać swoich materialistycznych kolegów, że nauka, posługując się kartezjańskim dualizmem "materii" i "umysłu", pozbawia się w istocie możności opisu wszelkich zjawisk jakościowych. Nie poznamy świata posługując się liczbami i behawioryzmem, nie jesteśmy nawet w stanie porządnie zrozumieć pytań, jakie przed nami stawia. To idee są jedyną rzeczywistością, jaką możemy poznać. Bateson podkreśla przy tym, że mechaniczne wzory dedukcji z góry sprawiają, że nieprzenikalna dla nich jest cała ogromna klasa zjawisk nieregularnych.
boskie proporcje kosmosu

W istocie zdaje się, że odkrycie naukowe wymaga pewnego napięcia umysłu, które siłą rzeczy musi wyrastać z emocji, by objąć intelekt. Napier, który rozpoczął rewolucję naukową XVII wieku, wynalazł logarytmy ponieważ... nie był w stanie inaczej obliczyć liczby diabłów (służących jego wrogom papistom). Derek de Solla Price zwrócił uwagę, że rewolucyjne dzieło Kopernika było tak naprawdę przez co najmniej stulecie jedynie nową ideą. Wszystkie astronomiczne obliczenia zarówno on, jak i jego bezpośredni następcy przepisywali z Ptolemeusza: co więcej, każda zmiana, jaką wprowadził, odbijała się ujemnie na adekwatności do obserwacji. Kopernik przeczuł, co prawda, że to jednak nie traktowane przezeń niemal mistycznie koło jest obrazem orbit planetarnych. Artur Koestler (który po zerwaniu z polityką wrócił do swojego pierwszego zajęcia, tzn. popularyzacji nauki) odkrył w rękopisie De Revolutionibus fragment skreślony przez autora lub wydawcę: Trzeba zresztą zauważyć, że jeśli dwa koła mają różne średnice, wypadkowa nie będzie linią prostą (...), lecz elipsą.
Ale ta myśl wydawała się już zbyt obrazoburcza. Odważył się na nią dopiero Kepler, częściowo zainspirowany dziełem fromborskiego kanonika, lecz głównie oddany szaleńczej pasji znalezienia mistyczno-geometrycznego wzoru, który posłużyłby jednocześnie teologii, astrologii i numerologii. Opętany myślą o "boskich proporcjach kosmosu" próbuje wskrzesić pitagorejską ideę harmonii sfer. Do końca życia będzie dowodził, że układ nut w gamie odpowiada odległości orbit planet. Przy tej okazji, niejako na marginesie swoich ponad 30-letnich jałowych wysiłków, odkryje, że orbity są elipsami, a potem, że ich relacja do Słońca jest ta sama dla wszystkich i wynosi sześcian odległości od Słońca do kwadratu okresu obiegu.
Nigdy w pełni nie uświadomił sobie, że jego odkrycia są przełomem w dziejach nauki. Kilkadziesiąt lat później Newton oprze na nich swoją wielką teorię. Ale znów zrobi to obok innych prac, które okresami zajmują go znacznie bardziej: opracowywania systemów astrologicznych, studiów nad Biblią, wgłębiania się w traktaty okultystyczne. Nie sformułowałby swoich praw, gdyby nie to, że szukał sensu świata, tajemnicy egzystencji. Był wielkim uczonym, ale dlatego, że najpierw był filozofem i, niekiedy, okultystą. Być może zatem nie oburzyłaby go teza Sheldrakea, iż grawitacja jest rodzajem pola kształtotwórczego.
wiedza hipotetyczna

W swojej ostatniej, wydanej przed śmiercią, niewielkiej rozmiarami książce A World of Propensities z 1990 r., Karl Popper zwrócił uwagę na nieświadome założenia filozoficzne obecne w nauce, rzekomo całkowicie obiektywnej, przypominając kategorie Kanta: Filozofowie a nawet uczeni przyjmują często, że cała nasza wiedza wywodzi się ze zmysłów, z "danych zmysłowych". (...) Jednak z biologicznego punktu widzenia takie stanowisko jest kolosalną pomyłką. Nasze zmysły bowiem nic nam nie mówią - musimy posiadać uprzednią wiedzę. Aby móc dostrzec jakąś rzecz, musimy wiedzieć, czym są "rzeczy": to, że można je ulokować w przestrzeni, że niektóre spośród nich mogą się poruszać, podczas gdy inne nie, że niektóre z nich mają dla nas bezpośrednie znaczenie i dlatego są one dla nas dostrzegalne i będą przedmiotem postrzegania. (...)
Stanowisko Kanta - podówczas rewolucyjne - było następujące:
A) Większość naszej wiedzy szczegółowej o chwilowych stanach naszego otoczenia ma charakter a posteriori.
B) Jednakże taka wiedza a posteriori jest niemożliwa bez wiedzy a priori, którą musimy jakoś posiadać, zanim zdobędziemy wiedzę obserwacyjną lub wiedzę a posteriori: bez niej informacje zdobywane przez nasze zmysły nie miałyby dla nas żadnego sensu. Musimy ustanowić ogólny schemat odniesienia, ponieważ musi istnieć jakiś kontekst umożliwiający nadanie sensu naszym dociekaniom (...) Zamierzam jednak pójść znacznie dalej niż Kant. Sądzę, że ok. 99 proc. wiedzy wszystkich organizmów ma charakter wiedzy wrodzonej i że jest ona ucieleśniona w naszej biochemicznej budowie. Uważam również, że 99 proc. wiedzy, którą Kant uznawał za wiedzę a posteriori, w rzeczywistości jest wiedzą a priori.
Nasze zmysły bowiem mogą nam dostarczyć (co Kant doskonale rozumiał) tylko odpowiedzi tak lub nie, które są odpowiedziami na nasze pytania; pytania te my sami formułujemy i zadajemy je a priori. Ponadto nawet odpowiedzi tak lub nie dostarczane przez nasze zmysły muszą być przez nas interpretowane - interpretowane w świetle idei posiadanych przez nas a priori. Mogą one zatem być - i często oczywiście są - dezinterpretowane. A zatem cała nasza wiedza jest hipotetyczna.
duchowa podstawa

