ŚFiNiA

Błażej

Myślę, że każdy chrześcijanin interesujący się teologią oraz stwórczym i opatrznościowym działaniem Boga w świecie przyrody powinien z uwagą śledzić rozwój współczesnych nauk. Dawniej rozważania teologiczne oparte były wyłącznie w oparciu o analizy objawienia oraz Tradycji, co prowadziło do wielkich pomyłek rzucających cień na kościół po dzień dzisiejszy. Dziś jeśli chcemy wypracować spójny model działania Boga w świecie oraz model natury człowieka to nie możemy całkowicie ignorować współczesnych nauk. Ograniczę się w temacie do dwóch nauk szczególnie aktualnych w sporach światopoglądowych: kosmologia i biologia ewolucyjna. Przyjmuję na wiarę opinię niektórych autorów zarówno o profilu naukowym i filozoficznym, że to właśnie te dwie dyscypliny naukowe dostarczają wiarygodnego obrazu na temat naszego świata.

Jaki więc jest ten naukowy obraz świata, z którym musi zmierzyć się chrześcijanin, aby odpowiedzialnie przedstawiać interpretacje chrześcijańską na temat natury świata i człowieka ? Pozwolę sobie do dokonania opisu skorzystać z książki „Anatomia konfliktu. Między nowym ateizmem a teologią nauki” Tadeusza Pabjana.

