ŚFiNiA

Gość

Szanowni Państwo!

Mroczny Wiek Lustracji - to dla historyka prawdziwe wyzwanie! Jak wiadomo w roku 2037 Trybunał Konstytucyjny wydając Ostateczne Orzeczenie w Sprawie Niekonstytucyjnego i Zbrodniczego Charakteru Lustracji nakazał zniszczenie nie tylko archiwów tzw. IPN (pamięć jego niech będzie przeklęta), ale też - dla pewności - zniszczenie wszelkich archiwów i zbiorów bibliotecznych z lat 1900 - 2036. Postanowienie to - bez wątpienia słuszne - utrudnia przecież pracę historykom. Rekonstruując historię Mrocznego Wieku Lustracji mamy do dyspozycji jedynie niezwykle szczupły zespół źródeł, które - w taki czy inny sposób - przetrwały proces Oczyszczenia. Odnosi się to i do źródeł traktujących o postaci Jarosława Apostaty, o którym dziś będzie mowa. Już z powodu deficytu źródeł postać Apostaty budzi gorące spory wśród historyków. Radykalni negacjoniści twierdzą wręcz, że Jarosław Apostata wcale nie istniał, a opowieść o nim to tylko jedna z legend Cyklu Lustracyjnego, nie mocniej oparta na faktach niż "Legenda o dobrym TW Janie - Cudotwórcy", czy "Legenda o lustratorze, w którego piorun trzasnął". Nie zgadzam się z tą teorią. Moim zdaniem Jarosław Apostata to postać historyczna, co więcej - to właśnie jego działalność dała początek legendom Cyklu Lustracyjnego.

Otóż, z pochodzących z epoki źródeł wynika, że Jarosław Apostata był jak najbardziej realnym władcą Polski w epoce Ciemnego Wieki Lustracji. Nie wiadomo, niestety, w jaki sposób Apostata zdobył władzę. W świetle "źródła XV" najbardziej prawdopodobna wydaje się hipoteza najazdu. "Źródło XV" zawiera wypowiedź niejakiej Środy, bez wątpienia odnoszącą się do rządów Apostaty, cyt.: "Trzeba zewrzeć szeregi. Barbarzyńcy nie stoją u bram naszego miasta, ale już w nim są". Rzecz mogła więc wyglądać tak: barbarzyński komes Jarosław zwany jeszcze wówczas "Kaczyńskim" (być może kaczka była zwierzęcym totemem jego rodu) najechał około roku 2003-2007 Polskę, podbił ją i ogłosił się jej władcą z tytułem "premiera". Znamy nawet nazwiska dwóch legendarnych pomagierów Apostaty - Giertycha i Leppera. Niestety - niewiele więcej możemy o nich powiedzieć. Według przekazów legendarnych, ten pierwszy słynął z brutalności (zlikwidował między innymi niejakiego Gombrowicza - postać zdaje się głośną w tym czasie), Lepper zaś odznaczał się nadzwyczajną lubieżnością, dybiąc na cnotę szlachetnych dziewic (patrz - "Legenda o sex-aferze"). Czy legendy te zawierają coś więcej niż źdźbło prawdy? - nie wiadomo. Za to pojawiająca się w legendach postać "Macierewicza" czy "Mąciwodziewicza" (?) z całą pewnością jest fikcyjna - przypisywane mu cechy są już nazbyt nieludzkie. Nie ulega jednak wątpliwości okrutny charakter rządów najeźdźców. Potwierdza to - chociażby - "źródło VI", zawierające takie oto słowa nieznanego nam skądinąd Zygmunta Baumana: "Polityka - zdają się mówić nam nowi włodarze Polski - to tyle, co tropienie nikczemników, którzy kryją się z odmiennymi poglądami, a pręgierz, dyby, gęsior i pal to główne narzędzia naprawy Rzeczypospolitej". Wyłania się więc ze "źródła VI" i "źródła XV" jednoznaczny obraz brutalnej, barbarzyńskiej okupacji...

Ale skąd się wziął przydomek "Apostata"? Otóż, jak się wydaje rządy Jarosława Kaczyńskiego miały - obok politycznego - aspekt religijny. Nowy władca propagował nowy kult - Kult Samego Dobra, którego wcieleniem się ogłosił. To przynajmniej zdaje się wynikać ze "źródła II", które przypisuje Jarosławowi Apostacie deklarację "ja jestem Samo Dobro" (aluzję do kultu Samego Dobra zawiera też "źródło IV" - o czym później). Wszystko to sprawiło, że wśród bogobojnego ludu postać Jarosława budziła grozę zgoła religijną. Dla naświetlenia tej kwestii kluczowe wydaje się wspomniane już "źródło IV" zawierające wypowiedzi niejakiego Waldemara Kuczyńskiego. Kuczyński mówi: "Czuję lęk od przyjścia do władzy dwóch braci. Mówiąc dokładniej, jednego, bo to jest jeden brat w dwóch osobach". Wynika z tego, że Jarosław Apostata już przez mu współczesnych postrzegany był jako przerażająca istota demoniczna, posiadająca nadnaturalne właściwości (jeden brat - w dwóch osobach) Nie jest to zresztą sytuacja wyjątkowa, podobne motywy spotkać można - na przykład - w "Historii sekretnej" Prokopiusza z Cezareii opisującej rządy cesarza Justyniana. Kuczyński ("źródło IV") identyfikuje zresztą Kaczyńskiego wprost, cyt.: "Jarosław Kaczyński jest jak Lord Vader, Książe Ciemności". Trudno tu o wątpliwości. Postać "Lorda Vadera" nie występuje co prawda w żadnej ze znanych nam dziś demonologii, ale z kontekstu wynika jasno, że był to jeden z ówczesnych przydomków diabła. Potwierdza to zresztą inna wypowiedź Kuczyńskiego ("źródło IV"), cyt.: "Na podstawie demonologii wiem, że diabeł najchętniej działa przez samo dobro". Odnotujmy, że wypowiedź ta zawiera też jednoznaczną aluzję do kultu Samego Dobra, o którym mówiliśmy wcześniej. Idźmy dalej...

Czy brutalne rządy Jarosława Apostaty i podjęta przez niego próba reformy religijnej spotkały się z oporem? Część badaczy, głównie na podstawie "źródła III" snuje teorie o ruchu sykariuszy, którzy - pod wodzą niejakiego Edelmana - walczyli z okrutną władzą. "Źródło III" zawiera - zdaniem tych badaczy - programową dla sykariuszy wypowiedź Edelmana, cyt.: "Jeśli chcemy uratować Polskę, to moją radą jest wziąć nóż i uderzyć tam, gdzie ich zaboli". Czy Edelman i jego sykariusze przyczynili się do klęski Apostaty ? Trudno orzec. Tak jak nie możemy być pewni sposobu w jaki Apostata władzę zdobył, tak też nie jesteśmy pewni tego, jak ją stracił. Jedne legendy sugerują interwencję sił nadprzyrodzonych, inne legendy mówią pojawieniu się Pomazańca, który zrzucił Apostatę z tronu. O tym zdaje się mówić "Legenda o powrocie Aleksandra Wielkiego". Nie wiemy przy tym, czy chodzi - ahistorycznie - o starożytnego władcę Macedonii (a jeśli tak - to dlaczego właśnie o niego?), czy też o innego Aleksandra, któremu wdzięczna pamięć ludu przydała przydomek "Wielki". Tak czy inaczej - upadek Apostaty to początek końca Mrocznego Wieku Lustracji.

Szanowni Państwo! Podsumujmy krótko: w świetle źródeł Jarosław Apostata jawi się jako postać, jednak, historyczna. Był to brutalny władca z epoki Ciemnego Wieku Lustracji, któremu ludowa wyobraźnia przydała cech demonicznych inspirując się wyraźnie legendami o Antychryście. Kończąc chciałbym wyrazić nadzieję, że odkryte zostaną następne źródła, które historię Apostaty pozwolą uczynić pełniejszą.

Dziękuję za uwagę!

Referat "Jarosław Apostata w świetle źródeł historycznych" wygłoszony został 21.03.3456 roku przez prof. Mścisława Czecha, podczas sympozjum "Mroczny Wiek Lustracji - nowe perspektywy badawcze" zorganizowanym przez Towarzystwo Wiecznej Pamięci Brutalnie Zlustrowanych.
__________-
Doskonały tekst, i jeszcze lepsza puenta. Masz Pan jednak niepełne żródło numer 6, bo o rycerzu Michniku z Czerskiej wiedzą nawet przedszkolaki, a i "Legendy o Świętym Jacku" Pan nie raczył zacytować.

__________
szkoda, że brak odwołań do źródła I, czyli "Drogiego Bronisława", toż to "kopalnia wiarygodnych informacji" o tym okresie!!!
___________-
Polemika
Mój szanowny przedmówca przedstawił postać Jarosława Apostaty jak postać historyczną. Moim zdaniem nie możemy z tak skąpych źródeł wyciągnąć wnioski, co do istnienia, bądź nieistnienia tej postaci. Należy się raczej skupić na treści ideowej i mitologicznej przekazu o tej postaci, a także o postaci jego domniemanego brata- bliźniaka.

Ponieważ rzetelność badacza każe nam szukać nowych metod badawczych, chciałbym sięgnąć po metodę porównawczą. W mitach wielu ludów występują bracia, często bliźniacy. Przykład najbardziej znany, to bracia Dioskurowie w mitach Grecji. Na naszym słowiańskim gruncie mamy materiał porównawczy w postaci legendarnych założycieli Kijowa: Kij, Szczek, Choryw i ich siostra Lebiedź, oraz założycieli Krakowa - niestety, bezimiennych. Wiele wskazuje na to, że przekaz o świątyni pogańskiej w Gardźcu na Rugii również odnosi się do podobnego schematu. Jest to tzw. czwórka dioskuryczna, na którą w klasycznym rozwiązaniu składają sie Zeus, bracia Dioskurowie i ich siostra Helena.
Czy mamy tu do czynienia z podobnym schematem? Wydaje się, że tak. Mamy informacje, o władcy, być może zeuhemeryzowanym bóstwie, o chyba zniekształconej nazwie "Walesa". Prawdopodobnie było to bóstwo chtoniczne, pochodzące od dobrze poświadczonego w źródłach Welesa. Jego związki z Jarosławem Apostatą przewijają się w materiale legendarnym. Była by to postać pełniąca rolę Zeusa w podanym schemacie.
W legendach przewija się również postać niejakiej Zyty, związanej z braćmi. Atrybuty na wyobrażeniach wskazują, że było to bóstwo dotyczące sfery dobrobytu, w typie Demeter. Także w źródłach pojawia się bóstwo płodności, kojarzone z Braćmi, o imieniu "Beger", być może dalekie echo Brygidy, bóstwa celtyckiego. Mamy do czynienia również z legendarna postacią "Fotygi, co nie chciała Niemca". Wydaje się, że wszystkie te legendy mówią pod różnymi imionami o tej samej postaci - żeńskim składniku dioskurycznej czwórki.
Bunt Apostaty, wg. niektórych wersji legendy, skierowany przeciw ojcu-Walesie, przybiera tu postać mitu założycielskiego. Wiele przekazów legendarnych o początkach narodów, umieszcza u nich zarania tzw. mord założycielski. Przykładem jest chociażby legenda o założeniu Krakowa, gdzie jeden brat zabił drugiego. W analizowanym przez nas przekazie mamy przesunięcie zbrodni z syna na ojca, a jeden z braci miał nawet wspierać drugiego w tym dziele. Wg. tego przekazu, ojca -Walese mieli zabić, gdyż domagał się złożenia w ofierze ich siostry bóstwu wojny, kojarzonemu z Porewitem, o imieniu "Lepper".

Podsumowując: legendarny przekaz o Jarosławie Apostacie spisuje się w schematy innych legend ludów indoeuropejskich o założeniu miasta czy państwa. W legendzie uwidacznia się stary, indoeuropejski schemat braci - dioskurów, pełniących rolę władców u boku wyższego władcy, w tym wypadku "Walesy" - Welesa. Późniejsze legendy przekształciły tenże materiał w historię o okrucieństwie Apostaty. Przekształcenie to było niewątpliwie inspirowane jego zbrodnią na ojcu, co w większości kultur jest największa zbrodnią.