ŚFiNiA

Semele · Wysłany: Śro 2:49, 26 Mar 2025 Temat postu: Babcia Lenina była Kałmuczką

Stanisława Budzisz-Cysewska

Poznaj Świat
Numer 01.2017
Buddyści z wielkiej płyty
Artykuł opublikowany w numerze 01.2017 na stronie nr. 68.

Tekst i zdjęcia: Stanisława Budzisz-Cysewska, Zdjęcia: shutterstock,

BUDDYŚCI Z WIELKIEJ Płyty
To jeden z najbardziej oryginalnych, intrygujących zakątków Rosji. Tutaj miesza się wszystko: buddyzm – z wpajanym przez lata ateizmem oraz odradzającym się prawosławiem, stupy i churuły – z blokowiskami z wielkiej płyty, modlitewne młynki – z logiką szachów, pokojowa religia – z gorącą krwią potomków Czyngis-chana.

Flagą Kałmucji jest biały kwiat lotosu wpisany w niebieski okrąg na żółtym tle. Kwiat ma dziewięć płatków. Pięć z nich jest skierowanych ku górze i symbolizuje kontynenty; cztery są skierowane ku dołowi i obrazują strony świata. Złoty kolor określa wyznanie narodu kałmuckiego, kolor jego skóry oraz słońce, a błękit oznacza drogę ku lepszej przyszłości, ku rozkwitaniu oraz szczęściu.

od socjalizmu do pluralizmu
OD SOCJALIZMU DO PLURALIZMU
Postsowieckie monumenty upamiętniające tamte czasy „okraszają” każdy zakątek Rosji. W parku w stolicy Kałmucji przeplatają się z buddyjskimi młynkami i pomnikami mędrców Wschodu.

RÓWNY I NIEBEZPIECZNY
Kałmucki step jest równy po horyzont, oblany palącym słońcem i nasycony zapachem piołunu. Można się w nim zatracić i nigdy nie obudzić.

Szachy w tym kraju pełnią m.in. funkcję edukacyjną i są obowiązkowe w szkołach. Na zdjęciu mała kałmucka dziewczynka przyucza się już do gry w plenerze.

STEP PACHNĄCY PIOŁUNEM

Od południa do Kałmucji można wjechać z Dagestanu, palimpsestu Kaukazu. Granice zaczynają się ze sobą zlewać, kiedy górski, wręcz księżycowy krajobraz zaczyna na naszych oczach przechodzić w gorący, oblany słońcem step. Równo po horyzont żółć wypalonych traw jest skąpana w piołunie. Musimy być ostrożni, bo jeśli zaśniemy, możemy się już nie obudzić, odurzeni jego rozgrzanymi oparami. Kałmucja to kraina stepów, pustyń i półpustyń, zajmująca powierzchnię ponad 76 tys. km2. Jest trochę mniejsza od Serbii i nieco większa od Panamy. Uchodzi za najbardziej bezdrzewną część Federacji Rosyjskiej.
Niegdyś była drugim, zaraz po Tybecie, ośrodkiem lamaizmu. Przed rewolucją październikową szczyciła się ponad setką churułów oraz tysiącami lamów. Komunistycznych lat nie przetrwał jednak żaden duchowny ani żadna świątynia. Dopiero po upadku ZSRR ruszyły odbudowy klasztorów i cerkwi. W stolicy Eliście zbudowano nawet katolicki kościół oraz luterańską kirchę.
Kałmucję zamieszkują Kałmucy, lud pochodzenia mongolskiego wywodzący się z koczowniczego plemienia Ojratów, który przybył na nadwołżańskie i nadkaspijskie ziemie w XVII w. Stali się jedynym azjatyckim i jedynym buddyjskim narodem w Europie. Na terenie, który zajęli, zbudowali chanat podległy Moskwie, ale cieszący się dość dużą niezależnością. W trakcie wielu wojen zasłynęli z okrucieństwa, siali strach i grozę nie tylko wśród swoich sąsiadów, lecz także w Rzeczpospolitej. Jeszcze za panowania Katarzyny II zaplanowali ucieczkę z terenu carskiej Rosji do Mongolii. Tych, którzy pozostali, nazywano z turecka kalmak, co oznaczało „pozostawać” – stąd też wzięła się nazwa Kałmuk.
Nad Wisłą na temat Kałmuków utarło się wiele mrożących krew w żyłach opowieści związanych z ich udziałem w II wojnie światowej, kiedy to walczyli w Korpusie Kawalerii Kałmuckiej wchodzącej w skład Wehrmachtu. Z tego powodu właśnie w 1943 r. Stalin wysiedlił praktycznie cały ten naród na Syberię oraz w góry Ałtaj.
Kałmucy od zawsze byli nomadami, do dziś można w stepie spotkać tradycyjne przenośne jurty nazywane – nomen omen – kibitkami. Władze sowieckie zmusiły ich do porzucenia tradycyjnego, koczowniczego trybu życia i przeniesienia się do wielokondygnacyjnych bloków z wielkiej płyty. Pracować musieli w kołchozach. Kałmucja stała się wewnętrzną kolonią sowieckiego imperium, podobnie jak inne, poza samą Rosją, republiki wchodzące w skład ZSRR. Lata budowy socjalizmu kojarzone są w Kałmucji z namolną rusyfikacją, eksploatacją bogactw naturalnych regionu oraz przekłamywaniem historii i niszczeniem pamięci narodowej.
Tak zwana planowa gospodarka doprowadziła do ruiny. Plany pięcioletnie wymuszały tu produkcję coraz większej ilości wełny, co doprowadziło do zwiększonej hodowli owiec, a to z kolei – do wyeksploatowania stepów i przekształcania ich w pustynię. Dziś zagrożenie to dotyczy trzech czwartych terenu Kałmucji. Tymczasem step oznacza życie...
– Po naszą baraninę przyjeżdżają do nas aż z Kraju Stawropolskiego, bo ma wyjątkowy smak – zachęcał mnie Rusłan, kucharz z hotelowej restauracji. – Cała tajemnica tkwi w pożywieniu zwierząt. Próbowałaś?
Próbowałam. I trudno się było z nim nie zgodzić. Rzeczywiście baranina w Kałmucji ma specjalny smak. Może faktycznie wiele zależy od trawy, jaką spożywają owce i barany. Tylko na jak długo jej tu starczy?

ZAGADKOWY PREZYDENT

Ważne w historii Kałmucji jest to, że stała się ona pierwszą rosyjską republiką bez władzy sowieckiej. Wydarzyło się tak dzięki prężnemu i młodemu prezydentowi tej republiki, wybranemu w 1993 r. Kirsan Ilumżynow, który miał wtedy zaledwie 31 lat, przeprowadził jedną z najbardziej niezwykłych w postsowieckim świecie kampanii wyborczych. Jeździł po stepie długim lincolnem, odziany w drogie garnitury światowych marek i dzielił się bogactwem – w dosłownym tego słowa znaczeniu. Zaopatrywał szkoły i szpitale w nowoczesne sprzęty, wspomagał artystów, przez miesiąc nawet dopłacał do chleba i mleka w całej republice. Mamił, zadziwiał, szokował. I wygrał. Tutaj dobra władza musi pokazywać, że na wszystko ją stać!

Semele · Wysłany: Śro 3:43, 26 Mar 2025 Temat postu:

[link widoczny dla zalogowanych]