ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Gdy patrzę na sytuację, w jakiej znalazł się dzisiejszy katolicyzm, to zastanawiam się, czy czasem nie jest tak, że mamy tu efekt zaplątania się we własny autorytet... :shock:

Aby zrozumieć o co mi chodzi, postawię pewną diagnozę współczesnych czasów. Ilustruje ją stwierdzenie: w dzisiejszych czasach samo dzianie się, prezentowanie się - mniej ważne od jakiej strony - bycia zauważanym dla samego tego zauważania stało się normą, stało się czymś, co wygrywa z osądem merytorycznym. Jest takie porzekadło, dotyczące promowania się i postrzegalności w społeczeństwie, że nie ważne, czy o tobie mówią dobrze, czy źle, ważne aby w ogóle nie milczeli na twój temat.
Oto mamy wysyp celebrytów, często ludzi, którzy wyłącznie "są znani z tego, że są znani". Współczesny świat wielbi tych, którzy w nim zaistnieli za to, że zaistnieli, a nie za to, że reprezentują sobą coś bardziej obiektywnie wybitnego. Największe pieniądze zarabiają dziś ludzie, którzy w swoich głowach nie mają geniuszu - piłkarze, koszykarze, piosenkarze wykreowani przez wytwórnie płytowe. Często są to ludzi o bardzo przeciętnej inteligencji i nikt od nich geniuszu nawet nie oczekuje. Wystarczy być żoną znanego piłkarza, aby być celebrytką - osobą, której opinię prezentują media, o której pisze się w portalach plotkarskich i innych. I oto całe rzesze ludzi z czcią traktują opinię takiej osoby, która np. ogłosi, że jej lepiej jest w niebieskim, a więc kolejne rzesze fanek założą sobie coś niebieskiego.
Dzisiejszy świat autorytetem wzgardził. Wręcz autorytet wyrastający poza ten wszechobecny celebrytyzm stał się kulą u nogi. Dlaczego stał się tą kulą?
- Bo autorytarne głoszenie jest po prostu nudne... (dla większości)
- Bo autorytet rozumiany jako odpowiedzialność za słowo kłóci się ze swobodą paplania o wszystkim jak tam komu się spodoba - byle o nas jeszcze raz napisano
- Bo autorytet tak przyjemnie się atakuje - właśnie najfajniej jest sobie, w czasach gdy odpowiedzialność za słowo zmierza ku zanikowi - autorytet powyśmiewać, pokrytykować. Wtedy to krytykujący ma szansę wypłynąć, sam stać się celebrytą.
- Bo nawet jeśli autorytet jest zasadny, jeśli ma coś mądrego do powiedzenia, to prawie nikt i tak nie będzie chciał tego słuchać w dobie kultury obrazkowej, szybkich komunikatów, emocjonalnych wypowiedzi.

Nie chcę tutaj teraz oceniać, czy np. autorytet KRK ocenimy pozytywnie, czy negatywnie (to jest osobne, a do tego bardzo złożone zagadnienie). Chodzi mi o sam fakt autorytarnego sposobu komunikowania się. Nie uważam, że autorytet tak w ogóle jest dobry, albo też zły z samego faktu bycia autorytetem. To jeszcze zależy. Staram się za to ocenić CZYSTĄ SKUTECZNOŚĆ wpływu na tłumy na sposób autorytetu w dzisiejszej rzeczywistości informacyjnej. Myślę, że ten problem dotyczy kościoła katolickiego, ograniczając wpływ tegoż kościoła na umysły, utrudniając znacząco ewangelizację.
A już szczególnie w połączeniu z zepchnięciem - jak w Polsce - kościoła w "moherową" niszę, jawi się obraz instytucji schyłku, lekceważonej przez młode pokolenia, a nawet w dużym stopniu i przez to średnie pokolenie.
Ja, gdy robię sobie przegląd znanych mi osobiście osób, porównuję ich postawy względem KRK sprzed lat 30 i teraz, to widzę tam jedynie jedną tendencję - marginalizowania związku z katolicyzmem. Praktycznie prawie wszyscy których znam albo katolicyzm już odrzucili (ewentualnie w niektórych zostawiając sobie jeszcze czysto rytualne aspekty, ale nie czując się już z KRK związanymi), albo osłabili swój z nim związek. Znamienne jest to, że w środowisku, w którym się obracam, 30 lat temu wszystkie związki małżeńskie były zawierane w kościele. Dzisiaj - na przestrzeni ostatnich 5 lat - prawie wszystkie związki małżeńskie (z jednym wyjątkiem) są już cywilne.

W mojej diagnozie katolicyzm został po prostu zepchnięty mentalnie na pozycję instytucji głoszącej TOTALNIE NIEZROZUMIAŁE TEZY. A świat wokół oferuje mnóstwo tez zrozumiałych dla przeciętnego człowieka - jak się ubrać, z kim trzymać. Przeciętny odbiorca religijnego przekazu staje przed perspektywą przyjęcia, wygłoszonego autorytarnie jakiegoś tam stwierdzenia, które nijak mu się do głowy nie klei. Kiedyś był tu dodatkowy przymus - tradycja, przynależność społeczna, kiedyś "należało" być katolikiem. Teraz ten ostatni element wyparował, bo ateizm stał się powszechny. Więc trudno jest się dziwić ludziom, że ostatecznie decydują: skoro i tak nie rozumiem, co oni tutaj tak autorytarnie głoszą, to może w ogóle sobie całą sprawę daruję?...
I darują sobie ową "sprawę".

Z drugiej strony zdaję sobie też sprawę z tego, że dla części ludzi autorytaryzm jest rodzajem wartości samej w sobie. Niektórzy dlatego cenią sobie KRK, że on "jest ostoją", od wieków głosi to samo, nie poddaje się nowinkom. Chyba jednak ta frakcja ludzi powoli zanika - przynajmniej umniejsza swoją liczebność w kontekście tego, że autorytetem chcą się odmalować nowe siły. One też mogą przejąć owych "poszukiwaczy ostoi".

Czy kościół katolicki ma szansę na odwrócenie tych niekorzystnych tendencji w postrzeganiu go?
- Ja nie widzę tu zbyt dużej szansy, z racji na to, że najbardziej naturalną reakcją na poczucie zagrożenia, marginalizowania jest "zewrzeć szeregi". A owo zwieranie szeregów jest niczym innym, tylko utrwalaniem właśnie tego, co autuje katolicyzm z przestrzeni odniesień społecznych. Im bardziej kościół będzie tracił, tym bardziej pozostający w nim członkowie będą się chcieli trzymać pryncypiów, podkreślać autorytet, może nawet radykalizować. A to jest właśnie to - dokładnie ten powód, dla którego przekaz Kościoła przestał pasować do aktualnych czasów.
Co mogłoby (według mnie, to jest hipoteza) powstrzymać marginalizację kościoła?...
- Według mnie ODDOGMATYZOWANIE nauki, zejście z wszelkich "koturnów" mentalnych, ZAANGAŻOWANIE OGÓŁU WIERNYCH. To uwolniłoby potencjał społeczny, który aktualnie leży odłogiem. Bo dzisiaj ten ogół wiernych, dopóki czuje, że obowiązkiem katolika jest wierność - dogmatycznie podanej, niezrozumiałej dla większości - nauce kościelnej, nie czuje się w prawach, aby jakoś samodzielnie się wypowiadać. To ci mądrzy, ci nieomylni (jak papież) mają przecież autorytet i prerogatywy do określania jak jest, co jest słuszne. Prosty członek kościoła, mający poczucie, że coś tam sobie mniema bardzo nieporadnie, że "prawdziwa wiedza" o religii jest dana tym znacznie wyżej w hierarchii, nie będzie się angażował w dyskusje, w obronę swojego światopoglądu. Bo czuje, że nie wie, jak to "poprawnie" (zgodnie z niezwykle sztywną, dogmatyczną nauką) robić. Więc pewnie "tylko by coś zepsuł" swoją wypowiedzią.
A wokół świat się toczy - ludziska gadają o wszystkim na lewo i prawo, gadają najczęściej nie jakoś mądrze, wręcz paplają. Ale im wolno, czyli oni są widziani, oni UCZESTNICZĄ W OBIEGU INFORMACJI. Zwykli katolicy, czekający aż się wypowiedzą ich autorytety (w końcu tylko oni potrafią się wypowiedzieć poprawnie, nieomylnie...) są spychani na niszowe pozycje.
Taki układ się zrobił... :think:

Michał Dyszyński

Jeszcze jedno spostrzeżenie tutaj wydaje mi się na miejscu. Dotyczy ono oczekiwanego domyślnie trybu podejścia do sprawy przy przekazie
- autorytarnym
- dyskusyjnym.

Stawiam następującą tezę: jeśli wiemy, przyjęliśmy to, że X jest autorytetem (w szczególności wielkim autorytetem), to oczekujemy (!) od niego wypowiedzi w stylu "to jest tak, a tak. Kropka". Autorytet nie musi niczego tłumaczyć, najczęściej nie tłumaczy, tłumaczenie w ustach autorytetu jest niejako słabością, odejściem od konwencji (choć oczywiście nie jest jakoś jawnie zabronione). A nawet jeśli autorytet coś tłumaczy, to domyślny odbiór jest w trybie: zapamiętać, nie zadawać pytań, przyjąć w tej postaci, w jakiej coś podano.
Tryb dyskusyjny wymiany informacji i idei jest właściwie przeciwny trybowi autorytarnemu. W trybie dyskusyjnym tłumaczenie jest normą, obowiązkiem. Tutaj założeniem jest równość stron i podejmowanie spornych kwestii, a potem ewentualna dalsze tych kwestii spornych rozważanie, bilansowanie, dokonywanie syntez. W trybie dyskusyjnych idee są internalizowane, oglądane z wielu stron, łączone z resztą przekonań osoby.

W trybie autorytarnym zadawanie pytań jest nietaktem. Autorytetu się słucha, a nie a - stawiając pytanie - wątpi w jego słowa. Wobec autorytetu słuchacze będą mieli tendencje do siedzenia cicho. Wyjątkiem od tego są osoby, które nie muszą swojego autorytetu bronić, dla których ciekawość i dyskursywność stoi wyżej, niż ta pozycja, którą daje sam autorytet. To są "autorytety żywe" - wielcy naukowcy na konferencjach, którzy żartują z własnych dokonań i z siebie, którzy z ochotą przyznają się do słabości, nawet błędów. To są jednak wyjątkowe autorytety.
Dlatego chyba należałoby rozróżnić dwa typy autorytetów
- autorytet poważny
- autorytet na luzie.
Autorytet poważny to ten, który jest skupiony na tym, aby niczego ze swojej pozycji nie utracić, bo u niego owa pozycja jest celem samym w sobie.
Autorytet na luzie najczęściej dostał ten swój status autorytetu nie z powodu tego, że się na tym skupiał, że jakoś się o to starał, lecz dlatego, że "wpadło mu to przy okazji", że ludzie sami mu tę pozycję wcisnęli. I teraz czasem nawet ta pozycja jest mu nie do końca na rękę, czuje się zażenowany całą sytuacją i nieraz chciałby ją sam zrelatywizować, powrócić do pozycji równości względem innych. Będzie u niego intencja w stylu: niech ci ludziska nie słuchają mnie "patrząc jak sroka w gnat", niech się buntują, niech zadają pytania, które mnie zmuszą do aktywizacji, a im pomogą ułożyć sobie to arcyciekawe zagadnienie, o którym teraz mówimy. Autorytet na luzie nie broni się, bo nie potrzebuje się bronić, jako że o tę pozycję nigdy specjalnie nie zabiegał.