ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Chciałbym poruszyć bardzo dla mnie ciekawy aspekt pojęcia wolności. W jakiś sposób może nawet paradoksalny. Jednak chyba niezwykle nośny filozoficznie.

W pierwszym ujęciu (okaże się, że ostatecznie naiwnym) chciałoby się przyjąć, zę stworzenie jakiegoś ograniczenia zabiera wolność, jest przeciw wolności. Można tu podać przykład: jeśli gdzieś istniał teren dostępny do wejścia dla ludzi, aż tu nagle pojawia się płot, tabliczka "teren prywatny, zakaz wstępu", to oczywiście zaklasyfikujemy taką sytuację jako OGRANICZENIE WOLNOŚCI, inaczej ZMNIEJSZENIE WOLNOŚCI. Bo wcześniej wstęp był, teren było do eksploracji, a potem robi się mniej opcji przebywania w różnych miejscach.
Tyle, że potraktowanie ogólne ograniczeń, jako czegoś co zabiera nam wolność, byłoby chyba jednak nieuprawnione. Podam do tego przykład.

Wyobraźmy sobie dwóch producentów materacy. Jeden deklaruje sobie pełną wolność, brak ograniczeń w tym, jakie materace wyprodukuje - może wyprodukuje materace trwałe, ale może i nietrwałe, może odporne na wodę, ale może rozpadające się pod wpływem wody. Jest pełna wolność - wszystkie opcje są w grze. Drugi producent materacy DEKLARUJE OGRANICZENIE tego, co robi - stwierdza, że jego produkty spełniają normy wododporności i trwałości, nie rozpadną się pod wpływem wody i długo służą. Ten producent "zabrał wolność" w jakiej produkuje swoje produkty. Efektem jednak takiego podejścia jest to, że ludzie kupujący materace od tego producenta mogą:
- użyć ich w trudnych warunkach
- użyć na wodzie (popływać na tym - dmuchanym - materacu)
Ludzie ci z kolei ZYSKUJĄ WOLNOŚĆ, bo np. na materacu tak wyprodukowanym mogą przepłynąć głęboką wodę, mogą trwałym materacem obsłużyć trudną wyprawę - dostępny staje się dla nich obszar wcześniej zabroniony. Ci ludzie wolność zyskali.
Mamy więc - ktoś traci wolność, ktoś ją zyskuje.
Podam inny przykład - gra w szachy. Ta gra istnieje tylko dzięki temu, że istnieją STAŁE OGRANICZENIA dla ruchów figur. Figury NIE MAJĄ PEŁNEJ WOLNOŚCI RUCHU, ale...
ale za to tworzy się cała teoria szachów, ludzie grają w tę grę, wiedząc jak planować strategię rozgrywki. Jest to możliwe tylko dlatego, ze oto zakładamy pewne więzy, pewną niezmienność reguł owej gry.
Znowu - strata wolności, ograniczenie jest MECHANIZMEM TWORZENIA WOLNOŚCI w innym zakresie, czy sensie.

Te przykłady (podobnych da się wymyślić nieskończenie wiele) sugerują nam chyba już dość wyraźnie, że pojęcie wolności jest znacznie bardziej złożone od prostego stwierdzenia w stylu: wolności jest więcej wtedy, gdy jest mniej ograniczeń. Takie stwierdzenie jest po prostu niepoprawne.
Ostatni przykład dla tego problemu związanego z wolnością będzie chyba najciekawszy - osobowy, świadomościowe, a nawet związany z definicją bytu.

Wolność, a byt i świadomość
Weźmy sobie naiwne rozumienie wolności w maksymalnym sensie - załóżmy, że chcemy mieć maksymalną możliwą wolność. Załóżmy, że przyjmiemy ten pierwotny na to sposób - wolność maksymalna byłaby wtedy, gdy WSZYSTKO MIAŁOBY BYĆ DOZWOLONE. Skoro tak, to dozwolone musiałoby być także...
... ograniczanie czegoś. Ale ograniczenie jest (przynajmniej w tym ujęciu) zaprzeczeniem dozwalania. Więc jak tu - w ramach maksymalnej wolności uzyskać niesprzeczną postać dla pojęcia ograniczenia?... Przecież wolność do bycia określonym, ograniczonym do wybranego zakresu też powinna być obsługiwana. Ale za chwilę byśmy musieli tej wolności zaprzeczyć, w imię... wolności. :rotfl:

Jest przysłowie "jeśli coś jest do wszystkiego, to jest do niczego". Trochę obrazuje ono wspomniany problem. Bo okazuje się, że wolność do wszystkiego jest też wolnością do niczego, bo NIE WYRÓŻNIA ONA BYTU. Wolność/możliwość objawienia się w absolutnie dowolny sposób, to CHAOS. Jeden idealny chaos od drugiego idealnego chaosu jest nieodróżnialny. Bo jeśli chaos polega na tym, że za chwilę w nim zdarza się dowolna rzecz, to gdy to się zdarza, niemożliwe będzie określenie, czy zdarzył się chaos 1, czy chaos 2 - oba mają te same właściwości, są nieodróżnialne. Czyli w świecie chaosu, w świecie maksymalnej wolności zdarzania się nie ma indywidualności i nie ma...
bytu. Bo byt jest czymś, co jakoś jest OKREŚLONE. Określoność zaś polega na spełnianiu jakiejś reguły, ograniczenia. Pies dlatego jest psem, że spełnia reguły dla bycia psem. Gdyby pies raz objawiał się jak koń, potem jak zebra, a potem znowu jak delfin - to nie mówilibyśmy o nim, że jest psem - bytem. Taki "pies" byłby chaosem, ale też BYŁBY NICZYM.
Tu docieramy do pytania o świadomość - kiedy świadomość JEST?
Jeśli świadomość byłaby dowolnie objawiająca się, dowolnie przekształcająca, dowolnie dowolna, to stałaby się chaosem - byłaby nieodróżnialna od wszystkiego, nie miałaby nazwy, bo nie wiadomo byłoby nawet jak tę nazwę zastosować, bo już za chwilę stałaby się czymś innym, niż poprzednio, my (nazywający) byśmy ją "zgubili", nie wiedząc, czym jest ona w aktualnym momencie.
Zaistnienie - czegokolwiek - jest postawieniem ograniczenia. Jest zdeklarowaniem się CZYM JESTEM. Jestem tym, a nie jestem bytem przeciwnym, różnym, nie jestem dowolny. Jestem - tym konkretnym, a nie odwrotnym do niego.
W tym sensie my sami - my, jako indywidualne świadomości - jesteśmy wtedy gdy ograniczymy nasze przejawiania się/emanacje do jakiejś formy stałości, trwałości. Jestem - jeśli spełniam jakaś regułę. Jeślibym nie spełniał żadnej reguły, to byłbym chaosem - niebytem.

Tu mamy też ciekawy aspekty psychologiczny.
Ludzie pragną wolności, nieraz walczą o nią. Ale jeśli będą ją rozumieli naiwnie - czyli jako po prostu zawsze występowanie przeciw ograniczeniom, regułom - to ostatecznie (jeśli im się powiedzie...) staną niczym, staną się chaosem. Niektórzy mają ten aspekt sprawy kompletnie nie przemyślany - są przekonani, że niszcząc reguły, zachowując się w sposób nieprzewidywalny, dowolny, gdy "wszystko im wolno" wzmacniają siebie - myślą, że wzmacniają swoją wolność, swoją moc, swoje jestestwo. Taki człowiek myśli sobie: jeśli niczemu nie będę podlegał, jeśli złamię każdą regułę, to będę prawie jak Bóg, który może wszystko. To i ja będę mógł wszystko, jeśli nie będę respektował niczego. Problem w tym, że postawienie celu tak rozumianej wolności kończy się w samej nicości, w chaosie, a nie w wypromowaniu bytu, którym "jesteśmy". Zrobimy coś dokładnie przeciwnego do celu wypromowania siebie, bycia kimś ważnym - staniemy się niczym, staniemy się chaosem, nieodróżnialnym od dowolnego innego chaosu, nieodróżnialnym od niczego.

To ograniczenia tworzą byt. Obowiązuje to także do bytów osobowych. Jeśli chcemy zaistnieć, okazać MOC SWOJEGO ISTNIENIA, to musielibyśmy dowieść trwałości tego ograniczenia, które akurat nas konstytuuje. Ten "jest", kto nie da się zaprzeczyć, nie da sprowadzić do czegoś innego, niż stanowi jego jestestwo, nie da się wepchnąć w chaos. Kto jest na tyle słaby, że nie potrafi obronić tego ograniczenia, które go konstytuuje ginie, staje się nikim.
Oczywiście ograniczenie - zgodnie z zasadą, którą wskazałem na początku tego wątku - choć wydaje się nieraz początkowo zabraniem wolności, to z drugiej strony inną wolność STWARZA. Stwarza wolność WŁAŚCIWĄ DANEJ OSOBIE. Ale stwarza ją właśnie mechanizmem ograniczenia się owej osoby do tego, co wyznacza jej istota, jej byt. Tego ograniczenia nie wolno jest jej przekroczyć, bo wtedy przegra, zniknie. Z drugiej strony ta osoba ZYSKA NOWĄ WOLNOŚĆ - tę która powstanie z ograniczenia. Tak jak z ograniczenia ruchów figur powstaje gra w szachy, tak z ograniczenia osobowości do tego, z czym owa osobowość się identyfikuje, co ją ustanawia, powstaje indywidualny byt rodzaju świadomość, powstaje konkretna osoba.

Oczywiście, obronić swoją indywidualność, osobowość - to ograniczenie, które kogoś konstytuuje - nie musi być łatwo. Czasem może to być trudne, nawet bardzo trudne, bo różne emanacje owej osoby mogą stawać w sprzeczności do siebie. Ale to już jest temat na inny esej.

Piotr Rokubungi

Ten znowu "wyprodukował" tekst, którego sam tytuł zawiera zdanie sprzeczne w sobie... I jak tu traktować Michałka poważnie? Chociaż nierzadko też "dobrze kombinuje" chłopisko... ;-P

Michał Dyszyński

Błażej

Ciekawe przemyślenia. Niektóre twoje refleksje (tak jak powyższe) pozawalają mi bardziej, świadomiej zrozumieć swoje własne potknięcia w życiu. Najbardziej uderzył mnie ten fragment:

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

W pewnym sensie brak ograniczeń sam jest ograniczeniem. Jest tak, gdy spojrzymy na sprawę z punktu widzenia świadomości. Nie da się procesować wszystkiego na raz. Jeśli ktoś nie nakreśli umysłowi kierunku, jeśli wszystko jest takie samo, nic nie buduje hierarchii dostępności, ważności, to umysł nie potrafi sobie z taką totalną nijakością poradzić. Nie wie co wybrać, nie wie w którą stronę się skierować - pozostaje mu bierność, nawet... pewna beznadzieja.
Oczywiście z drugiej strony totalne ograniczenie działa też destrukcyjnie. Umysł funkcjonuje dobrze tylko w ramach sobie właściwego zakresu wolności. I pewnie każdy umysł jest unikalny pod względem wyboru tego zakresu, jakoś się specjalizuje.
Oczywiście, uznając potrzebę posiadania owych ograniczeń, wikłamy się w podstawowe pytanie: JAKIE to mają być ograniczenia?

I tu chyba docieramy do punktu, który stanowi najwyraźniejszy powód uzasadniający (według mnie) rozsądny teizm. Tenże rozsądny teizm jest w moim przekonaniu WŁAŚNIE TAKIM OPTYMALNYM WYBOREM OGRANICZEŃ. On ogranicza umysłowi zakres jego "wolności" (zastosowałem cudzysłów, bo słowa "wolność" w pozytywnym znaczeniu bym tu nie użył), ustala właściwy obszar eksploracji.
Jak rozsądny teizm ogranicza?
- Do tego co dla umysłu możliwe
- Do tego co perspektywiczne, bo buduje samopoznanie
- Do tego, co ma sens dla owego umysłu, co nie zablokuje owemu umysłowi funkcjonowania
- Do tego, co daje szanse na rozwój, wzrost mocy i rozumienia
- Do tego, co daje radość, szczęście i cel istnienia
- Do tego co daje mi PRZYJAZNE ŚRODOWISKO, w którym będę funkcjonował - inne istoty świadome.
Oczywiście ktoś może uznać, że on woli szerszą "wolność", bo ma takie "kaprycho", aby wchodzić w obszar beznadziei i upadku i nieszczęście. W sumie mu wolno, bo ma wybór. Tylko, że to chyba się nie opłaca.

Jakie byłyby wolnościowe postulaty rozsądnego teizmu?
Postulat 1 Nadzieja - to jak zostałem zaprojektowany, jak funkcjonuję i to środowisko, w jakim będę funkcjonować DAJE REALNE SZANSE NA FUNKCJONOWANIE ZGODNE Z MOJĄ NATURĄ, szczęśliwe, owocne, rozwijające. Powinienem się tego postulatu uczepić, uczynić go tarczą przeciwko wszystkiemu, co mogłoby mi zagrażać.
Postulat 2 Wiara Ostatecznie wszystko w moim umyśle jest możliwe - jeśli coś założę, jeśli będę się tego trzymać, to coś z tego wyniknie, bo umysł może w tą stronę pójść. Mam wielką moc wewnętrzną i wielką władzę. Jednocześnie jednak ta moc jest jak miecz obosieczny, bo wybierając rzeczy przeciwne mojej naturze mogę zniszczyć tworzenie mojej osobowości. Warto zatem uwierzyć rozsądnie, ale też i niesprzecznie. Wiara jest nakreślona takimi cechami jak: moc, wola, ukierunkowanie - z niej czerpiemy to, co napędza nasze działania.
Postulat 3 Miłość - nasz umysł, nasza natura została zaprojektowana do interakcji z innymi istotami myślącymi. Oczywiście zakres owej interakcji wyznaczamy my sami, więc możemy tę interakcję realizować na wiele sposobów. Szanując inne istoty myślące i czujące ustawiamy ową interakcję w harmonii, kochając je, starając się czynić wobec nich dobro, zyskujemy cel i sens dla naszego istnienia i działania. Jednocześnie w ten sposób budujemy radość i szczęście naszych uczuć.

Można odrzucić owe postulaty, można próbować kierować umysł w stronę odrzucenia nadziei (nihilizm), lekceważenia wiary (naiwny ateizm, nieświadomy konieczności użycia elementów założonych w rozumowaniu), wreszcie odrzucenia miłości (wtedy ostateczną rzeczywistością dla umysłu będzie totalne opuszczenie i samotność). Można tak wybrać.
Ale chyba jednak lepiej jest wybrać owo "ograniczenie", jakie daje teizm - czyli zacząć swoją przygodę w istnieniem od punktu, w którym interakcja z innymi istotami myślącymi, czy tkanką własnego umysłu jest już wstępnie "ustawiona", już ma pewien podstawowy napęd. Czy wolności z owych "ograniczeń" będzie mniej?...
- W moim przekonaniu ostatecznie owej wolności będzie więcej! Bo będzie ona realizowana w innym obszarze, niż gdybyśmy przyjęli założenia zupełnie neutralne - w obszarze kompatybilnym z naturą ludzkiego umysłu. Oczywiście ostatecznie kierunek eksploracji umysłem może rozchodzić się w dowolną stronę - nawet muskając w przyszłości te obszary, które się wykluczyło jako punkt startowy. A tej swojej wolności i tak umysł ma potencjalnie tak dużo (właściwie to ma jej nadmiar), że nie straci, jeśli ominie sobie startowo obszar chaosu, smutku, beznadziejnej rozpaczy. Bo odrzucenie wspomnianych wyżej postulatów najpewniej tak właśnie się skończy - beznadzieją NA WŁASNE ŻYCZENIE. To by zadziało jak samosprawdzająca się przepowiednia - jeśli uwierzymy w rozpacz i smutek (czy nawet tylko nijakość naszej egzystencji, albo brak zabezpieczeń dla jej perspektywiczności), to do tej wiary będzie nam się "doklejało" coraz więcej rozpaczy i smutku. Jeśli uwierzymy w to, że umysły powinny funkcjonować we wzajemnej wrogości (odrzucając miłość), to zobaczymy wokół siebie głównie wrogów, a nie przyjaciół, zadziałamy tak, aby reakcje tych ludzi były wrogie, a ostatecznie rzeczywiście wylądujemy we wrogiej rzeczywistości. Na własne życzenie wybudujemy sobie świat!
Dlatego moja wolność zaczyna się od ograniczenia - od powiedzenia sobie: nie muszę testować możliwości czynienia krzywdy innym istotom, nie muszę testować swoim umysłem założenia, że wszystko jest przypadkowe, więc prawdopodobnie się rozleci, nie muszę sprawdzać całej historii wszechświata i świadomości na sobie. Mogę "wskoczyć" swoimi założeniami do "pociągu", który opuścił już ten najbardziej wrogi i skąpany w cierpieniu obszar testowania - obszar naturalizmu, darwinowskiej walki o byt, gdzie bezwzględna siła i posługiwanie się przemocą i śmiercią są normą. Mogę odrzucić postulat spychania słabszych w dół i niszczenia konkurencji za wszelką cenę, bo mój umysł widzi już lepszy cel - obszar eksploracji bez krzywdy, cierpienia, agresji, ale też i pustki nihilizmu. Wybudowanie tego obszaru w swoim umyśle trochę jeszcze będzie mnie kosztować, jeszcze niejedno będę musiał przecierpieć, ale przynajmniej wiem, że startuję z założeń, które wyglądają na pasujące do ostatecznego celu - życia w szczęściu, budowaniu rozwoju świadomości, otoczeniu istot, które mnie wspomogą, a także które ja będę potrafił wspomóc, nadając tym (dodatkowy) sens swojemu istnieniu.

Błażej

Michał Dyszyński

Błażej

Michał Dyszyński

Piotr Rokubungi

Co ten Michałek wypisuje tu znowu!?. ;-P

Michał Dyszyński

Piotr Rokubungi

Poczucie szczęścia lub nie zależy również od wyobraźni i ambicji. Np. ja mam nadmiar jednego i drugiego, dlatego nie jestem i nie byłem szczęśliwy [no, może poza okresem dzieciństwa i młodości wczesnej]...

Michał Dyszyński

Piotr Rokubungi

Co jest najważniejsze dla odczuwania najsilniejszego szczęścia??

Michał Dyszyński

Piotr Rokubungi

JanelleL.

System nerwowy niestety też ma swoją wytrzymałość

Michał Dyszyński