ŚFiNiA

Radosław

1. Czy zawsze jest tak, że daje się oddzielić poglądy od osób?

Odpowiedź brzmi nie. Nie daje się oddzielić poglądów od osób tylko wtedy. gdy wszystkie poniższe podpunkty zostaną spełnione:

1. deklarowany przez kogoś pogląd (teza X) w istotny sposób wyraża jego tożsamość np: "ja jestem...X-em"
2. istnieje pogląd przeciwny, który w równie istotny sposób wyraża tożsamość oponenta, pogląd (teza) Y.
3. Oba te poglądy odnoszą się do tego samego i roszczą sobie taką samą pretensję do słuszności.
4. Podział między przeciwnymi poglądami jest zupełny. Nie może być tak, że w merytorycznej dyskusji jesteśmy przekonujący dzięki wyrażeniu tożsamości z pomocą trzeciego poglądu lub obu naraz.
5. uznawanie i bronienie w dyskusji danej tożsamości musi się wiązać z taką lub inną dyskredytacją wszystkich tych, którzy mają przeciwną tożsamość.

Przełożę tę abstrakcję na krótkie rozmówki.
Rozmówka pierwsza, udział biorą Panowie S, I, Q, W):

S: Jaki masz pogląd w egzystencjalnej sprawie "X" A, czy -A?
I: Wyznaję jeden i drugi jednocześnie.
S: Ale one są ze sobą sprzeczne.
I: Nie mogę się zdecydować.
S: No cóż, ja jestem zdecydowany, porozmawiamy jak się zdecydujesz. A przekonuje mnie ono bo:...
Q: Nie jestem przekonany, ani A, ani, - A. Nie można między nimi rozstrzygnąć, być może dlatego, że nie da się tego zrobić.
S: No cóż, a dlaczego tak uważasz? I czy twoje przekonanie w praktyce nie prowadzi do mego poglądu?
Q: Owszem czynię to z powodów ("z", "i") i w praktyce prowadzi mnie to do postawy tożsamej z Twoją Panie S.
W: A ja chociaż wyjściowo przyjmuję to samo przekonanie, co Pan Q, ale prowadzi mnie ono do przeciwnych wniosków.

Łatwo się domyślić, że Pan S to ateista, Pan I to poszukujący, Pan Q to osoba, która waha się między sceptycyzmem a agnostycyzmem, który w praktyce sprowadza się do ateizmu. Pan W to Sfinia naczelna. W rozmowie doszło do określenia sprzecznych stanowisk (S, Q contra W), sprowadzenia różnych (teoretycznie sprzecznych stanowisk do tego samego (S i Q), oraz do wycofania się z dyskusji (S i I) Gdyby I nie wycofał się z dyskusji i zaczął naciskać na S w sprawie jego poglądu, zacząłby w dyskusji grać rolę zwolennika poglądu "- A".

Rozmówka 2 (biorą udział S, D i M):
T: Panie S, z czego wynikają poglądy "- A"?
S: Z cechy "g".
T: Czy jest to cecha pozytywna, nieodłączna na przykład od prawdomówności?
S: Nie.
T: Czy cecha "g" cechuje wszystkich zwolenników "- A"?
S: Tak.
T: Czyli w praktyce stosujesz ad personam lub jesteś nastawiony ad-personalnie, jeśli rozmawiasz z zwolennikami poglądu "- A". Nie może być bowiem tak, że owi rozmówcy nie podpadają pod określenie "wszyscy zwolennicy "- A", mają swoje poglądy z powodu "g" ". Możesz co najwyżej powstrzymywać się od ad- personam, owijać w bawełnę itp.
S: Eee. pomyliłem się, są jeszcze tacy, którzy wyznają je z powodu "n".
T Czy osobników cechujących się cechami "n" lub "g", można pochwalić w interesującej nas sprawie za: prawdomówność i mądrość?
S: Nie, zresztą nie zadawaj głupich pytań.
T: Czy to są wszystkie przyczyny wyznawania "- A"?
S: No nie, są jeszcze tacy, którzy wyznają ten pogląd z powodu "ć".
t: ... (pyta tą samą metodą do skutku aż mu S wyjaśni skąd się biorą poglądy wszystkich zwolenników poglądów "- A". Jeśli zaś mu nie wyjaśni i nie dojdzie do przerwania dyskusji, wysunie powszechnie znane, irytujące Pana S argumenty na podstawie, że istnieją tacy, którzy są w sprawie -A prawdomówni i mądrzy zarazem. Te argumenty mogą polegać na przykład na tym, że wielu naukowców wyznaje pogląd "-A", jeśli Pan S właśnie tego nie mógł wytłumaczyć i w konsekwencji S przegrywa dyskusję. Owe cechy "g", "n" i "ś" - to odpowiednio, doskonale znane z ateistycznych wyjaśnień postaw ludzi wierzących... "g" - głupota. "n" - naiwność, "ś" - głupota.

