ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Chciałem poruszyć znowu temat epistemologicznie fundamentalny. Dla mnie osobiście bardzo bardzo ciekawy, bo dotykający najbardziej podstawowego źródła prawdy, uznania zasadności, słuszności czegokolwiek. Uważam, że od niego w ogóle zaczyna się rozumowanie.
Zacznę od własnego tekstu, który dzisiaj mi się popełnił w innym wątku:

Michał Dyszyński

Z intuicji można próbować przejść do...
no właśnie! Do czego?
Intuicja jest rozwiązaniem, którego źródłem jest osoba - konkretny człowiek. Zatem jeśli mamy iść gdzieś dalej, to musimy PORZUCIĆ SUBIEKTYWIZM I INCYDENTALNOŚĆ ROZPOZNAŃ.
Aby coś nie było (tylko) intuicją, należałoby stworzyć coś co ma z grubsza następujące właściwości
1. jest niezależne od tego, KTO ocenia - rozpoznaje (być może w jakichś tam granicach niezależne, ale jednak)
2. jest niezależne od tego, KIEDY I GDZIE ktoś ocenia rozpoznaje (a przynajmniej NIEKTÓRE ASPEKTY powinny być takie niezależne od czasu i miejsca).

W dyskusjach z intuicyjnie rozumujący próbują racje zdominować ocennością i mocą przekonań oceniającego (także często wolą narzucenia swojego stanowiska innym dyskutantom). To widać po sformułowaniach, w których racje są WSKAZYWANE PRZEZ OSOBĘ.
Kierunek na obiektywizm oznaczałby, że racje powinny się wskazać SAME, wyniknąć jak KONSEKWENCJA, a nie "wyjaśnienie jak to jest" przez osobę.
Kierunek na obiektywizm oznacza, iż osoba się umniejsza, umywa ręce od decydowania.
Potem powstaje wynik. A gdy powstanie, ktoś kto szukał obiektywizmu umniejszając swoją decyzyjność w rozstrzygnięciu powiada: patrzcie - wynik jest, jaki jest, ale ja go nie tworzyłem, nie maczałem w tym palców! On jest obiektywny dokładnie w tym sensie, że osoby tylko USTALIŁY WARUNKI OGÓLNE OCENIANIA, ale
ocena powstaje już sama - pchnięta strukturą zasad, tworząca się jako KONSEKWENCJA PRZYJĘTYCH ZAŁOŻEŃ.

Tu na sfinii sporo dyskutowałem z osobami, które uważają się za obiektywnie, nawet logicznie myślące, mimo że ich rozumowanie jest dokładnie przeciwne opisanemu przeze mnie schematowi. Taki dyskutant niczego w rozumowaniu nie zostawia, aby szło własnym torem, wszystko musi kontrolować, wszystko na bieżąco KORYGUJE MOCĄ SWOICH ROZPOZNAŃ. Wtedy - z definicji - rozstrzygniecie jest JEGO - SUBIEKTYWNE, a nie obiektywne. Ale - paradoksalnie - wielu z tych ludzi uważa się za zwolenników obiektywizmu, uważa się za walczących z subiektywnością myślenia. Deklaratywnie ci ludzie są "obiektywni" i "logiczni", choć - patrząc na to jak funkcjonuje ich rozumowanie - idealnie zaprzeczają celom obiektywizmu i logiki, czyli nie dopuszczają niemal nigdy do tego, aby efekt rozumowania powstał jako konsekwencja przyjętych zasad i założeń (niektóre z tych osób wręcz szczycą się tym, że założeń nie mają - czyli że zawsze wszystko oceniają od hoc, jak im się dana kwestia w głowie ułoży, jak im się wydawało). Zadziwiające jest to, jak bardzo deklaracje i realne działanie są u owych ludzi na dokładnie przeciwnych biegunach. :think:

Michał Dyszyński

Właściwie to dyskursywne myślenie można by uznać za wygrzebywanie się z nieuporządkowanych intuicji.
Intuicja jest tym sposobem określania rzeczy, który za każdym razem wymaga objaśniającej roli osoby.
Tu na sfinii spotkałem przynajmniej kilku dyskutantów, którzy nie są w stanie w swoim myśleniu zdiagnozować tego aspektu sprawy - nie dociera do nich to spostrzeżenie, które ja z zewnątrz postrzegam wyraziście, że ich oceny praktycznie zawsze są "ręcznie sterowane", dookreślane decyzją podejmowaną ad hoc przez osobą, która "wie" jak to trzeba zinterpretować.
Ostatnio była dyskusja, która np. dotyczyła pojęcia obserwacji. Słowo "obserwacja" ma wiele swoich znaczeń - od prostego, czyli obserwacji wzrokowej, poprzez jego rozszerzenia - do obserwowania z udziałem przyrządów, czy nawet obserwowania stanów emocjonalnych. Teraz w dyskusji ktoś używający słowa obserwacja jako pierwszy oczywiście sam wie (albo przynajmniej powinien wiedzieć, bo w praktyce różnie to bywa) czy użył owego pojęcia w znaczeniu węższym, czy szerszym, uwzględniającym np. aspekt bardziej zaawansowanej interpretacji czy też nie. Najczęściej jednak w rozmowie uczestnicy nie precyzują dokładnie o co im chodzi. Potem dyskutant z przeciwka odczytuje takie słowo w szerszym znaczeniu, wskazuje na jego właściwości. Ktoś, kto pierwszy użył słowa "obserwacja", jeśli nie ułożył sobie zagadnienia wieloznaczności słów, a do tego ma nastawienie silnie polemiczne (czytaj: szybko przechodzi do oskarżenia drugiej strony o błąd, czy złą wolę, zamiast próbować wyjaśniać sporne kwestie), będzie uznawał, iż ta osoba popełnia błąd, albo że próbuje manipulować w dyskusji. Tymczasem w istocie nie doszło do UZGODNIENIA JĘZYKA, określenia zakresu stosowanych pojęć.
Dyskusja, w której strony nie są gotowe do uzgadniania języka ma małą szansę na dojście do jakichś wspólnych wniosków. Bez owych uzgodnień każdy będzie gadał o czymś innym, co najwyżej złoszcząc się na dyskutanta z przeciwka jak to ten "jest głupi", że nie widzi tego, co ktoś tam sobie w głowie wytworzył, uważa to za oczywistą, jedyną instancję zagadnienia, nie dopuszczając alternatyw - czyli wciąż pozostając na poziomie intuicyjnym.
A w dyskursywnym trybie komunikowania się właśnie o to chodzi, aby wyłonić to, o czym jest mowa w postaci dla obu stron zrozumiałej i przetestowanej iż rzeczywiście o tym samym rozmawiamy. Bez dobrej woli stron, bez chęci DOGADYWANIA SIĘ do tego trybu raczej nie dojdzie, bo strony wcześniej prędzej przejdą do przerzucania się oskarżeniami, niż zechcą cokolwiek wyjaśnić w sposób, który byłby do przyjęcia dla każdego uczestnika dyskusji.

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

W kontekście powyższego wątku stawiam pytanie: kiedy wyjaśnienie cokolwiek (drugiej osobie) w ogóle wyjaśnia?
Odnoszę wrażenie, że bardzo często owo wyjaśnianie kończy się na ekosystemie myślowym wyjaśniającego, nie mając zdolności do spójnego włączenia się w ekosystem myślowy odbiorcy wyjaśnienia.
Ludzie wyjaśniają w sposób akceptowalny dla samych siebie. Potem często złoszczą się, gdy druga strona sygnalizuje niezrozumienie danych wyjaśnień. Bo przecież on - opisujący tę sytuację - tak wyraziście to widzi! Bo przecież to "takie jest"! Jak można być takim głupim, aby nie dostrzegać tego! - Tak zdaje się myśleć wiele osób, które mają silnie z intuicjami powiązane myślenie.
Problem znany jest od tysiącleci. Najlepszym jego rozwiązaniem jest konstrukcja oparta o LOGIKĘ. Podstawowym jego założeniem jest SKUPIĆ NA TYM CO POWIEDZIANE. W tło odchodzi do, co sobie myślę, czuję.
Ktoś kto rozumie cały problem, kto wyrośnie ponad pierwotne "macie mnie słuchać! Macie akceptować, to co ja głoszę, niezależnie od tego, na ile umiem się wysłowić w danej kwestii!", kto pogodził się z tym, że nie stosujemy podwójnych standardów, ten dorósł do rezygnacji z dyskutowania opartego o apele sprowadzające się "żądam zrozumienia mnie, a ostatecznie odpowiedzialność za skuteczność owego zrozumienia spada na odbiorcę!".
Zrozumienie i porozumienie mają wspólny rdzeń - ZDOLNOŚĆ DO OPISANIA zagadnień w sposób dający się oderwać od intuicyjności. To jest KONSTRUKCJA, oparta o dwa podstawowe paradygmaty - założenia:
1. założenie pewnego minimalnego podobieństwa w myśleniu pomiędzy dyskutującymi podmiotami
2. przekonanie, że wyjaśnianie - przynajmniej w znacznej części przypadków - daje szansę na pewien minimalny poziom osiągniętej SPÓJNOŚCI pomiędzy celami poznania, a konstrukcją opisującą. Jest to rodzaj EPISTEMICZNEJ NADZIEI.

Konstrukcja W TLE DALEJ MA INTUICJE. Ale też ponad intuicje znacząco wyrasta - konstruując coś od intuicji oderwanego i w znacznym stopniu niezależnego - OPIS POJĘCIOWY.
Ów opis pojęciowy tym lepiej spełnia swoją rolę, im bardziej porzuca intuicje na rzecz formułowania myśli tak, że wszyscy, którzy dany opis poznali, będą TAK SAMO REAGOWALI na to, co opis konstruuje. Będzie to widoczne po tym, jak odbieramy działania innych osób - jeśli przebiegają one według wzorców, które sami SPONTANICZNIE byśmy stosowali w kontekście danego opisu, to znaczy, że SIĘ POROZUMIELIŚMY.
Na tym celu oparta jest logika i porozumiewanie się pojęciami - zastąpienie intuicyjnego opisu rzeczywistości opisem werbalnym i pojęciowym będącym PLATFORMĄ WSPÓLNOTY MYŚLI.
Jednak aby ową wspólnotę skonstruować, każdy musi ze swojej intuicyjności w znacznym stopniu ustąpić. Nie ustąpi całkowicie, bo wtedy w ogóle przestałby rozumieć cokolwiek, ale W PEWNYM STOPNIU odda owo sterowanie rozpoznaniami z ośrodka władze "zdaje mi się i tylko to jest ważne", do ośrodka "opis określa jak traktować te doznania, a ja zamierzam treść tego opisu respektować".