ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Przejrzałem sobie trochę stare odpowiedzi i znalazłem ciekawy wątek, który jakoś się nie rozwinął:

Kori

hmm więc dla ciebie musi być wybór , żeby była wolność. czyli jak np. kochasz, i nie możesz tego zmienić, nie masz wyboru, nie możesz nienawidzić, albo być obojętnym,itd. , to nie ma w tym wolności?

albo w sklepie sprzedają lody i wybierasz czekoladowe, bo innych nie lubisz tak bardzo jak czekoladowych, to masz wolność czy nie? teoretycznie masz wybór, ale co to za wybór?

dla ciebie, spróbuję napisać, według mojego widzimisię na podstawie tego ,co napisałeś, że dla ciebie wolność jest na przykład wtedy, jak człowiek ma wybór: albo trafić do gułagu, albo do obozu koncentracyjnego. to taki człowiek jest wolny, według tego co piszesz:

Michał Dyszyński

Kori

To co to jest prawdopodobne?
Czy to jest podobne do prawdy, a jeśli tak, to co to jest podobne, a co prawda? a może to jest jak z czekoladopodobnymi wytworami?

Michał Dyszyński

Kori

ocen możesz mieć milion, i nie wykluczyć żadnej, ale jedno oceniać, a drugie móc wybrać. realnej możliwości dla danej opcji nigdy nie sprawdzisz, bo życie nie jest schizofreniczne, alternatywa jest fałszem, nie możesz iść lewą i prawą stroną drogi jednocześnie, możesz skakać z jednej strony na drugą, ale życie nie rozumie pojęcia alternatywy. zawsze naraz wydarza się jedno, jedna opcja, która może być oczywiście sumą/ilorazem, itp. wielu opcji, jeśli zapragniesz tak sobie to rozpisać, ale życiowo wychodzi na to samo. kiedy idziesz w lewo, prawej mówisz "do widzenia". w tym momencie kończy się alternatywa,puff, i nigdy się nie dowiesz, czy istniała jako "realna możliwość wyboru".
poza tym, czy są nierealne możliwości?
PS chyba nie wiem, co piszę.

Niepoprawna

Michał Dyszyński

Niepoprawna

Czy wolna wola = nieograniczone możliwości? Albo jeszcze inaczej - czy wola = możliwość?

Michał Dyszyński

Niepoprawna

Chcieć znaczy móc?

Michał Dyszyński

Jacol

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Dychotomia a wolność
Skoro ten wątek zacząłem to chciałem pewną rzecz rozwinąć. Trochę o tym pisałem wcześniej, w inny sposób więc tutaj chciałem dodać pewne myśli w nowym ujęciu i wzbogacone o nowe wnioski.
Chodzi o to, że wolność - z racji konieczności posiadania wyboru, a więc istnienia na starcie minimum dwóch opcji (jakoś tam przeciwstawnych), trzeba uznać za nieodłącznie związaną z dychotomią świata, a także z arystotelesowską zasadą (nie)sprzeczności. Wolni jesteśmy wtedy, gdy umiemy sobie świat podzielić - wyróżnić opcję X i nie-X, które dalej mogą stać się tworzywem naszego wyboru (np. zdecydujemy, że jednak X). Wyróżniając owe opcje zyskujemy możliwość wyboru, ale jednocześnie dokonujemy myślowego podzielenia świata. Czy słusznie?... - To już inna sprawa (według jednych kryteriów pewnie słusznie, wg innych już nie).
Mamy stąd dość ciekawy wniosek, który można sformułować tak:
Aby była wolność, świat musi zostać przez umysł podzielony/spolaryzowany.
Ale nie do końca też pewnie potrafimy określić co w owym podziale jest właściwie wolnością:
- umiejętność tego podziału wg określonej linii (widzę wyraźne rozróżnienie na X i nie-X)
- sam fakt (decyzja) podziału (ustanawiam trwałość spostrzeżenia i uznają jako fakt, że świat da się poprawnie opisać w aspekcie X - nie-X, czyli pod tym kątem byty mogą być X, bądź przeciwnie nie-X)
- dokonanie konkretnego wyboru, dającego pierwszeństwo jednej z opcji podziału (w stylu "wybieram X")
- możliwość wprowadzenia podziału w życie z realnym świecie (skoro wybrałem X, to świat powinien adekwatnie odpowiedzieć na mój wybór, czyli jeśli X-em była możliwość napicia się kawy, to teraz rzeczywiście mogę wypić tę kawę)
?....
A może to wszystko razem składa się na wolność?
Jeśliby tak było, to wolność stałaby się czymś mocno skomplikowanym - wieloetapowym procesem, powiązanym z umiejętnością umysłu do dokonania rozdziału aspektów świata, ocenieniu opcji owego rozdziału, wybraniu jednej z opcji, a następnie wprowadzeniu tego wyboru w życie w realnych warunkach.
Wspomniana przeze mnie wieloetapowość, złożoność pojęcia wolności skutkuje kolejną rzeczą, która wychodzi w dyskusjach o wolności - dyskutanci zapatrzeni w wyłącznie w swój preferowany etap wolności będą mieli skłonność do pomijania innych etapów. To będzie skutkowało rozjeżdżaniem się dyskusji (tutaj też dało się to zauważyć). Tymczasem wielu nieporozumień dałoby się uniknąć, gdyby dokonać na początku uzgodnienia podstawowych pojęć - czyli, posługując się językiem wolności, uzgodnić wolne wybory obu stron w ten sposób, aby wynikała z nich pewna wspólnota myśli.
tu dochodzimy do dość fundamentalnego związku pomiędzy trzema elementami wolnością - prawdą - komunikacją. Pomiędzy nimi istnieje ścisła zależność, bo wolna (w swoim wyborze) osoba, po skomunikowaniu się z inną osobą, może dokonać takich wyborów, które będą skutkowały jakąś formą uzgodnienia uznawanych prawd, uwspólnienia myśli, a dalej także pewnych działań.
Warto chyba o tyle na to zwrócić uwagę, że widać tu następną trudność usytuowania wolności w układance pojęć - ona nie wystąpi tu samodzielnie, ale jako pewien komponent modelu, w którym podstawowym elementem jest POJĘCIE OSOBY. Uważam, że bez personalizmu, bez wyciągnięcia na pierwszy plan osoby, nie da się sformułować poprawnie pojęcia wolności. Ale jednocześnie trzeba w tę układankę wbudować pojęcie prawdy.
Skomplikowane...