Popper, zaznaczmy to wyraźnie, opisuje tu mechanizm intelektualny, nie fizjologiczny. Neguje XVII-wieczną teorię tabula rasa tak radykalnie, jak tylko to możliwe. Ponieważ jest to najtrudniejsza z epistemologicznych kwestii (dotyczyła jej przecież przełomowa dysputa między Kartezjuszem a Berkeleyem), trzeba wyraźnie określić, że poruszamy się tu na dwóch płaszczyznach, filozoficznej i neurologicznej, które dopiero na wyższym poziomie pokrywają się ze sobą. Ernest Gombrich poruszył w swojej znanej książce Sztuka i iluzja problem, w jakim stopniu spostrzeganie struktur jest wrodzoną właściwością naszego aparatu percepcyjnego. Jak pisze: Przekonanie to budzi coraz większe sprzeciwy, szczególnie po zaobserwowaniu wypadków dzieci od urodzenia niewidomych, które po odzyskaniu wzroku - najczęściej czasowo - nie dostrzegały żadnych struktur: nie umiały nic wyróżnić z otaczającego je chaosu. Były przerażone - i pragnęły powrócić do spokojnej ciemności. Te dzieci i nastolatki nie potrafiły nawet wyróżnić trójkąta: musiały w tym celu liczyć boki danej figury.
Jacob Bronowski w cyklu wykładów Źródła wiedzy i wyobraźni tak natomiast reasumował uwieńczone Noblem badania Walda, Hartlinea i Granita na temat fizjologicznych mechanizmów wzroku: Może się wydawać czymś bardzo przemyślnym, iż oko jest z góry przysposobione do postrzegania prostych i zakrzywionych konturów, kontrastów świetlnych itp. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że każde urządzenie tego rodzaju zawsze płaci jakąś cenę za swoją przemyślność. Cena polega na tym, że nie jest zdolne uczynić niczego innego. Otóż oko nie jest zdolne postrzegać otoczenia świeżym, niczym nie zapośredniczonym wzrokiem; tak jakby nie szukało z góry prostych krawędzi czy kontrastów barw. Zwodzi nas zatem nieustannie co do natury zewnętrznego świata - interpretujemy go bowiem w kategoriach wbudowanego mechanizmu. (...) Bez wnioskowania pośredniego nie jesteśmy więc w stanie uzyskać nawet wrażeń wzrokowych. Tak więc, u podstaw wszystkich naszych czynności mentalnych, nawet tych, które dokonują się bezpośrednio przez zmysły, leżą wnioskowania.
George Wald, na którego odkrycia powołuje się Bronowski, uznawany jest za najwybitniejszego specjalistę od fizjologii widzenia. Oprócz tego jednak zajmuje się teorią nauczania i problematyką teoriopoznawczą. Podsumowując swoje blisko 60-letnie doświadczenia i przemyślenia, napisał w 1984 r.: Jestem dziś pewien, że Artur Eddington miał rację twierdząc, że podstawą naszego życia jest "materiał duchowy". Jestem też pewien, że wbrew temu, co głosi się dziś z licznych katedr, świadomość nie wyłoniła się jako późny wytwór ewolucji życia, ale że istniała ona zawsze (...) będąc źródłem i warunkiem rzeczywistości fizycznej. To właśnie świadomość skomponowała fizyczny wszechświat.
[link widoczny dla zalogowanych]

Kruchy04

fedor

Semele

Kruchy04

fedor

Semele

wujzboj

Semele

wujzboj

Gdzież tu jakikolwiek problem z ewolucjonizmem?

Semele

wujzboj

Nie są same gąbki, bo nie jestem gąbką. Może kiedyś były same gąbki, a może nie były, nie wiem bo skąd miałbym to wiedzieć. Jeśli jednak były, to z czasem zmieniły się, bo dziś jestem też ja. Skoro się zmieniły, to dlaczego to od nich miałaby pochodzić materia, ta sieć? Dlaczego od nich, a nie od jakichś form jeszcze bardziej pierwotnych? Opisałem ci kiedyś taki scenariusz ewolucji materii jako struktury informacyjnej. Siłą napędzającą tę ewolucję może być jedno proste prawo: dążenie do maksymalnej skuteczności wymiany informacji między świadomościami.

