ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Ostatnia dyskusja z anbo uświadomiła mi ciekawy problem filozoficzny dotyczący definicji pojęć. Pojawił się on w dyskusji w kontekście tego, że pewne pojęcie (tam pojęcie pewności) zostało zastosowane wobec dość znacząco odmiennych przekonań ludzi. Anbo upierał się, że pomimo tej odmienności znaczenia pojęcia pewności można przenosić między nimi, ja bronię pogląd przeciwnego.
Nie chciałbym tutaj ciągnąć tamtej dyskusji, bo ciekawym wydał mi się problem ogólniejszy - pewnej dychotomii pomiędzy ogólnością, a informacyjnością pojęcia.

Skupię się na nowym przykładzie. Weźmy sobie pojęcie "niebezpieczny". Mamy pewien zbiór kontekstów, dla których to słowo jest zrozumiałe i informujące - np. powiedzenie "to jest niebezpieczny zakręt" większości ludzi przekaże informację stosunkowo łatwą do zinterpretowania. Podobnie będzie z kontekstem np. "niebezpieczna wyprawa", czy "niebezpieczna zabawa". Ale przecież możemy słowem "niebezpieczny" określać nieco mniej typowe odniesienia - np. "niebezpieczny samochód". W zasadzie o niebezpiecznych samochodach mówi się rzadko, ale słysząc takie sformułowanie przeciętny człowiek coś sobie skojarzy - pewnie dokona szybko w myślach porównania ze sformułowaniem "bezpieczny samochód" przypisywanego samochodom o dobrze działających systemach zabezpieczeń i jakoś zaprzeczy temu ideałowi.
Ale weźmy dalej posunięte konteksty - ktoś powie "niebezpieczna góra". Tutaj bez bardziej konkretnego kontekstu, nie będziemy wiedzieli o co komuś chodzi - może tam tam często uderzają pieruny, może grasują zbójcy, może są przepaście i dużo turystów bądź aplinistów, którzy wchodzą w miejsca, gdzie zdarzają się wypadki. Kontekstów tutaj może być wiele, łącznie z takimi, w których ktoś bardzo arbitralnie sobie uznał, że góra "jest niebezpieczna", bo zawałowcy, którzy na nią wbiegną mogą mieć problemy z sercem, co jednak wcale nie wyróżnia owej góry spośród innych kontekstów związanych z trybem osób osłabionych, chorych.
Porównajmy jeszcze inne możliwe użycia, zestawiając je
niebezpieczny system operacyjny vs niebezpieczny tygrys
niebezpieczne posunięcie w szachach vs niebezpieczna ścieżka górska.
Czy można te - tak różne - konteksty ze sobą zrównać?
Czy jest sens mówić, które z powyższych niebezpieczeństw jest większe, bądź mniejsze?
- Ja uważam, że można podejść do sprawy na dwa sposoby:
1. Uprzeć się, że wszystko to będziemy zawsze mogli zrównywać, że zawsze da się określić czy bardziej niebezpieczny jest tygrys, wirus grypy, czy posunięcie w szachach odsłaniające króla. Upieramy się, że jest tu wspólny mianownik, co w konsekwencji będzie oznaczało, iż do jednego worka wrzucimy niebezpieczeństwo bycia pożartym przez drapieżnika, z niebezpieczeństwem pojawienia się nieautoryzowanego cookie na stronie internetowej. Jeśli komuś pasuje taki świat pojęć, taka ich informacyjność - jego wybór.
2. Uznać ROZDZIELNOŚĆ, niezależność, odmienność kontekstów, a dalej NIEPORÓWNYWALNOŚĆ słowa "niebezpieczny" w kontekście zagrożenia życia, zagrożenia zdrowia, zagrożenia przegraną w grze, zagrożenia pod każdym innym kątem, gdzie dążymy do jakiegoś celu, coś chronimy, a występuje w tych kontekstach niepewność. W tej opcji zgodzimy się, że choć używamy tego samego słowa "niebezpieczny", to jednak kontekst jest tu decydujący, a zrównywać można poprawnie tylko użycia tego słowa w tej samej domenie zastosowań. Wtedy też gradacja większy - mniejszy zaczyna zyskiwać na informacyjności. Bo porównując ze sobą dwa systemy operacyjne, z których jeden jest bezpieczny bardziej niż drugi, z grubsza pewnie będziemy diagnozowali o jakich zakres właściwości tych systemów chodzi.

