ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Mamy koronawirusa i jednocześnie katastrofalną suszę. Przypadek?
Jak się trochę zna fizykę, to można powiedzieć, ze niekoniecznie. Jak była "normalność", latały samoloty, to zostawiały po sobie smugi kondensacyjne. Od wielu miesięcy cieszymy się czystym powietrzem. W sumie fajnie. Problem w tym, że gdy powietrze nie ma zanieczyszczeń, to para wodna nie ma się na czym skraplać. Wiedzą to ci, co wywołują opady zasiewając z samolotu specjalne zanieszczyszczenia z jodkiem srebra. Wiedzą to specjaliści od wielkiego smogu londyńskiego i tłumaczący fenomen wiecznego dżdżu i mgieł w Londynie, który kiedyś był nagminny. Tam deszcze ciągle padały z powodu zanieczyszczeń.
Teraz nie latają samoloty, przemysł powietrze też mniej zanieczyszcza, więc powietrze gromadzi w sobie dużo pary wodnej, a ta para nie spada kroplami na ziemię, tylko wciąż jest zwarta w atmosferze w postaci rozpylonej.
Postawmy jednak pytanie: Co zabije więcej ludzi - koronawirus, czy susza, której wynikiem będzie głód z powodu braku żywności, jak tez z zapaści gospodarczej i społecznej?
W Szwecji nie zamknięto gospodarki. Prawda, mają tem relatywnie znacznie większą umieralność na koronawirusa (aktualnie, bo nie wiadomo jako to się ułoży np. w perspektywie 3 lat), ale może inny rodzaj umieralności z kolei w Polsce będzie większy - np. na nie leczone, z powodu koronawirusowego zamknięcia diagnostyki i wielu usług medycznych, choroby nototworowe, układu króążenia, płuc, cukrzycy itp.
Ale chyba jest tu coś podobnego do dylematu wagonika.
[link widoczny dla zalogowanych]

Wagonikiem jest nasza sytuacja z koronawirusem. NIe ma wielkiej wątpliwości, że chronienie z całą mocą ludzi zagrożonych koronawirusem odbija się na INNYCH ZAGROŻENIACH, także innych śmierciach ludzi.

Rozważmy jednak jeszcze jeden problem
Dylemat wagonika z problem (nie)wiedzy
Weźmy dwa warianty dylematu wagonika
Wariant 1: pędzi wagonik, mamy zwrotnicę i wiemy, że na jednym torze wagonik z pewnością zabije niewinne dziecko i lekarza bohatera, który uratował życie 100 osobom, zaś na drugim torze zabitych zostanie 3 osoby z półświatka kto wie, czy nie gangsterów. Kogo powinniśmy uratować?

Wariant 2: NIC NIE WIEMY, o ludziach, którzy mają zginąć, ale znamy liczby osób na jednym i drugim torze - raz 2 osoby, a z drugiej 3 osoby.
Jaka decyzja będzie teraz?

Ciekawe jest, że W SYTUACJI, W KTÓREJ NIC NIE WIEMY, decyzja wydaje się oczywista - tu giną 2 osoby, tam 3, więc nie będziemy się specjalnie zastanawiać nad tym, którą opcję wybrać.
Jeśli mamy jakąkolwiek wiedzę, to owa wiedza zablokuje wybór, a na pewno zgnębi wybierającego wyrzutami sumienia i dylematami.

Teraz zastanawiam się nad dylematem władz w kraju takim, jak Polska (optymistycznie zakładam, że owe władze rzeczywiście mają dylematy etyczne, a nie tylko chodzi im o samo utrwalanie władzy) - wiedzą, że ostre restrykcje uchronią pewnie większą liczbę ludzi DZISIAJ, ale NIE WIEDZĄ, jak to będzie jutro. To preferuje wybory w rodzaju: ma maksa chronimy tych dzisiejszych najbardziej zagrożonych. Czy jednak to zwalnia ludzi z odpowiedzialności za to, że np. 10 razy więcej ludzi, umrze przed czasem w przyszłości?...
Z moich obserwacji wynika, że najwięcej "pewnych rad, co należy zrobić" mają Ci, co mają wiedzę minimalną. Najlepiej, jak znają tylko jedną opcję - wtedy ją wybierają i są święcie przekonani, że "wybrali" dobrze (wszak innej opcji "nie było"). Czy ci, co nie skazili się zdobywaniem wiedzy, głębszego rozważenia sprawy są jednak mniej odpowiedzialni za to, co się stało?...

Przyjmując jednak zasadę NIEWIEDZA USPRAWIEDLIWIA, za chwilę bowiem wylądujemy w świecie, w ktorym nie opłaca się (od strony etyczno - moralnej) szukać lepszych rozwiązań, rozważać za i przeciw, zdobywać wiedzę. Wszak za chwilę, ta wiedza stanie się obciążeniem moralnym. I to nic, że z powodu niekompetencji, błędnych wyborów zostanie skrzywdzona wielka liczba ludzi... Ten co wybierał, przecież nie wiedział!...

A ja postawię wtedy pytanie: A CZY PRÓBOWAŁ WIEDZĘ ZDOBYĆ?
A jak wiele wysiłku włożył w zdobywanie wiedzy o tym co jest dobre, jak właściwie postępować?

Gdy przyjdzie czas rozliczenia ludzkiego życia (jako teista - chrześcijanin uznaję sąd na ludzkim życiem po śmierci, ateistów proszę o zinterpretowanie moich słów jako ogólne postawienie problemu oceny życia człowieka, nie zaś o wyciąganie teraz kwestii, czy dusza żyje po śmierci ciała), z jednej strony etycznie poprawne wydaje się przyjęcie, iż jak ktoś nie miał świadomości skutków swojej decyzji, to nie powinien być uznany za winnego błędnych wyborów. Z drugiej jednak strony, jeśli nie starał się owej świadomości rozwijać poprzez poszukiwanie wiedzy, zrozumienia, czy choćby samo podjęcie rozważań na ten temat, to nie powinno go już (a przynajmniej w wyraźnie mniejszym stopniu) usprawiedliwiać.

Polskie władze w strategii walki z koronawirusem poszły drogą pewnej ortodoksji - pozamykano niemal wszystko. Co by miało z tego wyniknąć dalej - nieważne, wszak "chronimy ludzkie życie". Ale to też był pewien wybór, a skutki - tak negatywne, jak i pozytywne - będą w przypadku każdego rodzaju wyboru. W sumie to chyba nie chciałbym być decydentem w dzisiejszych czasach... :cry:

Dyskurs

Michał Dyszyński

Wolałbym w tym wątku kwestię koronawirusa potraktować jako zagajenie - pretekst. Bo głównym wnioskiem, jaki chyba ma pewną filozoficzną moc byłoby twierdzenie:

Postulat poprawnej etyki - epistemologii
Choć bieżące oceny tworzymy w zastany kształt odczuwania etycznego i rozumienia, to samo skupienie się na tym, co bieżące w tym względzie będzie wyradzało i degradowało zarówno etykę, jak i epistemologię osoby, O ILE DO UKŁADANKI NIE DOŁOŻYMY POSTULATU PRZEKRACZANIA SAMEGO SIEBIE.

Zarówno etyka bez poszukiwania coraz to lepszej wiedzy o tym co dobre, jak i epistemologia pozbawiona wątpienia i poszukiwania lepszej od aktualnej wizji rzeczy, stanie się zaprzeczeniem tak poprawnej etyki, jak i epistemologii. Bo obowiązuje tu reguła: kto nie idzie naprzód, ten się cofa.

Mam nadzieję, że moje opisy w pierwszym poście ilustrują ten wniosek wystarczająco. :think:

towarzyski.pelikan

Jak rozumiem Michale w tym temacie zakładasz, że etyka konsekwencjalistyczna jest słuszna i przy takim założeniu, że to skutki decydują o tym, czy wybory są słuszne, ciężko się z Tobą nie zgodzic. Powinno nam zależeć na tym, żeby zdobywac jak najepszą wiedzę o skutkach w tym celu, aby dokonywac jak najbardziej etycznych wyborów.

Natomiast cały koncept dylematu wagonika się opiera na konflikcie pomiędzy etyką konsekwencjalistyczną, którą popierasz, a deontologią, która ma zupełnie innne podstawy. Z deontologicznego punktu widzenia o tym, czy wybór jest słuszny nie decydują skutki (a przynajmniej nie jest to rozstrzygające), tylko pewne zasady, powinności.

Powiedzmy, że pociąg jedzie w kierunku ludzi, którzy poumierają wskutek suszy, a jak przestawimy zwrotnicę, to poumierają zarażeni na wirusa.

Konsekwencjalista, żeby rozstrzygnąć dylemat będzie chciał wiedzieć coś więcej - ile osób umrze na wirusa, a ile na suszę albo kim są potencjalne ofiary wirusa i suszy. itd.
Deontolog natomiast po prostu nie przestawi zwrotnicy, bo samo to już jest niemoralne, w ten sposób postawiłby się niejako na miejscu Boga. Nie chodzi o to, że nie chce wiedzieć o skutkach, żeby nie mieć dylematu, tylko samo myślenie w ten sposób już postrzega jako niemoralne.

Dobrym przykładem jest np. taka sytuacja: ratownik medyczny jedzie do pacjenta, który wymaga resuscytacji krążeniowo-oddechowej i jest zarażony na wirusa, ktory jest bardzo zaraźliwy i zeby dodać dramaturgii - sam ratownik jest w grupie wysokiego ryzyka. Jeśli nie podejmie reanimacji, poszkodowany umrze.

I teraz pytanie: czy wiedząc, że ratownik podejmujac akcję zarazi się wirusem, zarazi również osoby w swoim otczeniu, umrze, tak jak i osoby które będa miały z nim kontakt, powinien ratować zycie tego jednego człowieka? Czy wiedza o skutkach powinna sprawić, ze zawiesi zasadę "masz obowiązek ratować zycie ludzi, których życie znajduje się w stanie bezposredniego zagrożenia"?

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Jeszcze trochę opiszę główny problem z wątku, bo uważam go za niezwykle ciekawy, a do tego filozoficznie fundamentalny.
Ludzie chyba od tysiącleci zadają sobie (może nie do końca świadomie) 2 pytania:
Jak przechytrzyć etykę, czyli jak zyskać absolutną pewność, że postępujemy dobrze?
i
Jak przechytrzyć problem nieokreśloności prawdy, epistemologiczną nieokreśloność, czyli wiedzieć zawsze co jest prawdą, a co fałszem?

Chciałoby się mieć na oba te pytania pewną, ścisłą, absolutnie jednoznaczną odpowiedź:
1. Chciałoby się, aby prawda była pewna, niezaprzeczalna, oczywista w sposób nie budzący żadnej wątpliwości u nikogo.
2. Chciałoby się aby wiadomo było, jak czynić dobro, a nie powodować zła.
Oba te pytania są powiązane, bo drugie pytanie zawiera aspekt pierwszego, pod postacią "wiadomo" jest, co dobre, a co złe.
Problem w tym, że gdybyśmy taki absolutny system interpretacyjny na oba te pytania jakoś skonstruowali, mieli go dostępny, to...
... skończyłaby się wolność (wyboru), skończyłoby się dążenie do celu, doskonalenie się, skończyłoby się człowieczeństwo...
Więc oba te pytania - dla dobra świadomości jako takiej i dla wartości człowieczeństwa - muszą "pływać w nieokreśloności". Tak z samego zastanowienia się nad sprawą to wynika. :think:

towarzyski.pelikan

Michał Dyszyński

Dyskurs

Michał Dyszyński

Irbisol

Aż tak głupi nie są - po prostu na początku wszystko zamknęli, teraz otwierają.
Może liczyli na to, że jakoś to przejdzie szybko? To naturalna reakcja w obliczu braku wiedzy.
Ja też np. odwołałem wizytę u specjalisty z dzieckiem (miała być pod koniec marca), a w końcu poszedłem wczoraj. W sumie poszedłem w gorszym terminie, bo teraz % przypadków jest większy. Ale na początku każdy wstrzymuje wszystko, a dopiero jak widzi że ta prosta taktyka nie pomaga, to wchodzi w grę dylemat, o którym piszesz. I - jak widać - jest on w miarę racjonalnie rozpatrywany.

Michał Dyszyński

Pomyślałem sobie o dylemacie wagonika w jeszcze jednej formie - mamy wybierać, pomiędzy uratowaniem 10 dzieci na jednym torze, a jedyną paczką lekarstw, która może zostać bezpowrotnie zniszczona, w sytuacji, gdy właśnie umierają na chorobę, którą leczą te lekarstwa ludzie w ilości 10 tysięcy. Czy.i mamy wybór - żywi ludzie vs rzecz coś nieświadomego, jednak efektywnie przekładającego się na życie i śmierć ludzi. Co wybrać?...

towarzyski.pelikan

Michał Dyszyński

towarzyski.pelikan

Irbisol

towarzyski.pelikan

Michał Dyszyński

lucek

towarzyski.pelikan

Michał Dyszyński

towarzyski.pelikan

Michał Dyszyński

towarzyski.pelikan

Michał Dyszyński