Michał Dyszyński

I, żeby to jakoś zamknąć, wydaje mi się, że warto w końcu explicite poruszyć kwestię na ile wolność wyboru istnieje.
Ja uważam, ze pojęcie wolnego wyboru zawierające w sobie dwa słowa "wolny" i "wybór" oznacza, ze mamy do czynienia ze składaniem tych elementów - czyli sam wybór (niekoniecznie wolny) i pełen "wolny wybór".
Wybór jest (tym bardziej) wolny jeśli w unikalny sposób odzwierciedla emanację osoby.
W przykładzie na początku wątku - alkoholika sięgającego po wódkę mamy przypadek wyboru, który właściwie nie jest wolnym. Bo alkoholik jest zniewolony przez swój nałóg i postępuje nie w zgodzie z jakaś unikalną, szczególną właściwością siebie, jako osoby, ale w sposób szablonowy - jak każdy alkoholik, który chce się napić. Alkoholik nie jest wolny, bo nie może przekuć właściwości swojej osoby na wybór.
Zgodnie z tym wybory mogłyby być bardziej i mnie wolne - tzn. wolność byłaby stopniowana. Unikalne dzieło kompozytora, wykonawcy, artysty malarza znamionuje duża wkład wolności (twórczej). Z kolei czysto odtwórcze działanie, osoby pracującej mechanicznie na taśmie produkcyjnej daje relatywnie małe szanse na wyzwolenie się pierwiastka wolności.

Oczywiście tu pojawia się dość podstawowe pytanie: czym jest owa unikalna emanacja osoby, decydująca o jej możliwości do wolnego wybierania?
To następny problem...

Niepoprawna

- Dlaczego pijesz? - zapytał Mały Książę.
- Aby zapomnieć - odpowiedział Pijak.
- O czym zapomnieć? - zaniepokoił się Mały Książę, który już zaczął mu współczuć.
- Aby zapomnieć, że się wstydzę - stwierdził Pijak, schylając głowę.
- Czego się wstydzisz? - dopytywał się Mały Książę, chcąc mu pomóc.
- Wstydzę się, że piję - zakończył Pijak rozmowę i pogrążył się w milczeniu.

Michał Dyszyński

Tu chyba warto by dodać jeszcze jedno rozważanie:
Wolność a interwencja
Standardowe pojmowanie wolności przeciwstawia interwencję wolności. Przykładowo wolnorynkowe paradygmaty widza zagrożenie dla wolności w ingerencjach państwa - interwencjonizm przeciwstawia się wolnorynkowości. Analogicznie powiemy też, że często interweniujący w życie dzieci rodzic "ogranicza ich wolność".
W rzeczywistości jednak interwencjonizm - jaki by nie był - najczęściej nie jest w stanie zdławić wolności, ale może ją jedynie przekierować. Pewne ograniczenia zawsze były - np. grawitacja od zawsze ograniczała możliwość ruchu ludzi - tutaj ograniczenie jest nieinterwencjonistyczne - bo działa nie z polecenia czyjejś woli. Ale ludzie kombinują i tworzą samoloty, pojazdy kosmiczne. Gdyby nie było ograniczenia grawitacyjnego, to owe pojazdy nigdy by nie powstały. Ogólnie tak jest, że wolność i ograniczenie tworzą pewnego rodzaju całość - gdy mi ktoś zabroni wyjazdu do A, to za to może wyjadę do B itp.
To co w istocie najbardziej boli, to EMOCJONALNY ODBIÓR OGRANICZEŃ. Jeśli chcemy czegoś, a ktoś nam tego zabroni, to czujemy się zniewoleni. W istocie typowa walka z tyranią to nie tyle walka o wolność, co walka o takie objawy wolności (z wielu możliwych), które jakoś zostały wyróżnione w społecznej, psychologicznej konotacji, w odczuwaniu.
Wolność można rozwinąć praktycznie prawie od zera - siedząc w pustelni myśliciel może rozwinąć przebogatą przestrzeń swoich myśli - zapominając o tym, ze w świecie materialnym nie opuszcza on niewielkiego ograniczonego obszaru. Właściwie to często tak jest, że jakieś ograniczenie skutkuje w efekcie działania na ludzką myśl, powstaniem nowej aktywności, a w konsekwencji wybudowaniem nowej przestrzeni dla myśli, dla działań materialnych. Pustelnik - myśliciel nie czuje się zniewolony, tym że ma znikome możliwości podróżowania, zwiedzania świata (załóżmy, że jest zbyt biedny, aby takie podróże zrealizować). Nie czuje się zniewolony, bo jego wolność - ta, którą on akceptuje - jest w czymś innym, a przecież znaczenie dla wybranej dla nas wolności nadają pragnienia.
W jakimś sensie walka wolności z tyranią to nie tyle walka o wolność, co walka o znaczenie w emocjach ludzkich. Tyran jest zaburzoną istotą, która pragnie udowodnić swoją wartość poprzez odciskanie piętna swoich decyzji w odczuciach innych. Poza tym chce potwierdzić swoją moc przekraczania różnych granic, co dałoby mu wrażenie kontroli nad wszystkich co go otacza. To powinien odczuć jako przyjemność, szczęście - kontroluję świat, więc nic mi nie zagrozi, mogę dać sobie wszystko, czego zapragnę.
Jednak tyran jest też w niewoli. Jest w klatce, którą sam sobie stworzył. Ta klatką jest brak możliwości dotarcia do świata wymiany wolnych myśli. Tyran może zamknąć ludziom tylko furtki do zewnętrznych, małych czynności, może tym spowodować ból, cierpienie. Jednak wraz z tym aktem zamknięcia przemocą czyichś dróg, zamyka coś większego samemu sobie - zamyka przestrzeń bycia w porozumieniu, we wzajemnym ubogacaniu się ludzi.
Tyran przekierowuje tylko wolność - zabiera innym wolność zewnętrzną i tym samym zabiera sobie wolność współodczuwania, wolnego kontaktu istot. Tyran zyskuje jakieś tam emocje, jakieś tam poczucie władzy, ale traci znacznie więcej - dostęp do przestrzeni wolnej myśli, jaką tworzą istoty szanujące, siebie nawzajem, szanujące dobro.

Jedno zastrzeżenie: nie twierdzę tutaj, że tyrania nie czyni złych rzeczy, bo w razie czego można sobie znaleźć inny obszar wolności. Tyrania może realnie krzywdzić wykorzystując pewne nieprzekraczalne dla człowieka ograniczenia - np. potrzebę jedzenia, bliskości kochanych osób itp. Tyrania czyni zło, ograniczając ludzkie wolności. Chodzi mi jedynie o to, aby podkreślić tymczasowość, doraźność celów tyranii - ona sama jest w niewoli. Tyran jest jak alkoholik - tylko w jego przypadku ograniczeniem jest nie nie konieczność regularnego spożycia alkoholu, ale udowadnianie sobie samemu znaczenia własnej osoby. Tyran, to ktoś, kto jest chory na brak znaczenia - tak chory, że musi czerpać to znaczenie z cierpienia innych. Ale tworząc to cierpienie ostatecznie tyran działa PRZECIWKO SAMEMU POJĘCIU ZNACZENIA. Bo jeśli wartość tyrana wynika z jego własnego nadania i własnego działania (on zmusza, on rządzi, on decyduje), to znaczy, że tyran już od początku mógłby powiedzieć TAK, JA MOJĄ MOCĄ NADAJĘ SOBIE ZNACZENIE. Tyran wierzący w samego siebie - juz od początku mógłby być wygranym w tej grze, jeśliby wierzył w swoją moc. Tyran czuje, że nie ma tej mocy, jest za słaby, aby samemu sobie zapewnić znaczenie, więc próbuje uzyskać je za pośrednictwem innych ludzi.
To pośrednictwo jednak jest wewnętrznie sprzeczne, bo przecież zabierając ludziom wolność, tyran właśnie ten ludzki aspekt wyklucza, właśnie niszczy to, co mu jest potrzebne - niszczy dar zewnętrznego ludzkiego uznania, próbując go (znowu) zastąpić własną decyzją. A przecież to właśnie ta decyzja okazała się już wcześniej nie wystarczająca, aby tyranowi nadać znaczenie.

Dlatego poprawną drogą budowy znaczenia osoby jest zdanie się na wolność wyboru innych istot - istot wolnych, właśnie niezależnych od nas, a więc dających REALNY WKŁAD, dodających nowe zmienne w układance. Aby być niesprzecznymi wewnętrznie, musimy niestety odstąpić od pragnienia wyłącznej kontroli, od szukania spełnienia w układzie rywalizacyjnej mocy.