ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Determinizm jest przeciwieństwem losowości - jeśli coś się dzieje według reguły, to znaczy, że daje się to przewidzieć - podać do tego model.
Tu ciekawym aspektem jest PYTANIE O OBSERWATORA.
Szympans, obserwujący człowieka piszącego tekst na komputerze, będzie zapewne postrzegał to, w które klawisze uderza człowiek, jako coś losowego. Człowiek obok, patrzący jak piszący stara się przenieść na formę pisaną treść płynącą z dyktafonu, będzie w stanie całkiem precyzyjnie przewidzieć, który klawisz zostanie naciśnięty. Wynikałoby stąd, ze klasyfikacja chaos vs determinizm jest względna - zależy od wiedzy obserwatora. Ściślej zależy ona od MOŻLIWOŚCI SKONSTRUOWANIA MODELU, w którym kolejne rozpoznania stanów rzeczywistości połączą się w SEKWENCJE.
Dalsze wnioski, które chcę stąd wyciągnąć są już bardziej złożone (właściwie są to raczej pytania niż wnioski). Podstawowy problem sformułowałbym następująco - czy z faktu, że dla takiego, jak i wielu podobnych przypadków, w których zdarzenia chaotyczne przemienią się (dzięki wiedzy obserwatora) w zdeterminowane, możemy wyciągnąć wniosek, iż tak dzieje się ZAWSZE?...
Inaczej stawiając to pytanie: czy zawsze dla zdarzeń, które się dzieją, będzie jakiś MODEL, który je opisze?...
- Gdyby tak było, to znaczyłoby, że świat jest zdeterminowany jako całość. Ale to przypuszczenie o istnieniu modelu dla każdego zjawiska jest jedynie hipotezą. Może być bowiem tak, że jakaś część fenomenów świata jest po prostu NIEMODELOWALNA, ze niejako dzieją się ona "za każdym razem trochę inaczej", trochę "po swojemu" i nawet najgenialniejszy obserwator nie będzie w stanie dorobić dla tych zdarzeń teorii, w ramach której da się sformułować sekwencję, która ściśle będzie odpowiadało temu, co się zdarzy.

Pytanie, które tu postawiłem wiąże się z innym, moim zdaniem bardzo ciekawym pytaniem: Czy "maszyna rzeczywistości" jest analogowa, czy cyfrowa? - tzn. czy występują w niej błędy kwantyzacji - konwersji nieskończonego ciągu opisującego jakiś stan na skończoną postać, która jest odbierana przez resztę bytów tego świata?
Co "rzeczywistość robi z zaokrągleniami"?...
Jeśliby rzeczywistość ucinała któreś tam miejsce po przecinku z poprzedniego stanu (z poprzedniej chwili), to znaczyłoby, że chaos z tego wynikający stanowi naturalną nieokreśloność - indeterminizm. A jeśli owo ucinanie odbywałoby się według absolutnie ścisłych reguł?...
- Uważam, że nawet w tym przypadku mielibyśmy jakąś formę indeterminizmu, bo wtedy żadnego procesu z owym ucinaniem nie dałoby się odwrócić, zaś odwracalność jest podstawą symetrii w fizyce.
Ale to nie koniec ciekawych pytań o determinizm, losowość i ontologię. Kolejnym jest kwestia owego obserwatora. Czy obserwator jest niezbędny, aby wszystko się działo? Czy musi być świadomy (może da się poprzestać na koncepcji quasiobserwatora, który nie osiągnął pełnej świadomości, zapewniając jedynie aspekt modelowalności)?...
Jeśli obserwator miałby modelować, to chyba musiałby jakoś przewidywać, czyli umysłem wybiegać wprzód, a to jest podstawą dla świadomości. Ja obstawiam jakąś przynajmniej minimalną dozę świadomości dla obserwatora, który "buduje determinizm" świata. A może dałoby się obejść bez obserwatora?...
Jak się głębiej spojrzy na sprawę, to bez obserwatora wszystkie procesy są jednakowo chaotyczne - wszystko dzieje się okazjonalnie, incydentalnie, jeden raz, bo nic nie stwierdza podobieństwa, do czegokolwiek stanowiącego wzorzec porównania.
Materialistom i ateistom tutaj pewnie będzie uwierało wprowadzenie obserwatora (w szczególności świadomego) do układu. Postawmy więc sobie pytanie: czy w tym spojrzeniu nie dałoby się sprowadzić obserwatora do jakiejś takiej minimalnej roli - aby "działał" tylko na poziomie zapewnienia stabilności działania świata, gwarantując jakieś prawa (fizyki), ale już nie kombinował niczego więcej?... Wtedy byłby on nie Bogiem, co raczej jakby komputerem, może Demiurgiem.
Mi osobiście ta koncepcja się nie klei. Intuicyjnie uważam, że Demiurg musi być wyposażony w NADMIAROWOŚĆ. Ona jest niezbędna, jeśli w systemie miałby się pojawić bodaj jeden KONFLIKT. Rozwiązywanie konfliktu dla zasad jest problemem, z którym nie można się uporać wskazując na zasady - wszak na tym właśnie polega ten problem, że ZASADY POLEGŁY, wyszliśmy poza jakiekolwiek modelowanie. Tu pasowałby religijny koncept DUCHA, czyli jakiejś takiej nadrzędnej instancji względem wszystkich możliwych do sformułowania modeli.
Ale może w świecie nie generują się żadne konflikty?
Ja nie bardzo potrafię sobie taki bezkonfliktowy świat wyobrazić. Więc stawiam na ducha i świadomość, jako coś co buduje poprawność przejść tam, gdzie zawodzi determinizm i modelowanie. Przy tym stopniu złożoności świata i możliwych powiązań logicznych (w tle tw. Goedla i rozszerzenie teorii - modeli w nieskończoność) uniknięcie konfliktów wydaje mi się po prostu niemożliwe. A skoro świat trwa, skoro się "nie wykrzacza", to musi go nieustannie "naprawiać" jakaś świadomość (choć słowo "naprawianie" jest częściowo nieadekwatne, wskazując na jeden aspekt sprawy, a pomijając inny, równie ważny - tyle, że nie sposób pisać na raz o przeciwnych aspektach).
Wracając do nadmiarowości - ona według mnie wymusza, aby świadomość Demiurga nie była minimalna - skoro musi rozwiązać potencjalne konflikty na dowolnym poziomie złożoności, to tenże demiurg musi mieć moc przetwarzania, inteligencję wykraczająca poza wszelkie wyobrażenia. Bez tego konflikty - logiki, wzajemnych relacji bytów świata - pogrążyłyby ten świat.

Michał Dyszyński

Przyszło mi do głowy, żeby jeszcze skomentować dodatkowo opis, który zamieściłem we wprowadzającym poście. Ściślej chodzi mi o to rozważanie na temat tego, czy obserwator zaklasyfikuje zdarzenie jako losowe, czy jako zdeterminowane, czy też (mój dodatek) PODLEGAJĄCE JESZCZE INNEJ KLASYFIKACJI.

Jeśli sam fakt posiadania wiedzy (bądź nie posiadania) na temat zdarzenia może zmienić klasyfikację - z losowego na zdeterminowane, albo odwrotnie - to w takim razie należałoby wprowadzić pojęcie ZDETERMINOWANIA SUBIEKTYWNEGO. Zdarzenie jest zdeterminowane Z DOKŁADNOŚCIĄ DO TEGO, JAK MOŻE TO USTALIĆ OBSERWATOR. Jedynie obserwator o jakiejś absolutnej (maksymalnej dostępnej) wiedzy mógłby ewentualnie stwierdzić czy proces jest zdeterminowany, czy nie - bądź w jakim stopniu zdeterminowany.
Dlaczego piszę, że zdarzenie może być zdeterminowane nie w pełni?...
- bo nie posiadamy idealnego modelu świata, nie potrafimy właściwie niczego ustalić z absolutną dokładnością. Wszystko co wyznaczamy w pomiarach ma swój margines błędu. Tak więc determinizm - nawet jeśli go stwierdzimy - nie będzie absolutny. Losowość - jeśli ją stwierdzimy - nie będzie pewna w tym sensie, że być może obserwator o lepszej wiedzy i umiejętności modelowania będzie w stanie znaleźć regułę dla danego zjawisko i przewidywać je.

Skoro tak, to znaczy, że losowość i determinizm są o wiele bardziej złożone - być może (prawie) nigdy nie występuję w czystej postaci.

wujzboj

Michał Dyszyński

wujzboj

Ale pytanie jest nadal aktualne. Załóżmy, że fizykę da się w pełni sformułować w języku mechaniki klasycznej, czyli w języku w pełni deterministycznym. Czy stąd wynikałoby, że świat jest zdeterminowany jako całość?

Model to relacje. Zastosowanie modelu wymaga, aby włożyć do niego pewne dane. na przykład, warunki początkowe. Nawet w pełni deterministyczny model wszystkiego nie oznacza, że istnieje coś takiego, jak w pełni określony zbiór warunków początkowych i brzegowych. Model może być w pełni deterministyczny, a świat - wcale nie.

Michał Dyszyński

wujzboj

Chodzi mi o to, że takiego pełnego zbioru warunków początkowych i brzegowych może po prostu nie być. To daje dostateczną swobodę ruchu zarówno przypadkowi jak i wolnej woli.

JanelleL.

Piotr Rokubungi

Piotr Rokubungi

Piotr Rokubungi

Michał Dyszyński

Piotr Rokubungi

@ Michał D.:

JanelleL.

Michał Dyszyński

Piotr Rokubungi

Piotr Rokubungi

Michał Dyszyński

Piotr Rokubungi