Niekompletność racjonalistycznej epistemologii

ŚFiNiA
ŚFiNiA - Światopoglądowe, Filozoficzne, Naukowe i Artystyczne forum - bez cenzury, regulamin promuje racjonalną i rzeczową dyskusję i ułatwia ucinanie demagogii. Forum założone przez Wuja Zbója.

FAQ

Szukaj

Użytkownicy

Grupy

Galerie

Rejestracja

Profil

Zaloguj się, by sprawdzić wiadomości

Zaloguj

Niekompletność racjonalistycznej epistemologii
Idź do strony 1, 2 Następny

Forum ŚFiNiA Strona Główna -> Filozofia

Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat

Autor

Wiadomość

Michał Dyszyński
Bloger na Kretowisku

Dołączył: 04 Gru 2005
Posty: 33525
Przeczytał: 76 tematów

Skąd: Warszawa
Płeć: Mężczyzna

Wysłany: Czw 21:19, 07 Mar 2019 Temat postu: Niekompletność racjonalistycznej epistemologii

Zacznę od wstępu.
Odkrycie tego, co tutaj chcę napisać, wcale nie było dla mnie proste. Kiedyś uważałem, podobnie jak większość moich kolegów z forum - ateistów, że prawdę, czy ogólniej sens rozumowania właściwie da się utożsamić z ideami racjonalizmu, obiektywizmu, naukowej metodologii. W pewnym momencie jednak dotarło do mnie, że ulegam złudzeniu, wynikającemu z tego, jak mnie ukształtowała edukacja i ogólne wyobrażenie o tym, czym jest cel ludzkiego poznania. Ten cel wydaje się naturalny w kontekście wiedzy, którą zdobywamy w szkołach, do której aspirują wypowiedzi także w życiu codziennym. Aspirują, ale nie wypełniają założeń, które (niejawnie) sobie stawiają. Bo się ich zwyczajnie NIE DA SPEŁNIĆ.

Ale przejdźmy do rzeczy.
Wstęp do tego tematu właściwie napisałem sobie dzisiaj w nocy na swoim blogu:

Michał Dyszyński napisał:

Poznanie, dokonywane przez umysł startuje od pierwocin, od niejasnych pomysłów, niepotwierdzonych przekonań. Edukacja, jaka dzisiaj jest powszechna na całym świecie, skrzywia perspektywę poznawczą w ten sposób, iż na pierwszy plan wysuwa to, co stało się dorobkiem myślowym całej ludzkości. Poznajemy WYNIK PRACY WIELU POKOLEŃ ludzi, traktując potem posiadanie owego wyniku jako standard dla umysłu.
W gruncie rzeczy panuje coś w rodzaju dwójmyślenia - życie rządzi się swoimi prawami, nauka swoimi, odrębnymi. W życiu niewiele rzeczy jest pewnych, liczy się szacowanie szans, wiara, zaufanie. W edukacji, tam gdzie wbija się do głów tezy najbardziej sprawdzone, potwierdzone przez najmądrzejsze umysły ludzkości, widzimy na pierwszym miejscu to, czego sprawdzać już nie trzeba.

Mamy tu efekt "cherry picking", czyli tego, że obserwujemy jakoś wybrane wcześniej aspekty, a nie wszystkie możliwe. W szkole poznajemy tę "lepszą", potwierdzoną część mniemań o świecie, co poniektórym nasuwa wniosek, iż taki jest świat w ogóle. Ci ludzie przymykają oczy na to, jak działają poza domeną edukacji, wiedzy potwierdzonej (nawet już nie nauki, bo w nauce uprawianej zawodowo, rzecz wcale nie skupia się na tym, co znane, lecz przeciwnie, na ODKRYWANIU, czyli na tym, czego jeszcze albo w ogóle nie poznano, albo przynajmniej nie potwierdzono) Najczęściej, nawet pomimo tego, że nijak informacji z życia nie potwierdzają, to traktuje CAŁY ŚWIAT I SWOJE O NIM MNIEMANIA, jakby pochodziły z tego obszaru wiedzy potwierdzonej.