Uwaga mechanizm nie działa w drugą stronę, bo bycie niewiedzącym jest czymś innym niż mienie fałszywych przekonań, niewiedza w tych sprawach nikogo nie obraża, i ateiści czasem sami się nią chwalą.

Dlaczego nie jestem ateistą?

A od czego zacząć?
- błędności definicji ateizmu?
- niemożności osiągnięcia tego, co wygląda na jego cel?
- uczciwości ateisty względem oponentów/?

1. Dla mnie ateizm nie jest tylko negacją, lecz dążeniem do obniżenia statusu wypowiedzi religijnych. Przez wypowiedzi religijne rozumiem wszystkie te zdania i wyrażenia, które w jakiejkolwiek formie zawierają treść religijną (ortodoksyjną lub heretycką). Przez niższy lub wyższy status rozumiem to do jak poważnych spraw jesteśmy gotowi go użyć (Np. w celu uzasadnienia czegoś, wyrażenia własnych stanów emocjonalnych, wyklęcie kogoś etc).

2. Takie dążenie może realizować się w sferze publicznej lub prywatnej. W pierwszym przypadku pojawia się wojowniczy ateizm, który tworząc publiczny spór godzi się na chwilowe podwyższenie statusu języka religii (spory z zasady nadają większe znaczenie temu, co jest ich przedmiotem niezależnie od wartości tegoż przedmiotu, stąd wzięło się powiedzenie: "nieważne jak mówią, ważne żeby mówili"). W drugim przypadku pojawia się ateista prywatny, który zgadza się na stosunkowo wysoki status języka religii w społeczeństwie, pod warunkiem, że on będzie mógł się wycofać w sferę prywatności ze swoją niewiarą - stąd pochodzą wszystkie ateizmy "katolickie' - są one kompromisem między niewierzącym a wierzącym otoczeniem. Owi niewierzący zgadzają się konsekwentnie na to, aby język religii miał niższy status tylko dla nich, nie zaś dla wszystkich.

3. Istnieje jednak jeszcze inny podział, który idzie w poprzek tegoż podziału, który zaproponowałem powyżej. Chociaż wszyscy ateiści chcą obniżenia statusu języka religii, różnią się oni co do tego, do jakiego poziomu należy go obniżyć. Widać to w różnicach między poszczególnymi niewierzącymi - jedni z nich cenią sobie np. moralność chrześcijańską a inni nie, jedni godzą się na krzyże, czy gwiazdy Dawida w szkołach a inni nie... Najradykalniejsze dążenie kierowałoby się ku temu, aby nie dało się intersubiektywnie odróżnić wypowiedzi religijnej od bajkowej, czyli do milczenia w zakresie kwestii religijnych. Ale takie dążenie nie daje się zrealizować z jednej strony nie da się czysto językowo wymusić na oponentach zgody na zatarcie takiego podziału (spór podtrzymuje tenże podział). Z drugiej strony ateiści zwykle wzdrygają się przed radykalnym, opartym na przemocy sposobie rozstrzygnięcia swego problemu, ponieważ boją się oskarżeń o totalitarne skłonności. Nie mówiąc już o tym, że z autentycznego milczenia (czyli takiego, które nie jest milczeniem znaczącym) nie wynika, ani wiara, ani niewiara. Oni jednak chcą zaznaczyć swoja negatywność, stąd pomysły z ateistycznymi symbolami.

