ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Od pewnego czasu krytycznie patrzę na niektóre nawyki, jakich nabyłem w mojej edukacji religijnej, a dzisiaj widzę ich znaczącą problematyczność. Chodzi mi konkretnie o to, że wyraźnie odebrałem w tejże edukacji przekaz, jakoby poczuwanie się do winy było jakoś dobre tak ogólnie, tak samo w sobie. Spotkałem się z radami, jak to należałoby się więcej obwiniać.
Przyznam, że spróbowałem tej ścieżki. Był czas, że nakładałem sobie coś w rodzaju rygoru obwiniania się tak z zasady - o to, do czego się wyraźnie poczuwałem, ale do czego niezbyt się poczuwałem, a nawet do tego, do czego miałem wątpliwości. Ale wtedy miałem przekonanie (zasugerowane mi, sam bym na to raczej nie wpadł), że "tak jest dobrze". Dziś twierdzę, że to wcale nie jest dobre. Napisałem o tym post w innym wątku, więc go zacytuję jako wstępniak:

Michał Dyszyński

Człowiek się w życiu boryka z niespójnością reakcji emocjonalnych. Bo emocje i proste pragnienia takie są, że bardzo często będą wzajemnie sprzeczne. Pragnienie kontroli, dominacji i swobodnej sprawczości jest skonfliktowane z postrzeganiem osobistego bezpieczeństwa, gdy chronimy się pod opiekę czegoś/kogoś, co nad nami panuje, ale za to daje pewność, że nic złego nas nie spotka. Pragnienie miłości nieuwarunkowanej jest odwrotnym kierunkiem w emocjach od potrzeby bycia docenionym za coś, co z nas rzeczywiście pochodzi, co świadczyłoby o naszej wartości.
W zasadzie każde naturalne pragnienie i każda emocja ma w psychice swojego antagonistę - przeciwpragnienie, przeciwemocję. Dlatego zarządzanie swoimi reakcjami i sprawczością domaga się nadania priorytetów, sprawienia, że pragnienie do realizacji zyska przewagę nad swoim antagonistą - wtedy wątpliwości i hamulce działania się umniejszają, zaś cel staje się wyrazisty. Nasze poczucie winy też funkcjonuje w takim schemacie - jest ono uwikłane w przeciwstawną emocję, którą w pierwszym rzucie jest emocjonalna potrzeba ochrony swojego ego, rodzaj obronnego instynktu samozachowawczego.
Zauważywszy to, że spora część ludzi blokuje uczciwość w odczuwaniu swoich win właśnie tym mechanizmem obrony ego, słusznym zdaje się postulat przełamania owej obrony, zmuszenia się do uznania swojej winy. I tak rodzi się religijne podejście moralizatorskie, które naciska: jesteś grzesznikiem, uznaj swoją winę!

Ja tu do pewnego stopnia się zgodzę z tym mechanizmem CZĘŚCIOWEGO przełamywania barier ochronnych ego, w sytuacji gdy działają one twardo i bezrefleksyjnie. Uważam, że powinniśmy BYĆ W STANIE ROZPATRZEĆ, A POTEM BYĆ GOTOWYMI DO UZNANIA SWOJEJ WINY.
Niestety, ta rozsądna idea, aby się przymusić do uznania (słusznych!) win u części moralizatorów wyewoluowała do mentalnego potworka pod postacią "przyznawaj się do win tak w ogóle, wszystkich win, które ci wskażemy, masz się kajać za grzeche własne i cudze, masz być nieustannie pod presją swojej grzeszności w uogólnionej postaci!".
U tych moralizatorów obwinianie sie na pokaz, albo sugerowanie, że należy się tak obwiniać, stało się formą demonstracji rzekomej bogobojności, pokory. Więc wielu to łyknęło i dziś obwiniają się masowo, właściwie tak do końca sami nie wiedząc, za co; tak "po prostu gloszą, że mają winę".
Zdaje sobie sprawę, że można tej postawy bronić, wskazując na tych krnąbrnych i aroganckich, którzy bez zmrużenia oka twierdzą "ja tam żadnej winy nie mam!". I faktycznie taka arogancka postawa też przecież jest etycznie wadliwa. Jednak jest cała przestrzeń po drodze, nie trzeba z jednej skrajności wpadać od razu w skrajność przeciwną. To, że niektórzy wypierają swoje winy zupełnie, w rozumnym podejściu nie powinno skłaniać do wniosku, że powinniśmy brać na siebie rzekome, nie mające związku z naszymi decyzjami winy.