Tu rozwinę problem, zadając dość proste, choć jednak przewrotne, pytanie: jak często w ciągu dnia codziennego, posługujemy się absolutnie pewnymi informacjami?
Tak od momentu, gdy wstajemy rano, myjemy się, ubieramy itd. Już wtedy docierają do nas różne informacje. Które są w pełni (może naukowo) potwierdzone?
Ja od razu powiem, że praktycznie nic codziennego, co do mnie dociera nie jest potwierdzone na naukowy sposób. Ludzie komunikują mi cała masę rzeczy, które po prostu biorę na wiarę. Ktoś mówi, że się spieszy do pracy, ktoś, że go boli głowa, wierzę, że zegarem dobrze wskazuje czas, wierzę dziennikarzom, że nie zmyślili sobie całkiem porannych wiadomości. Gdy jadę samochodem wierzę, że inni uczestnicy ruchu będą trzymali się zasad ruchu drogowego, a jeśli mam zamiar dotrzeć do pracy, to przyjmuję domyślne przekonanie (wiara), że nadal jestem zatrudniony. itp. itd. Praktycznie blisko 100% komunikatów życia codziennego wynika z jakiejś wiary, że schematy, które do tej pory jakoś się sprawdzały, dalej będą się sprawdzały. Czasem to ZAWODZI, ale nie robimy z tego jakichś wielkich ceregieli - oto ktoś skłamał, komuś się pomyliło i przekazał nam fałszywą informację, ktoś użył mylnego sformułowania. Ale jakoś to działa - większość informacji na szczęście okazuje się prawdziwa, czy ściślej jakoś tam UŻYTECZNA. Nie jest stuprocentowo pewna, ale w najczęściej, w jakimś tam przybliżeniu, się sprawdza.
Najczęściej też obracamy się w kręgu informacji, których ZNACZENIE TEŻ NIE JEST DO KOŃCA JASNE. Oto ktoś mówi, że się źle czuje - nie wiemy, jak bardzo źle się czuje, albo co właściwie mu dolega, ale bierzemy jakąś zgrubną z tego interpretację. Nie wiemy szczegółów tego, co dziennikarze przedstawiają w wiadomościach, ale zadowalamy się tymi okruchami opisów, które nam przekazują. Nie oczekujemy jakiejś absolutnej prawdziwości, ścisłości, pewności - NAGMINNA JEST NIEPEWNOŚĆ, KONIECZNOŚĆ KOREKTY BŁĘDÓW, NIEDOGADANIA, CIĄGŁE WĄTPLIWOŚCI.

Zadajmy w tym konteście pytanie:
Co jest zatem najczęściej stosowanym standardem ludzkiego rozumowania?
- Czy tym standardem są udowodnione naukowo, ściśle trzymające się standardów metodologicznych i ścisłych modeli informacje?...
- Czy jednak standardem są informacje o dużym rozrzucie niepewności, wątpliwe, nie koniecznie dające się ściśle zinterpretować?...

- Ja twierdzę (w moim życiu to się potwierdza w bardzo wysokim stopniu, ale nie wypowiadam się za innych), że jednak większość dochodzących do mnie informacji jest właśnie w znaczącym stopniu niepewna, niejasna, wątpliwa. Standardem jest też informacja niedopasowana do naszych umiejętności poznawczych. Mężczyźni nie rozumieją kobiet, kobiety mężczyzn. Ludzie samie siebie często nie bardzo potrafią zrozumieć, a co dopiero zdawkowe komunikaty z życia. Oczywiście NADAJEMY NIEPEŁNYM KOMUNIKATOM JAKĄŚ DOMYŚLNĄ INTERPRETACJĘ.
Jeśli ktoś mówi, że go boli ząb, to coś tam sobie wyobrażamy na temat tego bólu zęba i nie wchodzimy w szczegóły. Z grubsza jakoś przyjmujemy, że to jest coś podobnego do wspomnienia, które przywołujemy np. z ostatniego przypadku, kiedy nas bolał ząb. Ale mamy tylko to DOMNIEMANIE, spekulację, przypuszczenia. I tak jest z 99,999% przypadków - domniemania, analogie, przypuszczenia.
Ale w szkole przecież uczyli nas prawd pewnych...
W szkole uczy się WIEDZY WYSELEKCJONOWANEJ, a do tego UPROSZCZONEJ DO CELU PRZEKAZU (nauczenia jakiejś tam grupy uczniów czegoś tam najszybciej i najskuteczniej pod jakimś tam kątem). W szkole rzadko się mówi o kontrowersjach dotyczących odkryć naukowych, nie "mąci się" uczniom opowieściami o alternatywach dla teorii, o przypadkach przeczących tym teoriom (a najczęściej takie przypadki po prostu są, tylko się o nich nie wspomina). Podaje się to, w co MAJĄ WIERZYĆ uczniowie, aby jakoś tam zafunkcjonować dalej w społeczeństwie. I bynajmniej nawet tego nie zamierzam krytykować. W końcu sam pracowałem jako nauczyciel i wiem, że inaczej się nie da, bo mnożenie pytań i wątpliwości interpretacyjnych przeciętnemu uczniowi spowodowałoby jedynie zamęt w głowie.

Szersza prawda o tej epistemologii, jaka ostatecznie stanowi niesprzeczny konstrukt jest taka, że:
- zaczynamy nasze poznanie od doznań zmysłowych - czasem złudnych, czasem niepełnych, czysto sensorycznych (o czym warto jest zawsze pamiętać)
- potem INTERPRETUJEMY te doznania W JAKIMŚ MODELU (czyli względnie ustabilizowanym systemie przypuszczeń, co z czym tam jest w jakim związku). Zwykle owe model mamy wyuczone. Najmądrzejsi potrafią sami stworzyć jakiś własny model, ale tylko geniusze tworzą modele rzeczywiście użyteczne i przełomowe. (o czym warto jest zawsze pamiętać)
- podczas tworzenia modelu musimy ODSIAĆ całą masę informacyjnych śmieci: danych niekompatybilnych, nadmiarowych, wadliwym pod kątem tego, czego właściwie szukamy - jakie wzorce modelowe chcemy wybudować. I robimy to NA WYCZUCIE. (o czym warto jest zawsze pamiętać)
- nie wiemy, którym danym wierzyć, a już największym utrudnieniem zwykle jest ODSEPAROWANIE OD SIEBIE różnych aspektów, chaosu wielu wpływów, błędów odczytu, informacji przekłamanych. To jest po prostu tytaniczna praca. (o czym warto jest zawsze pamiętać)
Ostatecznie dorobienie się samodzielnie dobrego modelu jest bardzo rzadkie. Te modele zaś, które dała nam edukacja po pierwsze trzeba jakoś zrozumieć, a po drugie są one (ZAWSZE, BO ZNANE MODELE TAK MAJĄ) uproszczone, stosowane arbitralnie w większości przypadków.

Przejdźmy teraz do kwestii światopoglądowych. Ateiści próbują teistom postawić wymaganie: chcemy światopoglądy rozliczać pod względem epistemologicznym na zasadach, jakie stosują się do tych potwierdzonych modeli, jakie przez wieki były budowane w nauce.
Czyli chcemy, aby były: dowody, modele (bez modelu nie ma dowodu), ścisłe definicje, twarde warunki weryfikowalności. A jak nie, to powiemy teistom: wasz światopogląd jest do bani...
Gdyby spytać ateistów O DOWOLNY ASPEKT ŚWIATOPOGLĄDOWY ich przekonań, to...
... też nie będą w stanie przedstawić nań: dowodów, modeli, ścisłych definicji, twardych warunków weryfikowalności. Bo żaden problem szerszy filozoficzny (szczególnie światopoglądowy) nie obsługuje dowodów, modeli, ścisłych definicji, twardych warunków weryfikowalności. Ale to ateistom nie przeszkadza, aby wymaganie stawiać. Wymaganie niespełnialne - tak w ogóle LOGICZNIE niespełnialne, dopóki nie dorobimy się naprawdę mocnego modelu na wszystko, jakiejś superteorii wszystkiego.

Epistemologia kompletna
Wybudowanie epistemologii, która byłaby kompletna, wymagałoby WYSTARTOWANIA OD TEGO CO PIERWOTNE. Przyjrzenia się po kolei wszystkiemu od początku - od czystych danych zmysłowych, subiektywizmu doznań, niepewności w uznaniu pierwszych przypuszczeń/hipotez za wiarygodne, pytań dotyczących pierwszych modeli, odsiewu modeli lepszych od tych gorszych, pytań JAKI CEL STAWIAMY SOBIE W POZNAWANIU itp. itd.
Niestety, to wszystko, skupieni na pewnym końcowym produkcie pracy umysłu dyskutanci na sfinii, ale też i liczni (nie wszyscy) filozofowie, czy naukowcy, ignorują. Ignorują, bo skupiają się na samym celu - na potwierdzonym modelu, kótry "jest prawdą". Tymczasem 99,999% czasu pracy nauki jest WŁAŚNIE NA TYM CO NIEPOTWIERDZONE. Jak już jest coś potwierdzone, to robotę mamy wykonaną i przechodzimy do...
... następnego niepotwierdzonego! :rotfl:

Patrząc na efekt końcowy, zapominamy o procesie, zapominamy o tym, co doprowadziło do tego efektu. To "znika z ewidencji", dla niektórych wręcz tego "nie ma", bo "jest", to co dostaliśmy na końcu. Jednak nawet to co na końcu jest takie gotowe i potwierdzone, też TKWI KORZENIAMI W TYM, JAK DO TEGO DOCHODZONO. Bez kontekstu, który nadały owe poszukiwania, efekt ostateczny jest niezrozumiały, bo nie wiadomo do czego się odnosi. Często jest z resztą tak, że ostateczny model trzeba zrewidować, przebudować. Wtedy nie ma innego wyjścia jak się sięgnąć do tych pierwotnych danych, do pytań, wcześniej jakoś tam rozstrzygniętych, ale najwyraźnie rozstrzygniętych nie tak jak trzeba.

Nie przekonam zapewne tym tekstem nikogo, kto przez lata wpatrywał się w gotowe efekty pracy pokoleń naukowców i zaprogramował się na to, ze to to "jest prawda", a wszystko inne to błąd. Ale przecież tych nie potwierdzonych informacji z codziennego życia WCALE NIE TRAKTUJEMY JAKO BŁĘDNE. Niech chociaż to co niektórym (bo większość nie chwyci tej intencji myśli) da do myślenia...

Ostatnio zmieniony przez Michał Dyszyński dnia Pią 21:18, 08 Mar 2019, w całości zmieniany 1 raz