Semele

wujzboj

A jaki wpływ będzie miało zniknięcie ludzi na rozmowy między nimi prowadzone?

Taki sam wpływ będzie miało na materię zniknięcie wszelkich świadomości.

Semele

wujzboj

Więcej, niż zniknie. Nie ma sensu mówienia ani o niej ani o niczym innym, jeśli powie się "nie będzie wtedy nikogo". Nawet słowo "wtedy" traci tutaj sens i odnosi się wyłącznie do stanu dzisiejszego: jest wraz z całym tym zdaniem jedynie sposobem wyrażenia językowego zakazu używania takich konstrukcji.

Semele

Co z tym rysunkiem. Musiałbyś tam narysować same gąbki, ewentualnie jakąś amebę.

Jak by wyglądał świat z sieci tych świadomości?

wujzboj

Jeśli upierać się, że były kiedyś same gąbki i ameby, to na rysunku byłyby same świadomości gąbek i ameb, każdej odpowiadałoby jedno pole tak jak na rysunku dla linoskoczka. A na każdym polu zamiast drzew, much i kotów byłyby ikonki ilustrujące postrzeżenia gąbek i ameb. Nie jestem amebą więc nie wiem, jak to naszkicować. Ale gdyby takie rysunki kontynuować dla kolejnych stadiów ewolucji aż po dzień dzisiejszy, to na polach zaczynających się na pierwszym szkicu od ameby i kończących na ostatnim na mnie czy na tobie dałoby się zauważyć ciągłe przejście od tego, jak ameba postrzega gąbkę do tego, jak my postrzegamy gąbkę.

Semele

wujzboj

Ubogi w jakim sensie? I w jakim sensie bujny?

Zresztą jeśli założyć, że prawa fizyki są niezmienne, to ubogość czy bujność doznań zmysłowych na dowolnym etapie ewolucji jest bez znaczenia. Te prawa po prostu pozwalają zmysłom wyewoluować od zera do pewnej maksymalnej sprawności. Nic dziwnego, że obraz świata postrzeganego przez gąbki był i pozostał znacznie uboższy od obrazu świata postrzeganego przez ludzi.

A jeśli założyć, że prawa fizyki ewoluowały i że ewolucja ta była napędzana dążeniem do jak najlepszej komunikacji, to dziś widzimy odległą przeszłość nie taką, jaką wtedy była, lecz taką, jaką wydaje się ona dziś być przy (fałszywym w tym przypadku) założeniu, że prawa te były zawsze takie, jak dzisiaj. Prawdziwa przeszłość znika wtedy z naszych oczu tak, jak daleka góra znika za horyzontem. Góra znika za horyzontem, bo Ziemia nie jest płaska, lecz kulista: jej powierzchnia zakręca, a my patrzymy po linii prostej, gdyż po prostej wędruje światło. Przeszłość znika za podobnym horyzontem, bo prawa fizyki "zakręcają" (zmieniają się), a my patrzymy po prostej (stosujemy dzisiejsze prawa fizyki dla odgadnięcia, co działo się kiedyś, i w ogóle cały dzisiejszy świat pozwala by działo się w nim tylko to, co z dzisiejszymi prawami jest zgodne).

Trudno powiedzieć, czy - zakładając, że gąbki i ameby są świadome - świat, w którym były one najbardziej zaawansowanymi organizmami rzeczywiście istniał, czy też jest artefaktem wywołanym ewolucją praw fizyki, a ten prawdziwy świat tamtych czasów zniknął nam na zawsze za horyzontem. Jeśli rzeczywiście istniał, czyli jeśli od tamtych czasów prawa fizyki nie zmieniły się w istotny sposób, to znaczy, że prawa te w ich dzisiejszej formie były potrzebne do tego, by świadomości istniejące wtedy mogły się ze sobą kontaktować na tym poziomie, na jakim się kontaktowały (i zapewne kontaktują się ze sobą także dziś). Nie wiem, jaki jest to poziom, nie jestem bowiem ani amebą ani gąbką. Gdybym był biologiem, to być może mógłbym na ten temat coś więcej powiedzieć i ciekawiej spekulować, i być może pozwoliłoby to w miarę sensownie ocenić szanse prawdziwości scenariusza "świadome gąbki i stałe prawa". Ale niestety biologiem nie jestem.

Semele

Czyli jednak zakladasz, że najpierw coś zaistniało a potem cos swiadomego?

wujzboj

Skąd ci to przyszło na myśl?

Przecież w kółko powtarzam, że takie "coś" nie ma sensu, takie "zaistnienie" nie ma sensu, nie da się temu żadnej treści przypisać, to pojęciowa nicość. Gdzie się doczytałaś założenia, że "najpierw coś zaistniało a potem coś świadomego"?