Michał Dyszyński

Ogólnie byłbym nawet za stworzeniem nowej definicji prawdy - właśnie opartej o ideę nieinformacyjności komunikatu.
Co to jest prawda?
- Coś, co niesie informację, która dalej poprawnie stosuje się do opisu świata.
Co NIE JEST prawdą?
- Coś, co takiej informacji nie niesie, albo niesie ją w mylącej postaci.

W tym sensie patrząc zmienia się nieco perspektywa prawdziwości w stosunku do domyślnej. Nieinformacyjność deprecjonuje komunikaty, które same w sobie uznajemy za prawdziwe - np. 1=1 - jednak są one nieużyteczne, nie niosą żadnych (nowych) informacji.
Zatem idea informacyjności zbliża tę koncepcję prawdy do podejścia Jamesowskiego - do pragmatycznej wizji prawdy, w którym prawdą jest to, co jest w stanie przybliżyć świadomość do jakiegoś celu, co można "poznać po owocach", co nie jest puste.

Istotnym powodem nieinformacyjności komunikatu jest nadmierne rozmycie znaczeń. Temu poświęciłem pierwszy post wątku i trochę jeszcze chciałbym skomentować. Jeśli tym samym słowem opisujemy bardzo różne byty, to - przynajmniej do momentu gdy nie określimy DODATKOWO o co nam chodzi - nie informujemy skutcznie o swoich intencjach. Bo odbiorca komunikatu będzie podstawiał w swoim umyśle taką mgłę znaczeń, że nie uzyskamy poprawnego efektu skomunikowania się, polegającego na wskazaniu właśnie tych znaczeń, jakie planował nadawca komunikatu.
Odwołując się do sytuacji i przykładu z pierwszego postu, należy oddzielać od siebie użycia słów - pojęć, które odnoszą się do znacząco odmiennych zastosowań. Pojęcie "bezpieczeństwa informatycznego" należy uznać za znacząco inne pojęcie (nie zrównywać go) z pojęciem "bezpieczeństwa epidemicznego", czy pojęciem "bezpieczeństwa wyprawy w dziewiczą dżunglę". Większość odniesień dla tych trzech zastosowań słowa "bezpieczeństwo" jest tu różna, podejmowane działania są różne, połączeniem jest pewna idea, którą intuicyjnie zainteresowani, znający sprawę są w stanie odczytać, jednak postronni obserwatorzy już nie. Aborygenowi, który nie widział w życiu komputera, pojęcie bezpieczeństwa informatycznego nie mówi nic, choć zrozumie on ideę bezpieczeństwa podczas wyprawy przez busz.
W moich dyskusjach na sfinii nie raz spotkałem się z problemem MECHANICZNEGO TRAKTOWANIA SŁÓW. Część dyskutantów próbuje jakoś oderwać słowa od ich znaczeń, skupić się na jakichś jednostkowych właściwościach słowa i jego idei, a potem wyciągać z tego wnioski, rzekomo dotyczące już zastosowań owych słów w konkretnych sytuacjach. Ja stoję na stanowisku, że to nie tyle użyte słowa są istotą poprawnego obiegu informacji, co jednak idea, jaką te słowa miałyby przekazywać. Na ukazanie tej samej idei można użyć różnych słów, zaś te same słowa często opisują bardzo różne idee. Czyli w komunikacji kluczowy jest kontekst. O tym, jak mi się wydaje, co niektórzy zapominają. :think:

fedor

Michał Dyszyński

fedor

Michał Dyszyński

fedor

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński