ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Czasami gdy myślę o poczynaniach wielkich banków z okresu ostatniego kryzysu, to ciśnie się na usta jedno słowo - złodziejstwo.
Ale pewnie gdyby spytać pracowników owych banków, traderów dokonujących operacji finansowych, to mieliby oni inne zdanie - uważaliby, że po prostu wykorzystują sytuację na rynku, działają w ramach pewnego systemu, który dopuszcza takie działania. W końcu trudno przy każdej operacji sprzedaży akcji, obligacji, walut zastanawiać się czy na pewno uczciwe jest wykorzystanie takiej, a nie innej informacji (wszyscy próbują je zdobyć), czy takie a nie inne "zinterpretowanie" warunków umowy z klientem jest poprawne.
A jednak...
A jednak z zewnątrz patrząc widać, że efektem działań cwanych instytucji finansowych jest przepływ pieniędzy do ludzi, którzy niczego nie produkują, nic dobrego ludziom nie przynoszą, tylko wciąż majstrują przy umowach, kontraktach... Jak by wszyscy na świecie w ten sposób "pracowali", to zabrakłoby chleba, butów, płaszczy.
Gdzie leży granica pomiędzy biznesowym sprytem, a złodziejstwem?

Gdy targujemy się ze sprzedawcą (np. w kraju arabskim) padają różne sformułowania. Część z nich nie za bardzo zgodna jest z prawdą - np. "nie mogę już opuścić więcej, bo bym musiał dołożyć do interesu" (bujda, gość wciąż jeszcze zarabia, ale mówi co innego). Takie kłamstwo to formalnie oszukiwanie. Ale pewnie niewielu uzna tego rodzaju retorykę za oszustwo w znaczeniu kryminalnym.
Gdy reklama mówi, że produkt jest "najlepszy" zwykle po prostu kłamie. Tzn. kłamie w najczęściej przyjmowanym znaczeniu słowa "najlepszy". Ale w razie oskarżenia zawsze można się jakoś wyłgać - że "najlepszy" oznacza dający więcej prestiżu, atrakcyjniejszy wizualnie (choć technologicznie i merytorycznie dany produkt jest ledwie średni). I występowanie do sądu z pozwem o oszustwo na nic się nie zda.
Ale gdy w podobny sposób starszym ludziom wciska się "najlepsze", "uzdrawiające" koce z sierści wielbłąda kosztujące u owego naganiacza 10x więcej, niż w normalnym sklepie, albo kupuje jakiejś ubezpieczenie, które w ogóle mu nie jest do niczego potrzebne (np. emeryt ubezpiecza się od utraty pracy) to gdzieś już nam się zapala lampka, że sprzedawca przekroczył granicę uczciwości, że mamy już właściwie oszustwo, bo ten starszy człowiek jest na tyle zmanipulowany, że podpisuje kontrakt skrajnie dla siebie niekorzystny.
Gdzie jest ta granica pomiędzy uczciwym biznesem, a oszustwem?...
Co jest wyróżnikiem uczciwości?
Czy słowo UCZCIWOŚĆ znaczy coś, co da się jakoś w miarę jednoznacznie zdefiniować?...

wujzboj

Znaczy dokładnie tyle, jak jest używane.

Ma swoje znaczenie prawne, ma swoje znaczenie potoczne, ma pewno jeszcze wiele innych znaczeń.

Znaczenia te przekrywają się w większym lub mniejszym stopniu. Jak to jest z wszystkimi słowami. Bo słów mamy znacznie mniej, niż kontekstów. Gdyby każdy opatrzyć osobną etykietką słowną, mielibyśmy coś na kształt języka Entów (jakby kto nie pamiętał, chodzi o świadome drzewa ze świata Tolkiena), w którym nawet wypowiedzenie zwykłego "dzień dobry" trwa wiele godzin

Michał Dyszyński

wujzboj

Ale to nie jest upór skierowany przeciwko temu, co ja mówię i uważam

Tyle, że w tym konkretnym przypadku sprowadza się to do wymogu doprecyzowania prawa tak, żeby wymuszało działania bardziej zgodne z uczciwością w sensie etycznym. W tym przypadku, z w miarę prostą zasadą równości wobec prawa.

Tyle, że zasada ta jest w zasadzie prosta, ale w praktyce niekoniecznie. Po prostu dlatego, że - na przykład - podmioty prawne zawierające umowę często nie są i nie mogą być równoważne pod względem obowiązków, odpowiedzialności i możliwości działania. Co oznacza, że pod względem uprawnień też nie da się ich całkowicie zrównać; nawet nie bardzo wiadomo, co to miałoby znaczyć.

Wobec tego, każda regulacja prawna staje się osobnym problemem, bo równość wobec prawa pojawia się w niej w osobnym kontekście.

I tutaj zaczynają się schody...

Michał Dyszyński

wujzboj

Nie jestem prawnikiem, ale wydaje mi się, że w takich sprawach decydujące jest po prostu zachowanie się adwokatów obu stron. Sąd tak czy owak zainteresuje się opinią eksperta, prawu zaś trudno wymyślać staranne recepty na to, w jaki sposób eksperci powinni badać to czy owo. W sumie eksperci od tego są, by sami wiedzieli, a adwokaci od tego, żeby przypilnowali i upewnili się, że ekspert nie wymyśli jakiejś "pomroczności jasnej".

Sądzę więc, że ważniejsze byłoby stworzenie regulacji, które w przypadku wykrycia nieprawidłowości w ekspertyzach pociągają ekspertów do odpowiedzialności karnej. I to na zasadzie współudziału w przestępstwie, którego postępowanie dotyczyło.

Podobnie, powinny być regulacje broniące klientów przed nieuczciwością kancelarii adwokackich. Oraz silniejsze sprzężenie zwrotne pomiędzy ilością kasacji wyroków przez wyższe instancje a zarobkami i możliwościami awansu sędziów. Podobnie prokuratorzy występujący zbyt często z oskarżeniami, które potem są przez sąd którejś tam instancji odrzucane jako zupełnie fałszywe powinni ponosić służbowe konsekwencje: mniejsze zarobki, pogorszenie perspektywy rozwoju kariery, itp. Tyle, że sprawa jest nieco śliska, bo tu łatwo przeholować i spowodować jakiś poważny kryzys w sądownictwie...

A do tego dobrze byłoby podnieść status sędziów względem statusu prokuratorów. Bo teraz to, o ile się orientuję, co lepsi prawnicy zostają prokuratorami, mniej sprawni zakładają kancelarie adwokackie, a szare ogony zostają sędziami. Zrobić sędziego w jajo to dla dobrego prokuratora lub adwokata w zasadzie nie jest więc wielki problem. Wyjątki potwierdzają regułę.

Piotr Rokubungi

Podstawowe tego wszystkiego granice są w tolerancji społecznej. Dlatego źle się dzieje, gdy wymiar sprawiedliwości orzeka znacznie powyżej lub poniżej granicy tej tolerancji, co np. dzieje się w Polsce nierzadko, szczególnie za rządów w ostatnich ośmiu latach...