Krótki zarys:
- Współczesny, naukowy obraz świata jest światem ewolucyjnym: Ewolucja nie dotyczy tu jedynie sfery biologicznej, ale obejmuje swym zasięgiem cały wszechświat, który jawi się jako jeden, wielki, dynamiczny układ, nieustannie ewoluujący na wszystkich poziomach uorganizowania materii. Dynamikę tę widać wyraźnie w perspektywie kosmologicznej, która pozwala zobaczyć rozciągnięty w czasie proces stopniowego wzrostu złożoności poszczególnych struktur stanowiących materialny budulec wszechświata. (….) Jak widać, ewolucja biologiczna rozpoczynająca się na planecie Ziemia w momencie powstania pierwszego mikroorganizmu zdolnego do metabolizmu i rozmnażania jest tylko logicznym następstwem, przedłużeniem, kontynuacją lub kolejnym etapem kosmicznej ewolucji całego wszechświata. Kluczowym momentem tego procesu, który zarazem jest chronologicznie pierwszym epizodem ewolucji biologicznej, jest powstanie pierwszej komórki zdolnej do spełnienia podstawowych funkcji życiowych. Należy podkreślić, że pełne wyjaśnienie mechanizmu odpowiedzialnego za to fundamentalne dla całej ziemskiej cywilizacji zdarzenie nie zostało jeszcze uzyskane. Pracują nad nim przedstawiciele różnych nauk szczegółowych, ale wiele wskazuje na to, że w tym przypadku największe szanse powodzenia mają uczeni zajmujący się badaniem ewolucji procesów dokonujących się daleko od stanu równowagi termodynamicznej. (…) Jeśli pamięta się o tym, że życie powstało z materii nieożywionej – zarówno pierwsze, prymitywne organizmy jednokomórkowe, jak i wszystkie następne, pojawiające się w toku ewolucji złożone organizmy roślin i zwierząt zbudowane są z tych samych pierwiastków, z których utworzone są wszystkie obiekty świata nieożywionego – i że w powstaniu pierwszego mikroorganizmu miały swój udział jedynie prawa przyrody prowadzące do pojawienia się nowego, emergentnego poziomu uorganizowania materii, to staje się jasne, ze można w tym przypadku mówić o ogromnym skoku ewolucyjnym, który sprawił, że na pewnym etapie rozwoju wszechświata z materii nieożywionej wyłoniła się zupełnie nowa jakość. (…) współczesna nauka pozwala na dość dokładne zrekonstruowanie tego, w jaki sposób proces ten przebiegał na naszej rodzimej planecie. Przyjmuje się, że życie pojawiło się na Ziemi ok. 3.7 miliarda lat temu w pierwotnym oceanie i przez długi czas – ponad 3 miliardy lat- ewoluowało w środowisku wodnym. Na suchy ląd organizmy żywe przeniosły się ok. 440 milionów lat temu. Dinozaury pojawiły się 250 milionów lat temu, a z areny dziejów zniknęły, ustępując miejsce ssakom, 65 milionów lat temu. Różne gatunki istot człekokształtnych (m.in. Homo habilis) zaczęły się pojawiać na Ziemi ok. 4 mionów lat temu, 2 miliony lat później w Afryce, a następnie na innych kontynentach, pojawił się bezpośredni przodek człowieka rozumnego, Homo erectus. Ostatni etap tego procesu rozpoczął się ok. 200 tys. lat temu – to właśnie wtedy na Ziemi zaczął zaznaczać swoją obecność nasz rodzimy gatunek Homo sapiens. Istotną cechą procesów ewolucyjnych, która szczególnie wyraźnie ujawnia się w mechanizmie powstania i rozwoju życia biologicznego na Ziemi, jest to, że są to procesy wyjątkowo kosztowne. Można się o tym przekonać, obserwując zmiany dokonujące się w świecie przyrody nieożywionej (powstawanie bardziej zaawansowanych, złożonych struktur wiąże się z koniecznością rozpadu innych struktur o prostszej budowie), ale własność ta najwyraźniej ujawnia się w procesie biologicznej ewolucji życia. Obserwowane w świecie przyrody bogactwo form życia powstało w wyniku niewyobrażalnie długiego cyklu narodzin, reprodukcji i śmierci organizmów, w którym przypadkowe zmiany genetyczne w połączeniu z regulującymi mechanizmami doboru naturalnego i walki o przetrwanie prowadziły do rozwoju poszczególnych gatunków roślin i zwierząt. Żeby jednak taki proces rozwoju był możliwy, życie każdego z organizmów uczestniczących w tym cyklu musi zakończyć się śmiercią. Ewolucja dokonuje się za cenę śmierci, która przerywa biologiczną egzystencję każdego organizmu i bez której nie byłby możliwy rozwój coraz bardziej złożonych form życia. Wszystkie koszty ewolucji biorą się również z konieczności nieustannej „walki o byt”, czyli rywalizacji o ograniczone zasoby pożywienia, oznaczającej najczęściej zabijanie i pożeranie jednych organizmów przez inne. Ceną ewolucji jest także eksterminacja jednych form życia przez inne jego formy, dokonująca się na poziomie gatunkowym i obejmująca gwałtowne zagłady lub powolne wymierania, w wyniku których mniej zaawansowane rozwojowo gatunki ustępują miejsca innym, bardziej rozwiniętym gatunkom. (…) W historii naszej planety przynajmniej kilkukrotnie miały miejsce również, katastrofalne zdarzenia – w wyniku których każdorazowo bezpowrotnie ginęła większa część gatunków żyjących w danym okresie. Po zakończeniu każdej tego typu masowej zagłady życie zawsze się jednak odradzało w nowszej i udoskonalonej bardziej zróżnicowanej formie. Z wielu względów właśnie ten aspekt współczesnego, naukowego obrazu świata jest szczególnie ważny dla teologicznej interpretacji teorii ewolucji. Mówiąc o Bogu nieustannie obecnym w świecie przyrody, stwarzającym ten świat i działającym w nim za pośrednictwem praw przyrody, które powodują ewolucję życia, nie należy zapominać o tym, jakie koszty pociąga za sobą ta ewolucja. Zagadnienie to wydaje się dobrze wpisywać w ciągnącą się od dawna teologiczno-filoficzną polemikę dotyczącą jednego z kluczowych problemów teodycei, który wyraża się w pytaniu dlaczego Bóg pozwala na cierpienie i śmierć swoich stworzeń. Problematyka ta dostarcza również istotnego argumentu dla teologicznej dyskusji nad interpretacją grzechu pierworodnego: skoro śmierć biologiczna była obecna na Ziemi na długo przed pojawieniem się na niej człowieka – skoro stanowi ona konieczny element schematu, według którego życie ewoluuje – to nie może być wynikiem grzechu popełnionego przez pierwszych przedstawicieli gatunku homo sapiens.

Z naukowego obrazu świata wyłania się śmierć, walka o w obrębie ograniczonych zasobów, globalne katastrofy, cierpienie żywych istot itp…

Jak w kontekście naukowego obrazu świata odczytujecie opatrzność Bożą ? Opatrzność /łac. providentia, gr. πρόνοια (pronoja)/ – w teologii nieustanna opieka wszechwiedzącego i wszechmocnego Boga nad dziejami świata i poszczególnych ludzi, poprzez którą pokazuje On swą mądrość, dobroć i miłość. Dokonuje się bezpośrednio, przez aniołów lub przez innych ludzi, co jest wyrazem pragnienia Boga by dać ludziom możliwość samodzielnego i twórczego działania[1]. (wikipedia).

Moim zdaniem o ile naukowy obraz świata jest wiarygodny to o tyle ciężko dopatrzyć się dobroci, miłości i opieki Boga w świecie. Co przyznaje w pewnym sensie nawet sam CS Lewis. W książce „chrześcijaństwo po prostu” czytamy: „Nasz materiał dowodowy na temat owego kogoś składa się z dwóch elementów. Jeden z nich to stworzony przezeń wszechświat. Gdybyśmy to przyjęli za naszą jedyną wskazówkę, musielibyśmy dojść do wniosku, że był on wielkim artystą (bo wszechświat to jest niezmiernie piękne miejsce), ale też jest on dość bezlitosny i raczej nieprzyjemny wobec ludzi (bo wszechświat to niezmiernie niebezpieczne i przerażające miejsce).”

Inne grupy światopoglądowe przekonują, że problem dobra i zła to problem niedoskonałości świata, a co za tym idzie niedoskonałości ludzi i ich relacji, którą łatwo wyjaśnia biologia i ewolucja, a nie Księga Stworzenia z Bogiem, który mógłby zaprojektować świat na 1000000000000000 … sposobów, w tym ludzi, którzy nie odczuwaliby nudy oraz mogących dokonywać wzniosłych celów.
Jakie możliwości interpretacji w świetle dzisiejszego stanu wiedzy może wypracować chrześcijaństwo ? Bóg „wrzuca” ukochanego człowieka w nieprzyjazny i niebezpieczny świat. Mało tego, ludzie są różni, bo część słaba, część z nich silna, sprytna, część całkiem głupia, a zasoby są nierównomiernie rozłożone i ograniczone, co wyzwala mechanizmy walki. Całkiem trafnie ujął to Hitchens w debacie z Craigiem: „Zapoznajmy się z niebywale piękną i niepokojącą historią naszego gatunku.. był taki moment prawdopodobnie 180 tys. lat temu, gdy miało miejsce niebezpieczne globalne ocieplenie chyba w Indonezji spowodowane jakimś niebezpiecznym incydentem, w wyniku którego jak się szacuje liczba ludzi w Afryce spadła do około 30/40 tys. byliśmy bardzo blisko by dołączyć do wymarłych gatunków, na szczęście jakoś gatunek ludzki zdołał się wydostać z tego miejsca i dotrzeć na chłodniejsze tereny geograficzne. Całe to masowe wyginięcie, miałoby być wolą jakiejś istoty ? (…)Jeżeli wszystko zostało zaprojektowane… Gatunek ludzki homo sapiens istnieje około od 150 tys. lat, przychodzą na przerażający, okrutny świat, który jest dla nich wielką niewiadomą, wszystko jest tajemnica poczynając od chorób, a kończąc na erupcjach wulkanów i trzęsieniach ziemi. Ludzie walczą o przetrwanie… Czy projektant nie jest tym samym okrutny ? kapryśny ? nie działa przypadkowo ?”

Apologetyka chrześcijańska w tym miejscu często odwołuje się do Księgi Rodzaju, gdzie pierwsza mityczna para przez własny wybór zmieniła całą naturę świata, tak więc wcześniej nie było śmierci, cierpienia, walk, świat i człowiek żyli ze sobą w pełnej harmonii. Po upadku pierwszych ludzi świat stał się takim jakim go wyżej przedstawiłem. Tylko czy Księga Rodzaju rzeczywiście daje nam jakiekolwiek podstawy do wniosków, że kiedyś, gdzieś być może poza myślą i czasem (przed wielkim wybuchem ?) doszło do upadku ? Być może gdyby odczytywać dosłownie obraz w księdze to tak, ale i to jest dyskusyjne, gdyż wielu teologów sytuuje raj (jego lokalizacje) tu na ziemi, a poza tym ta opowieść, mit nie tyle, co mówi o zmianie natury o 180 stopni, co raczej o tym, że człowiek postanowił odciąć się od Boga i samemu zacząć nadawać kategorie moralne:

„2. Drzewo poznania
Źródłem licznych nieporozumień jest nazwa „Drzewo Poznania Dobra i Zła”, albo jak się dawniej mówiło, „Drzewa Wiadomości Dobrego i Złego”. Pan Bóg umieścił je w ogrodzie Eden, ale zakazał człowiekowi jeść z niego (Rdz 2, 9. 17).
W umysłach czytelników opowiadania biblijnego może rodzić się wątpliwość, co jest złego w zdobywaniu wiedzy? Wiedzę zdobywamy dzięki szkole, lekturze, telewizyjnym obrazom, kontaktom z ludźmi. Bez wiedzy i jej poszerzania człowiek byłby mało świadomym dzieckiem, istotą niedojrzałą. Natomiast wiedza o tym, co jest dobrem, a co złem, to jeden z fundamentów rozwoju moralnego. Człowiek powinien przecież odróżniać jedno od drugiego. Tylko socjopaci tego nie potrafią.
Każdy normalny człowiek potrafi jednak jakoś odróżnić dobro od zła. Czyżby stało się to na skutek grzechu pierwszych ludzi? Tak rozumując, wysnuto obłędną teorię, że człowiek wprawdzie ponosi przykre konsekwencje grzechu pierwszych rodziców (tzn. cierpi i umiera), ale za to zyskał poznanie, rozwinął swoją wiedzę, wolność i świadomość. Zaczęto nawet uważać, że grzech pierwszych ludzi wyszedł ludzkości na dobre. To wypaczenie znane było już w starożytności i nadal można je spotkać w poglądach różnych gnostyków, którzy nie wahają się nawet twierdzić, że Jahwe uzgodnił wszystko z Wężem, aby człowiek, łamiąc zakaz, wreszcie osiągnął dojrzałość.
Źródłem nieporozumienia jest tu słowo „jada”, tłumaczone z hebrajskiego na polski literalnie jako „poznanie”.
Hebrajskie pojmowanie „poznania” jest jednak odmienne. Czasownik „jada” oznacza poznawanie w sensie czynnym. Poznać, to przeniknąć daną rzecz i ją opanować. My też mówimy „opanować wiedzę”. Dobrą ilustracją jest tu hebrajskie wyrażenie „poznać kobietę”, oznacza tak naprawdę współżycie płciowe i często również zdominowanie kobiety przez mężczyznę.
Zatem, „poznanie dobra i zła”, faktycznie oznacza raczej podporządkowanie sobie, decydowanie o czymś. Chodziłoby więc o próbę zapanowania nad dobrem i złem. Ludzie chcieli sami decydować, co jest dla nich złe lub dobre. (Pokusa te zresztą jest do dziś aktualna).
Nie chodziło więc o umiejętność odróżniania dobra od zła lecz przeciwnie: o moralną samowolę, ignorowanie Boga i przyznanie sobie prawa do określania, co jest dobre, a co złe.
Pierwsi ludzie byli nieposłuszni Bogu w sprawie najbardziej zasadniczej – nie chcieli uznać dobra za dobro, a zła za zło (por. Iz 5, 20). Być może łączyło się to z nadzieją uzyskania wszechwiedzy, opanowania całej mądrości. „Dobro i zło” oznacza bowiem w pewien sposób całość rzeczywistości, tak jak „niebo i ziemia” to cały świat.
Symboliczne zerwanie owocu z drzewa poznania dobra i zła to metaforyczny obraz przywłaszczenia sobie prawa do dowolnego definiowania. Ktoś, kto chce decydować o dobru i złu, stawia samego siebie w miejscu Boga. Tylko on jest źródłem prawa moralnego.
Oczywiście prawo moralne nie jest czymś, co Bóg wymyślił, a potem narzucił ludziom. To Bóg sam, w swojej istocie, jest źródłem i normą dobra. Nadaje przykazanie miłości, bo sam jest Miłością.
Dobro to Bóg i dlatego nikt nie może samowolnie nazwać dobrem czegoś, co nie pochodzi od Niego. Tak samo nie jest w ogóle możliwe, by dobro było złem. Wobec tego próba zapanowania nad dobrem i złem jest ze strony ludzi wystąpieniem przeciwko Bogu, odcięciem się od Boga.”

[link widoczny dla zalogowanych]

Moim zdaniem problem natury świata przed pojawieniem się człowieka na ziemi stanowi wciąż aktualny i poważny problem w dyskusji nad opatrznością Bożą w stworzonym przez siebie świecie. A waszym zdaniem, co stanowi największą przeszkodę w pogodzeniu opatrzności Bożej z tym, co wiemy o świecie ?

O.K.

mat

Michał Dyszyński

Błażej · Wysłany: Śro 20:43, 29 Mar 2017 Temat postu:

Błażej · Wysłany: Śro 20:45, 29 Mar 2017 Temat postu:

Michał Dyszyński · Wysłany: Śro 21:12, 29 Mar 2017 Temat postu:

mat · Wysłany: Śro 21:49, 29 Mar 2017 Temat postu:

Błażej

Błażej

Dyskurs

Błażej

Nie, nie byłem. Nie byłem w wielu miejscach. Tylko, co z tego ?

mat

Dyskurs

O.K.

mat

O.K.

Michał Dyszyński

Dyskurs

[quote="O.K."]

Dyskurs

Dyskurs

mat

Dyskurs

Ochrona dziecka przed niebezpieczeństwem wypływa z moralnego obowiązku człowieka niewynaturzonego. Uczucia nie mają szansy się zmaterializować, bo mózg zachowawczy osoby dorosłej działa automatycznie nie czekając na funkcje mózgu intuicyjnego - “dom” empatii.

Empatia nie jest “zwykła”. Osoby egzystujące na niskim poziomie świadomości nie mają do empatii dostępu. Nie jest czynna, bo nie jest czynna funkcja mózgu intuicyjnego

"Gdybanie", że Natura/Bóg ma funkcjonować jak człowiek pozostaj wiec "gdybaniem". Człowiek jest tylko jednym z systemów przez które Natura/Bóg dokonuje nieskończonych ekspresji w nieskończoności zmian form, które są nie do pojęcia umysłem ludzkim. Jestem naukowcem ale nie przeprowadziłam żadnego wywiadu z grupą teistów i nie porównałam ich odpowiedzi z grupą kontrolna aby się wypowiadać co jest ważniejsze dla teisty w aspekcie charakteru Natury/Boga (cokolwiek to znaczy). Dlatego pokornie się uśmiechnę i pomacham “absolutnie pewnemu”

Michał Dyszyński

O.K.