4. Podziały, które przedstawiłem w punkcie drugim i trzecim prowadzą do nieuchronnych sprzeczności między poszczególnymi ateistami, czasem zaś (częściej niż rzadziej) pojawiają się one również w obrębie światopoglądu poszczególnego ateisty.

5. Ponadto owe różne sposoby uznania religii z punktu trzeciego (np. chrześcijańskiej moralności) nie dają się racjonalnie obronić z punktu widzenia radykalnego ateizmu. Nie da się też przedstawić racjonalnego przejścia od wiary do niewiary, czy to w płaszczyźnie indywidualnej, czy to historycznej (zbiorowej)... W przypadku perspektywy historycznej pojawia się taka trudność: z jednej strony ongiś ludzie faktycznie byli bez reszty religijni, żyli w "bajkowym świecie" - pojawia się więc pokusa, aby świeckość przedstawić jako sekularyzację idei religijnych. Z drugiej religia jest zbyt wieloznaczna, aby dało się na jej podstawie sformułować np. tylko jedną, czy kilka niesprzecznych świeckich moralności. Być może jednak świeckość jest czymś autonomicznym?

6. Ponieważ każdy, choćby nawet sprzeczne ze sobą sposoby dojścia do ateistycznej prawdy są "równie dobre". Ale tym samym absolutnie niezrozumiałe z punktu widzenia wierzących. Ateista dla wierzących nie dość, że jest obłudny, bądź niekonsekwentny, jeśli deklaruje, że ich szanuje, czy uznaje za równoprawnych partnerów dyskusji (ponieważ ateista musi uznać, że religia wynika z naiwności lub głupoty, czy czegoś podobnego). Jak już pokazałem, ateista musi żywić w mniejszym, bądź większym stopniu, irracjonalną, pełną resentymentu* niechęć do religii, i w swoich ewentualnych sentymentach, bądź pochwałach nie może przekroczyć pewnej granicy, bo inaczej popadnie w sprzeczność z samym sobą. Nie może na przykład autorów koranu chwalić za prawdomówność. Ateista w oczach wierzących zajmuje więc postawę krytykanta, bo dla niego tak samo słusznie mówi ten, kto twierdzi: 1. jestem ateistą, bo Bóg zbyt mało może, 2. jestem ateistą, bo Bóg może zbyt wiele. A stąd u wierzących od wrażenia, że krytyka polega na krytykanctwie, tylko krok do podatności na fanatyzm, fundamentalizm, poczucie oblężonej twierdzy. I tak generują oni zjawiska, które rzekomo zwalczają. Jak widzisz nie ma tez sensu dyskusja z nimi, lepiej opisywać (pokaż ateistę, którego nie przewidziałem w swoim ogólnym ujęciu) .

7. Przedstawione tu sposoby dochodzenia do ateizmu, zwyczajnie nie pasują do postępowania naukowca. Postępowanie byłoby podobne do naukowego, gdyby powiedział, że nie jest w stanie ustalić, czy Bóg może zbyt mało lub zbyt dużo. Ale tym sposobem jednocześnie zacząłby gadać jak teolog, zwolennik teologii czysto negatywnej (np. Dionizego Areopagity) i odrywa się od egzystencjalnego zaplecza ateizmu. Czyli nie dość, że znów dochodzi do sprzeczności między różnymi postaciami ateizmu**, to jeszcze pojawia się nowy problem. Czemu nie przystać na taką negatywną teologię? Na podstawie irracjonalnej niechęci?

* Resentyment reakcja na kogoś, co ma coś, czego się nie posiada. Reakcja zmierza do tego, aby przedstawić to, co drażni jako bezwartościowe lub mniej wartościowe niż mniemają inni. Zanika wtedy, gdy owo coś, przestaje "rzucać się w oczy".
** Np. Sartre uważał, że uznanie istnienia Boga, oznaczałoby, że ludzie nie są wolni. Inni zaś uznawali, iż nie ma dobrej odpowiedzi na problem: skąd się wzięło ludzkie zło? Mówiąc inaczej, czemu Bóg dał nam zbyt dużo wolności?

Przykładowy, błędny sposób odpowiedzi na te podpunkty: