ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Pojęcie prawdy jest złożone. Świadczy o tym choćby sam fakt, że jego analizą zajmuje się cały dział filozofii - epistemologia. A koncepcji epistemologicznych można liczyć w dziesiątki. Problem jest taki, że czym innym jest prawda w różnorakich zadaniach, w działaniu, czym innym jako ogólna idea. Wydaje się, że pewne uporządkowanie w rozumieniu tego wielowątkowego zagadnienia mogłoby wprowadzić dość wyraziste rózróżnienie:
- prawdy faktu
- prawdy modelu
- prawdy światopogladu.

Prawda faktu oznacza spełnienie, przypisanej do owego faktu WERYFIKACJI. Np. zadając sobie pytanie: czy prawdą jest, iż na dworze jest 16 stopni Celsjusza? odpowiedzią na pytanie jest dokonanie odpowiednio wiarygodnego pomiaru (dobrym termometrem) i sprawdzenie czy mieści się w (założonych) granicach (np. plus - minus 1/2 stopnia).

Prawda modelu działa znacząco inaczej. Tutaj nie mamy do dyspozycji wzorca, do którego moglibyśmy porównywać. Model - np. teoria grawitacji Newtona - można rozpatrywać pod różnymi kątami, a wynik owego rozpatrzenia wypadnie raz lepiej, raz gorzej. Np. badając grawitację z niedużą dokładnością otrzymamy bardzo dobre spełnianie praw Newtona dla zdecydowanej większości ciał niebieskich w układzie Słonecznym. Jednak zwiększenie reżimu owej dokładności spowoduje, iż otrzymamy rozjeżdżanie się wyników modelu z obserwacjami. Teraz kwestia wyboru (może uzgodnienia) będzie to, czy uznamy model grawitacji Newtona za prawdziwy, czy też nie. Można uznać, za aktualnymi wytycznymi, że np. 5 sigma odchylenia już powoduje uznanie modelu za nie opisującego poprawnie zjawiska grawitacji. Prawda modelu to skonfigurowanie wielu prawd niższego rzędu - prawda faktów: pomiarów, stwierdzeń, jednostkowych ustaleń. Ale żaden pojedynczy fakt jeszcze modelu nie jest w stanie samodzielnie naruszyć od strony prawdziwości. Nie jest też w stanie go potwierdzić.

Prawda światopoglądu jest jeszcze oczko wyżej od prawdy modelu. Dla światopoglądów bardzo często nie mamy nawet tego "komfortu", żeby można było sprawdzić spełnianie się go w jakichś obiektywizowalnych granicach. Światopogląd dopiero DEFINIUJE NAM POJĘCIE PRAWDY. Np. - wchodząca w skład światopoglądu metodologia - ustala pewne zasady, od kiedy jakieś prawo uważamy za spełnione. ARBITRALNIE np. okresla się "ile sigma niedokładności" kwalifikuje dane potwierdzenie za słuszne, a ile już je stawia w wątpliwość. Nie ma dowodu na to, czy trzeba stosować 3 sigma, 5, 6, czy 15 sigma. Matematycznie da się obliczyć prawdopodobieństwo błędu dla każdego z tych przypadków (ile przypadków przeczących na milion może się zdarzyć aby uznać to za przypadkowy artefakt pomiaru - np. nawarstwienie się fluktuacji). Nie ma dowodu na to, że trzeba stosować taki, a nie inny standard odchylenia pomiaru od teorii, aby teorię uznawać za prawdziwą. Światopogląd właśnie ustala te zasady - ustala je jakimś luźnym widzimisię, umową, przekonaniem osoby - interpretatora.

Kruchy04 · Wysłany: Nie 19:47, 15 Mar 2020 Temat postu:

Michał Dyszyński · Wysłany: Nie 21:55, 15 Mar 2020 Temat postu: