ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Otaczają nas spory maści wszelakiej, wojny na górze i na dole. Każda ze stron wyciąga jakieś racje, ma argumenty, którym często potrafi nadać przekonywującą postać. W takiej sytuacji nie wiadomo co wybrać w życiu, za czym się opowiedzieć, wszak czego byśmy się nie dotknęli będą zarówno jakieś "za", jak i "przeciw", spotkamy stronników tak jednej, jak i drugiej opcji.
W moim przekonaniu strategią na wyjście z tego podstawowego dylematu wyboru jest niejako cofnięcie się z analizą do stanu, w którym nie ma jeszcze konkretów sprawy, nie ma stronników, historii sporów, która nam skomplikuje oceną wielką nadmiarowością przesłanek. Aby dokonać oceny jako tako poprawnie trzeba spojrzeć na zagadnienie z perspektywy, w której znika to "moje" vs "obce", a pozostaje SAM PROBLEM.
Tutaj postawię zatem OGÓLNY PROBLEM KRZYWDY, szczególnie problem krzywdy ludzkiej.
Dlaczego mamy taki świat, że na nim ludzie wciąż się krzywdzą?
Spróbuję ująć zagadnienie LOGICZNIE - FUNKCJONALNIE, czyli abstrahując od konkretów, od tego, kto konkretnie kogo skrzywdził. Bo owe konkrety przywaliłyby analizę argumentami dodatkowymi, związanymi z tym wybranym przypadkiem, zaciemniając przez to wnioskowanie.
Biorę zatem typową sytuację, gdy oto ktoś komuś uczynił krzywdę.
- Tu pojawia się od razu pytanie: czy to jest aby na pewno krzywda?
Bo może ów skrzywdzony tylko ubrdał sobie swoją krzywdę, albo wręcz to on jest krzywdzicielem?...
Aby nie rozwlec za bardzo analizy, oprę się spostrzeżenie, że chyba każdy przyzna, iż będą takie przypadki (przynajmniej w odbiorze wszystkich wokół), w których jest ewidentny krzywdziciel i ewidentny skrzywdzony - np. ktoś został bez powodu pobity, okradziony, poniżony. Taką ocenę (załóżmy, że mamy właśnie tę klarowną sytuację) w miarę zgodnie przyznają postronni obserwatorzy. Choć może nie zgadza się z tym sam krzywdziciel, który często uważa, że ma powody do krzywdzenia kogoś.
Powody zawsze można sobie wyszukać. Gwałciciele uznają często np., że zostali do swoich zachowań sprowokowani (co czasem rzeczywiście może mieć miejsce, ale chyba jest rzadkością w ogólnej masie przypadków), złodzieje jako powód - usprawiedliwienie dla swojego krzywdzenia przywołują wizerunek frajera. Frajer to ktoś słaby, czyli w obrazie ideologii siły, ktoś godny pogardy, ktoś komu zabranie jego dóbr, dzięki sprytowi, przebiegłości, miałoby być rzeczą słuszną. Nawet morderstwo można próbować bronić argumentami o przeludnieniu, czy o tym, że się komuś skraca jego męki życia na tym wrednym świecie...
Uznając wyżej zilustrowaną przykładami okoliczność (człowiek z wyobraźnią chyba jest w stanie sam stworzyć jakieś uzasadnienia dla nie omówionych przypadków), że w zasadzie każdą czynioną krzywdę da się jakoś uzasadnić, wytłumaczyć, a chyba (to jest założenie robocze tego rozumowania) UZNAJEMY KRZYWDZENIE ZA ZŁO, nie chcemy aby krzywdy się działy, rozwijały w społeczności, należałoby jednak zaproponować formę ROZSTRZYGNIĘCIA.
Teraz ułatwię sobie analizę i założę, że takim rozstrzygnięciem może być werdykt większości osób, które bezstronnie sytuację ocenią - one powiedzą, kto w danej sytuacji jest krzywdzicielem, a kto skrzywdzonym. Najczęściej będzie to chyba dobrze działało (choć też przyznam, że nie działa to idealnie, bo biorąc grupę oceniających spośród jakiegoś bardzo konkretnego gremium, też możemy dostać ocenę stronniczą - np. biorąc grupę Świadków Jehowy, oceniających niby "obiektywnie", jakiś problem ze skrzywdzeniem kogoś, kto temu odłamowi chrześcijaństwa podpadł, zapewne nie otrzymamy bezstronnego werdyktu, jako że cała owa grupa oceniających została bardzo silnie zindoktrynowana).
Teraz docieramy do kluczowego punktu w analizie - oto jest sytuacja, w której krzywdziciel staje przed następującą perspektywą:
- skrzywdzona przez niego osoba mówi "krzywdzisz mnie, nie chcę aby robił to, co robisz"
- otaczający obserwatorzy też mówią "jesteś krzywdzicielem, zaniechaj swoich krzywdzących działań"
A sam krzywdziciel na to (często) powie:
- Nie macie racji! Ja mam swoje argumenty! Ja tak chcę! I dopóki mam możliwości, dopóki mam wystarczającą przewagę, będę robił to, co teraz robię, bo albo nie uważam tego za żadne krzywdzenie z mojej strony, albo uznałem moje działania za "krzywdzenie uzasadnione"! Tak uznałem i tak będę robił!
Ci co krzywdzą, najczęściej przyznają sobie arbitralnie do owego krzywdzenia prawo. Jego uzasadnieniem jest możliwość i siła.

Co z takim delikwentem zrobić?...
Chyba jest tylko jedna metoda (pomijając zabicie go) - ODIZOLOWANIE krzywdziciela od osoby krzywdzonej. A gdyby krzywdziciel znalazł sobie następną (a potem następną) ofiarę, to odizolowanie krzywdziciela od ludzi w ogóle (np. poprzez uwięzienie). To jest oczywiste, tak się przecież robi, więc niby ja tu żadnej rzeczy nie odkrywam. Ale chciałbym teraz aspekt odizolowania krzywdziciela znacząco zeskalować, uogólnić.
Formułuję zasadę:
Osobnicy dopuszczający się notorycznie krzywdzenia innych istot ostatecznie są przeznaczeni do odizolowania ich od społeczności, stanem dla nich właściwym jest samotność.
Społeczeństwo nie ma szansy utrzymać się stabilnie przy wystarczająco dużym odsetku krzywdzicieli. Krzywdziciele niszczą więzy konstruktywnego działania, twórczości - np. złodzieje zakłócają samoregulujący się system ekonomiczny, w którym za wniesienie swoją pracą dla społeczności jakiegoś dobra, otrzymuje się zwrotnie zapłatę, co pozwala na przeżycie twórcy, a potem dalej rozwijanie przez niego pozytywnej działalności. Gdy pojawi się zbyt dużo złodziei, rabusiów zdolności twórcze społeczności zaczną zanikać, bo twórcy nie będą w stanie się utrzymać.
Pewną ilość krzywdzicieli społeczeństwo udźwignie. Ale też owe krzywdy będą działały destrukcyjnie na rozwój społeczności, na życie ludzi. Będzie w tej społeczności gorzej się działo.
Ale weźmy jednak tę sytuację, że oto społeczeństwo nie izoluje natychmiast każdego krzywdziciela (co samo jest o tyle trudne, że ustalenie owej krzywdy bywa wyzwaniem) i krzywdziciele, w pewnej domieszce, w nim są. Tak właśnie jest w naszym świecie.
Zadam teraz kluczowe pytanie: co jest najbardziej podstawowym elementem, który daje szansę na naprawę degradujących się - wskutek działania krzywdzicieli - relacji społecznych?
Moją odpowiedzią byłoby: zdolność do uznania (przez krzywdzicieli) swojej winy, z dodatkowym zaakceptowaniem postulatu zmiany swojego postępowania.

Tam, gdzie krzywdziciel wciąż daje sobie osobiste zezwolenie na krzywdzenie innych, na poprawę nie ma szans.
Uznanie prawa ogólnego "nie wolno jest krzywdzić ludzi" (ogólniej też nie wolno jest krzywdzić istot czujących) jest fundamentem etyki. Ale niezwykle ważnym UZUPEŁNIENIEM tego fundamentu jest:
Uznanie przez każdego, że mamy obowiązek wymuszać na sobie (samo)kontrolę, czy to ja czasem nie jestem krzywdzicielem!
Oczywiście w sytuacji, gdy kontrola wykaże, że kogoś krzywdzimy, to jesteśmy zobowiązani do zmiany swoich działań.

To jest klucz - Konieczność krytycznego spojrzenia na siebie, wymuszenie na sobie rezygnacji z obrony swojego stanowiska za wszelką cenę.

Argument za swoim można podać zawsze. Bo nie ma nigdzie obiektywnej listy poprawnych argumentów. W szczególności tyrani, mając za sobą siłę przemocy i przymusu, mają wielką swobodę głoszenia, że coś jest argumentem. Stalin, gdy mu zarzucano, że jego żołnierze gwałcą kobiety w krajach, przez które przechodzą wojska, miał odpowiedzieć, że tym jego bohaterskim żołnierzom taka przyjemność "się należy". I co mu zrobisz?... On powiedział, że "się należy", a że siłę przemocy miał, to wszelkie głosy przeciwne cichły.

W filmie "Mała Arabka" na temat pewnej dziewczyny, która umarła w opinii świętości pod koniec pojawia się motyw, który odróżnia piekło od nieba. Tym wyróżnikiem jest POKORA. Jak tam sformułowano: wśród istot w piekle można znaleźć reprezentantów wszystkich pozytywnych cech ludzkich, wszystkich zalet - z wyjątkiem jednej: pokory.
I odwrotnie - u istot w niebie można znaleźć przedstawicieli dla wszystkich ludzkich wad, z wyjątkiem jednej - pychy.

Właśnie ten aspekt sprawy pokora vs pycha jest "matką wszelkiej krzywdy".
Dopóki człowiek ma to minimum pokory, dające mu szansę na to, że PRZYJMUJE DO SIEBIE zastrzeżenia wobec tego, jak ostatecznie są odbierane jego działania, dopóty jest on członkiem społeczności, który daje szansę na doskonalenie, na dostosowanie się, poprawę tego, co złe. Ostatecznie taka osoba, nawet jeśli na początku miała liczne wady, robiła błędy, będzie rokowała, a ostatecznie w końcu się zmieni.

Ten kto jest "zawsze najmądrzejszy", kto po prostu arbitralnie nie zamierza brać pod uwagę tego, jaki efekt dają jego działania i wybory, kto nie dostosowuje się do rzeczywistości, ten - nawet przy najlepszych pozostałych intencjach - ostatecznie będzie czynił zło, a co gorsza, nie będzie jak go z tego stanu czynienia zła wyprowadzić.

Ten aspekt pychy vs pokory - rozumianej jako konieczność ugięcia się wobec prawdy o sobie i prawdy ogólnie - jest absolutnym fundamentem etyki.

lucek

Michał Dyszyński

lucek

Jak dla mnie to raczej masz tu szerokie spektrum "krzywdzicieli" i myślę, że większość z nich, zwałaszcza "zawodowi przestępcy", w żadnej mentalnej rozsypce nie są ... większość z pozostałych, też funkcjonuje tak, jak postrzega reguły rządzące w społeczeństwie, niekiedy nawet na zasadzie jekiegoś autoupewniania się - im bardziej będę bezwzględny, pozbawiony skrupułów tym lepiej będzie mi się powodzić - mam tu na mysli być może przypadek sędziego, co buchnął 50 zł, na stacji benzynowej, bo dla niego to raczej nieznacząca kwota, a "być może", bo moze rzeczywiście zrobił to przez roztargnienie (mi samemu zdarzało się banknot do smietnika wyrzucić, w ramach porządków po kieszeniach - nie raz zresztą - potem juz wiedziałem gdzie szukać).

Znam trochę ludzi, którym sprawia satysfakcję (mam takie wrażenie), że nawet odrobinnkę, byle okantować.Większości jednak wypadków, do "mentalnej rozsypki" im daleko, to o czym piszesz, to dla mnie raczej margines.

Michał Dyszyński

lucek

To o czym piszesz, to kojarzy mi się z jakimiś młodocianymi gangami, kibolami itp. ale nie znam z autopsji.

Semele

lucek

Semele