ŚFiNiA

anbo

W 1975 roku Vangelis wydał płytę "Heaven and Hell". Usłyszałem ją w radiowej Trójce chyba w 1979 (może '78) i od razu najbardziej spodobała mi sie piosenka "So long ago, so clear", pierwsze wspólne dziecko Vangelisa i Andersona. Później spłodzili kilka wspólne płyt: "Short Stories" (z "I hear you now"), "The Friends of Mr Cairo" (prawie cała znakomita), "Private Collection" i jeszcze dwie mniej znane i słabsze. Ale nie o muzyce Vangelisa chcę tu pisać lecz o niebie i piekle w Biblii. Prawdopodobnie będzie to szło opornie bo mam lenia i nie mam czasu, ale postaram się w kolejnych wpisach poruszyć następujące kwestie: wczesne przekonania Izraelitow na to, co dzieje się z człowiekiem po śmierci oraz ewolucja tych przekonań, przede wszystkim w oparciu o cytaty z ST ze słowem "szeol"; poglądy Jezusa w oparciu o jego wypowiedzi zawarte w NT, poglądy wczesnych chrześcijan w czasach powstawania nowotestamentowych tekstów oraz poglądy w czasach, gdy chrześcijaństwo zostało zdominowane przez nie-żydów. Będzie to podróż przez wierzenia Żydów sprzed wpływów obcych kultur poprzez wierzenia wczesnych chrześcijan do wierzeń chrześcijaństwa, które na wierzenia żydowskie nałożyło wierzenia przede wszystkim Greków. Naturalistyczne wyjaśnienie ewolucji żydowskich i chrześcijańskich poglądów obywa się rzecz jasna bez koncepcji objawienia, wystarcza mu fakt zetknięcia się Żydów (a potem pierwszych chrześcijan) z innymi kulturami i zaadoptowaniem niektórych elementów ich wierzeń do swoich.

Semele

Fajny wątek.

anbo

Słowo „Szeol” w Starym Testamencie występuje ponad 60 razy. Pierwszy raz widzimy je w Ks. Rodz.:
Gdy zaś wszyscy jego synowie i córki usiłowali go pocieszać, nie słuchał pociech, mówiąc: Już w smutku zejdę za synem moim do Szeolu. I ojciec jego [nadal] go opłakiwał. (Rdz 37, 35)
W Biblii Tysiąclecia zostawiono je nieprzetłumaczone, ale w niektórych tłumaczeniach mamy tam „grób”. Co mógł mieć na myśli Józef? Raczej nie piekło, bo raczej nie sądził, że razem z synem będą się – jak to się dzisiaj mówi – smażyli przez wieczność w piekle. Najprawdopodobniej ma tu na myśli grób albo po prostu śmierć.
Co do wieczności, to według autora 1 Sam. 2, 6 Szeol można opuścić za sprawą Boga:
To Pan daje śmierć i życie, wtrąca do Szeolu i zeń wyprowadza.
Wymowa tego tekstu jest dosyć jasna: Szeol to stan śmierci.
Nieco bardziej skomplikowana sprawa jest z Pwt. 32:22:
Zapłonął żar mego gniewu9,
co sięga do głębin Szeolu,
pożera ziemię z plonami,
podwaliny gór zapala.
Z kontekstu wynika, że chodzi o ukaranie narodu izraelskiego, powyższe słowa można więc rozumieć tak, że naród izraelski zostanie ukarany śmiercią, zniszczeniem.

Nie mniej interesujące są fragmenty Księgi Psalmów z „Szeol”.
Panie, mój Boże,
do Ciebie wołałem, a Tyś mnie uzdrowił.
Panie, dobyłeś mnie z Szeolu,
przywróciłeś mnie do życia spośród schodzących do grobu.
(Ps 30, 3-4)
Oczywistym jest, że nie może tu chodzić o piekło; chodzi po prostu o to, że Bóg uratował przed śmiercią umierającego człowiek, znowu więc Szeol to stan śmierci, co potwierdza Ps. 88:4 („życie moje zbliża się do Szeolu”).
W tym miejscu warto zapytać, jak Izraelici wyobrażali sobie ten stan. Pomocna będzie tu Księga Koheleta:
„zmarli niczego zgoła nie wiedzą,
zapłaty też więcej już żadnej nie mają,
bo pamięć o nich idzie w zapomnienie.
Tak samo ich miłość,
jak również ich nienawiść, jak też ich zazdrość - już dawno zanikły,
i już nigdy więcej udziału nie mają żadnego
we wszystkim, cokolwiek się dzieje pod słońcem”
(Koh 9, 5-6)
Z innych słów Koheleta wynika, że nie uważał, żeby po śmierci czekała nas jakaś inna egzystencja. Przeciwnie, mamy jedno życie (tak samo jak zwierzęta), więc zalecał je wykorzystać:
12 Poznałem, że dla niego nic lepszego,
niż cieszyć się i o to dbać,
by szczęścia zaznać w swym życiu.
13 Bo też, że człowiek je i pije,
i cieszy się szczęściem przy całym swym trudzie -
to wszystko dar Boży.
(Koh 3, 12)
Los bowiem synów ludzkich jest ten sam,
co i los zwierząt;
los ich jest jeden:
jaka śmierć jednego, taka śmierć drugiego,
i oddech życia ten sam.
W niczym więc człowiek nie przewyższa zwierząt,
bo wszystko jest marnością.
Wszystko idzie na jedno miejsce:
powstało wszystko z prochu
i wszystko do prochu znów wraca.
Któż pozna, czy siła życiowa synów ludzkich idzie w górę,
a siła życiowa zwierząt zstępuje w dół, do ziemi?
Zobaczyłem więc, że nie ma nic lepszego
nad to, że się człowiek cieszy ze swych dzieł,
gdyż taki jego udział.
Bo któż mu pozwoli widzieć,
co stanie się potem?
(Koh 3, 19-22)
Używaj życia z niewiastą, którąś ukochał,
po wszystkie dni marnego twego życia,
których ci [Bóg] użyczył pod słońcem.
Po wszystkie dni twej marności!
Bo taki jest udział twój w życiu i w twoim trudzie,
jaki zadajesz sobie pod słońcem.
(Koh 9, 9)
Zdaniem Koheleta los wszystkich ludzi, prawych i nieprawych, będzie taki sam:
Wszystko jednakie dla wszystkich:
Ten sam spotyka los
sprawiedliwego, jak i złoczyńcę,
tak czystego, jak i nieczystego,
zarówno składającego ofiary, jak i tego,
który nie składa ofiar;
tak samo jest z dobrym, jak i z grzesznikiem,
z przysięgającym, jak i z takim,
którzy przysięgi się boi.
(Koh 9, 2)

Tyle na dziś.

anbo

Ciag dalszy przeglądu znaczeń slowa "Szeol" w ST.

W ST Szeol jest też miejscem, w którym przebywają zmarli i jest umiejscowione pod ziemią:

Zapłonął żar mego gniewu,
co sięga do głębin Szeolu,
pożera ziemię z plonami,
podwaliny gór zapala.
(Pwt 32, 22)

Odezwał się do niej król: «Nie obawiaj się! Co widzisz?» Kobieta odpowiedziała Saulowi: «Widzę istotę pozaziemską, wyłaniającą się z ziemi». Zapytał się: «Jak wygląda?» Odpowiedziała: «Wychodzi starzec, a jest on okryty płaszczem». Saul poznał, że to Samuel, i upadł przed nim twarzą na ziemię, i oddał mu pokłon.
(1 Sm 28,13-14)

Umarli drżą w podziemiu,
ocean i jego mieszkańcy.
(Hi 26, 5)

«Proś dla siebie o znak od Pana, Boga twego, czy to głęboko w Szeolu, czy to wysoko w górze!»
(Iz 7, 11)

Ponieważ wszyscy zostali poddani śmierci,
wejdą do krainy podziemnej,
do grona tych ludzi,
którzy zeszli do dołu.
(Ez 31, 14)

Nic dziwnego, że w Septuagincie (tłumaczenie Biblii hebrajskiej na grekę) "Szeol" tłumaczony jest jako "Hades".

Chyba najdziwniejsze znaczeniiowo i najtrudniejsze do interpretacji sa te fragmenty, gdzie Szeol przedstawiany jest jako osoba, w dodatku rodzaju żeńskiego:

Podziemny Szeol poruszył się przez ciebie,
na zapowiedź twego przybycia;
dla ciebie obudził cienie zmarłych,
wszystkich wielmożów ziemi;
kazał powstać z tronów
wszystkim królom narodów.

Mówicie: «Zawarliśmy przymierze ze Śmiercią4,
i z Szeolem zrobiliśmy układ.
(Iz 28, 15)

Miejsca, w których Szeol ma części ciała: Jon 2,3 - brzuch, Ps 49,15;89,48; Oz 13,14 - ręce, Iz 5,14) - gardziel, Ps 141,7; Iz 5,14 - usta.

Wskazane fragmenty z powodzeniem można interpretować jako poetyckie metafory, personifikacje miejsca, antropomorfizacje. Nie można jednak wykluczyć, że jest to echo starożytnych mitów o bóstwach śmierci.

Podsumowując: w początkowym okresie judaizmu Szeol to grób albo ogolniej miejsce, gdzie przebywają zmarli, a także sama śmierć, stan śmierci, nieistnienie.
Wedłkug Barta Ehrmana (za Wikipedią: "profesor Uniwersytetu Karoliny Północnej w Chapel Hill, na Wydziale Religioznawstwa, amerykański krytyk tekstu Nowego Testamentu, autor bestsellerów. W młodości był fundamentalistą chrześcijańskim, później stał się agnostykiem.) Izraelici nie tylko nie wierzyli w życie po śmierci, ale także w istnienie duszy w rozumieniu chrześcijańskim. Według tego badacza (i nie tylko niego) dusza w judaizmie to oddech, to, co powoduje, że człowiek żyje, nic więcej. Po śmierci człowiek obraca się w to, z czego powstał - w proch ziemi - i to jest jego koniec. Dopiero później, pod wpływem wierzeń perskich i greckich, wierzenia Żydów ewoluowały ku wierzeniom w odmienny los ludzi dobrych i złych oraz ku idei zmartwychwstania (nie były i nie są to idee podzielane przez wszystkich).

Tekst Barta Ehrmana "Co Jezus naprawdę powiedział o niebie i piekle":
[link widoczny dla zalogowanych]

Rozmowa Tery'ego Grossa z Bartam Ehrmanem:
[link widoczny dla zalogowanych]

Andy72

To było przed Chrystusem. Teraz wiadomo że jest Niebo (i czyściec) i piekło

anbo

Andy72

Już w ST nie uważano że "powodzenie w życiu doczesnym", choćby Księga Hioba o tym mówi.
Uważano że będzie zmartwychwstanie sprawiedliwych i kara pośmiertna złych,
Ostatnia księgą, z której można się sugerować co będzie po śmierci (czyli wcale) jest Księga Koheleta, opowiada ona o tym, że gdyby ograniczyć się do świata widzialnego, świat nie ma większego sensu.

anbo

anbo

Fragment rozmowy z rabinem:

Nie ma więc życia po śmierci?

W Torze nie znajdziesz żadnej wzmianki na temat życia po śmierci. Cały Pięcioksiąg mówi, że jeśli będziesz dobry, to dostaniesz nagrodę. Ale nie gdzieś tam kiedyś po śmierci, tylko tutaj, w tym konkretnym życiu na ziemi. Postępujesz dobrze, więc otrzymasz pożywienie, dom, dzieci, deszcz dla twoich upraw – wszystko, co jest ci niezbędne. Jeśli nie, to twoi wrogowie zaatakują cię i się nie obronisz. W Biblii nie ma mowy o życiu po śmierci, o karach, które dosięgną nas gdzieś w zaświatach.

Może nie ma nic na temat naszego życia po śmierci, ale są w niej na przykład aniołowie. Oni raczej do ziemskiego porządku nie należą.

Jednak o tym, co miałoby się z nami stać po śmierci, nie ma mowy. W czasach biblijnych skupiano się na rzeczach materialnych.

[link widoczny dla zalogowanych]

Tak właśnie jest. Znamienne, że w Edenie rosło drzewo życia i Bog wygnał ludzi z Edenu, żey nie zjedli z niego owocu i żyli wiecznie, a kary, jakimi dotknął pierwszych rodziców i ich otomków dotyczyły życia ziemskiego. Ani słowa o karze po śmierci i ani słowa o zmartwychwstaniu, jakby wszystko, co dotyczy człowieka rozgrywało się jedynie na Ziemi.
Jak czytamy biblijne opowieści to cały czas mamy do czynienia z troską ludzi o to, żeby Bóg im (oraz całemu izraelskiemu narodowi) sprzyjał tu na Ziemi. Także Boże obietnice dotyczą ziemskiego życia (posiadania potomków, objęcia w posiadanie ziemi...)
Przykład:
Wtedy to właśnie Pan zawarł przymierze z Abramem, mówiąc: «Potomstwu twemu daję ten kraj, od Rzeki Egipskiej aż do rzeki wielkiej, rzeki Eufrat, wraz z Kenitami, Kenizytami, Kadmonitami, Chetytami, Peryzzytami, Refaitami, Amorytami, Kananejczykami, Girgaszytami i Jebusytami».
(Rdz 15, 18-21)

Andy72

Może tak rabin myśli ale starożytni Izraelici wierzyli w Sprawiedliwość, która będzie po śmierci.
Choćby mowa ostatniego syna w kaźni Machabeuszów

anbo

anbo

Usunąłem posty nie na temat.

Gość

Andy72

PIerwszą napisaną księgą była Księga Hioba, a tam nie ma powiązania między dobrym życiem a dobrobytem za życia

Semele

To ja informacje o książce "Sens śmierci" zamieszczę na swoim blogu. W książce autor opisał wyobrażenia o życiu pozagrobowym w różnych religiach.
W zwiazku z tym jest jak najbardziej na temat o ktorym mówi Twoj wątek.
John Bowker
6,3 / 10
Myśl religijna i naukowa zgadzają się co do tego, że jeśli w ogóle istnieć ma życie, za śmierć odpowiadają Bóg i entropia. To oczywiście nie sprawia, by oglądanie i doświadczanie śmierci stawało się łatwe. Prawdą pozostaje, że sytuacja śmierci zbyt często daje okazję do straszliwego zła i że absolutnie niezbędne są zakazy religijne i świeckie, aby ci, którzy żyją poza granicami moralności, nie czynili ze śmierci jedynie wygodnego narzędzia.

Książka traktuje o postrzeganiu śmierci w kontekście wielkich religii.
Bierze pod lupę śmierć w starożytnych pismach: judaizmu, chrześcijaństwa, islamu, hinduizmu oraz buddyzmu.

Jest to krótkie wprowadzenie do problematyki, autor sam przyznaje, że nie wyczerpuje tematu. Nie dostaniemy tutaj także żadnego morału, podsumowania czy nawet wniosków. Książkę czyta się jak oddzielne artykuły, nie mające ze sobą żadnego połączenia.

Myślę, że nie jest to problemem, bowiem nie dałoby się znaleźć wspólnego mianownika wobec koncepcji śmierci dla różnych ludów, różnych okresów.
Aby pozycja była kompletna brakowało rozwinięcia tematyki, o koncepcje bezreligijne, wczesno-ludzkie, czy nawet obecne. Życie i śmierć nie kończy się na religiach obecnych. Wiele ciekawszych, szerszych wątków domaga się mózg.

Dla ogólnej wiedzy i ogólnego zaznajomienia się z poglądami na temat umierania w danych religiach, to ta książka powinna być wystarczająca.

anbo

anbo

anbo

Jeszcze o Księdze Hioba.

Czyż nie krótkie są dni mego życia?
Odwróć Twój wzrok, niech trochę rozjaśnię oblicze,
nim pójdę, by nigdy nie wrócić,
do kraju pełnego ciemności,
do ziemi czarnej jak noc,
do cienia chaosu i śmierci,
gdzie świecą jedynie mroki».
(Hi 10, 20-22)
Wygląda to tak, jakby autor uważał, że śmierć jest końcem egzystencji człowieka, wq każdym razie z Szeolu nie ma powrotu.

I podobnie dalej:
Mam ufać? Szeol mym domem,
w ciemności rozścielę swe łoże,
grobowi powiem: "Mój ojcze"!
"Matko ma, siostro!" - robactwu.
Właściwie, po cóż nadzieja,
kto przedmiot ufności zobaczy?
Czy zejdzie do królestwa Szeolu?
Czy razem do ziemi pójdziemy?»
(Hi 17, 13-16)

Hiob został nagrodzony przez Boga za życia, w sposób typowy dla wczesnego judaizmu chociaż wedlug badaczy ta księga została napisana w okresie po niewoli, czyli dobrostanem na Ziemi:

I Pan przywrócił Hioba do dawnego stanu, gdyż modlił się on za swych przyjaciół. Pan oddał mu całą majętność w dwójnasób.
Przyszli do niego wszyscy bracia, siostry i dawni znajomi, jedli z nim chleb w jego domu i ubolewali nad nim, i pocieszali go z powodu nieszczęścia, jakie na niego zesłał Pan. Każdy mu dał jeden srebrny pieniądz i jedną złotą obrączkę.
A teraz Pan błogosławił Hiobowi, tak że miał czternaście tysięcy owiec, sześć tysięcy wielbłądów, tysiąc jarzm wołów i tysiąc oślic.
Miał jeszcze siedmiu synów i trzy córki.
Pierwszą nazwał Gołębicą, drugą Kasją, a trzecią Rogiem Antymonu. Nie było w całym kraju kobiet tak pięknych jak córki Hioba. Dał im też ojciec dziedzictwo między braćmi.
I żył jeszcze Hiob sto czterdzieści lat, i widział swych potomków - w całości cztery pokolenia. Umarł Hiob stary i pełen lat.
(Hi 42, 10-16)

Nagrodą od Boga jest długie, dobre, dostatnie życie, posiadanie potomków, nie ma mowy o nagrodzie po śmierci w Niebie.

Semele

Andy72

Wspomniane jest piekło u Izajasza
Taaa, a Jezus bazował na Platonie ;-)

który pisał o reinkarnacji...

anbo

Andy72

24 A gdy wyjdą, ujrzą trupy ludzi,
którzy się zbuntowali przeciwko Mnie:
bo robak ich nie zginie,
i nie zagaśnie ich ogień,
i będą oni odrazą
dla wszelkiej istoty żyjącej».

Grzesznicy na Syjonie się zlękli,
bezbożnych chwyciło drżenie:
«Kto z nas wytrzyma przy trawiącym ogniu?
Kto z nas wytrwa wobec wieczystych płomieni?»

anbo

Andy72

można tak powiedzieć, bo to wieczna śmierć

anbo