ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Tym, co wg mnie chyba najbardziej odróżnia podejście intelektualne od życiowego, emocjonalnego jest kwestia na ile mogę ZDAĆ SIĘ NA POBIEŻNĄ OCENĘ DANEJ SPRAWY, PROBLEMU.

W życiu rządzi pewnego rodzaju ekonomia oceniania. Większość ocen jest pobieżnych, intuicyjnych. Zdecydowana większość pracy umysłu just "na czuja" - ocen odległości do przedmiotów, ich kształtów, znaczenia. Zwykle pobieżnie klasyfikujemy ludzi, otoczenie, ogólnie informacje. Inaczej się po prostu nie da, bo ludzki umysł został przystosowany biologicznie do radzenia sobie BODŹCAMI O NIEZNANYCH WŁASNOŚCIACH, a do tego, z dużą ich ilością. Gdyby umysł dostał jako podstawowy paradygmat "muszę wiedzieć na pewno, aby coś ocenić", to (także zakładając jakąś niepełną, nieabsolutną postać owej wiedzy) nie oceniłby żadnej rzeczy, bo nawet nie mógłby się do roboty zabrać! Wszak samo zaklasyfikowanie czegoś, czy to spełnia JAKIEKOLWIEK wymogi formalne, czy inaczej związane z wiedzą, wymaga OCENY WSTĘPNEJ. A ta ocena jest pobieżna z natury rzeczy - wszak dopiero z niej pojawi się rozstrzygnięcie, którą wiedzę z posiadanych należy w tym przypadku zastosować.
Tak więc na co dzień oceniamy świat, rzeczy, ludzi, idee pobieżnie. I to samo w sobie nie jest niewłaściwe, nie stanowi błędu. Błąd pojawia się wtedy, gdy ktoś owe pobieżne oceny zaczyna traktować jako ostateczne i absolutne.
Życie uczy, że sprawy tak w ogóle są bardzo często mocno skomplikowane, łatwo się w ich ocenie pomylić. Często okazuje się, że nasza wstępna ocena jednak jest błędna, że inni - jeśli problemowi poświęcili więcej czasu, więcej jest aspektów sprawdzili - dorabiają się lepszych sposobów opisu rzeczywistości. Teoretycznie to powinno skłonić do wniosku, aby nie absolutyzować swoich pobieżnych ocen. Jednak ludziom ów nawyk pobieżnych ocen "rzuca się na całość", niektórzy z nich to co pierwsze im przyszło do głowy od razu uznają za - bliską absolutnej - prawdę. To jest podejście instynktowne, biologiczne. Tak mają zwierzęta, że po prostu to, co im się objawi, traktują jako oczywistość. Krowa nie ma wątpliwości. Zwierzęcy mózg znajduje "minimum potencjału" na mapie ocen rzeczy i owo minimum wprowadza jako absolutny wskaźnik do decyzji. Człowiek(właściwie to czasem mam wątpliwości, czy każdy...) UMIE MIEĆ WĄTPLIWOŚCI.
To właśnie wątpliwość, niepewność, czyni nas istotami na JAKOŚCIOWO INNYM, NIŻ ZWIERZĘCY POZIOMIE.
To, ze mamy dylematy (moralne, światopoglądowe) czyni nas dopiero ludźmi (w tym świadomościowym, a nie czysto biologicznym sensie).
Najbardziej podstawowym narzędziem zarządzania owymi wątpliwościami jest INTELEKT. Oceny pobieżne są nakierowane na szybką decyzję - zobaczyć, ocenić, zareagować - to jest niezbędne do przeżycia, czyli np. aby uchronić się przed atakiem drapieżnika. Ale w ten sposób nie buduje się STRUKTURY ROZUMOWANIA, to jest tylko robocza reaktywność.
Intelekt służy właśnie do wytworzenia struktury rozumowania, zatem musi odrzucić prostą reaktywność, zrelatywizować pobieżne oceny, szukać głębiej, znajdować szerszy kontekst.
Pomiędzy pobieżnością ocen a intelektem jest stały konflikt, nieustanne napięcie, nawet forma "walki". Do spojrzenia intelektualnego trzeba się trochę zmusić, idąc wbrew sobie, wbrew pierwszym wrażeniom i ocenom. Trzeba sobie powiedzieć coś w rodzaju: tak mi się to, na pierwszy raz, objawiło, ale może jest inna opcja, może coś tu przeoczyłem, może w ogóle warto inaczej spojrzeć na sprawę? I dalej z tego pojawia się konieczność POSZUKIWANIA owego czegoś więcej.
Ludzie, którzy nie zmuszą się do porzucenia praktyki uznawania pobieżnych ocen za ostateczne, pozbawiają się pewnej formy WOLNOŚCI. Wolność jest tam, gdzie jest wybór. Wybór zaś pojawia się wtedy, gdy są (minimum dwie) OPCJE. Ci, co poprzestają na pierwszym rezultacie swojego aparatu ocennego, nie będą w ogóle posiadali owych opcji. Oni nie wybierają (świadomie). Ich aparat ocenny wybiera za nich - świadomość zawsze dostaje gotowy produkt, który świadomość tylko wdraża, oglądając, co wyszło. Taka świadomość jest tylko biernym obserwatorem, a nie graczem, trzymającym w rękach nitki wyborów.
Aby świadomość weszła do gry, jako gracz, musi ZWĄTPIĆ, poddać oceny rozszczepieniu, wyłonić minimum dwie opcje (choć często warto jest mieć tych opcji więcej).
Z drugiej strony samo zwątpienie nie powinno chyba przejąć kontroli nad umysłem. Poprawne zwątpienie jest ZAWSZE ROBOCZE.
Wątpiąc totalnie, odbieramy sens wszystkiemu, zaprzeczając tak też i umysłowi jako takiemu, podcinamy gałąź, na której siedzi ów umysł.

Wielu ludzi w ogóle nie zetknęło się z reżimem intelektualnej oceny świata. Albo czasem zetknęło się, ale szybko o nim zapomniało, wiec w życiu kierują się niemal wyłącznie grą wektorów sił, ocennością na zasadzie "byle było szybko jakieś rozwiązanie". Taka postawa sprzyja emocjonalnemu traktowaniu świata. Emocje są zerojedynkowe, nie cierpią sprzeciwu, nie nawidzą dylematów. Emocja w nasz "krzyczy": tak ma być jak teraz to chcę! Tak ma być już, natychmiast!! Więc ci, co zdają się głównie na emocje, nie będą czuli się komfortowo w sytuacji, gdy trzeba odroczyć decyzję, gdy ocena powinna być wypracowana dopiero po szerszym oglądzie sytuacji.
Tymczasem przy prawidłowym podejściu intelektualnym obowiązuje właściwie DOKŁADNIE ODWROTNA ZASADA, niż ta dotycząca emocji. Intelektualnie poprawne uznanie czegoś polega na OCENIE CAŁOŚCIOWEJ, albo przynajmniej jakoś bliskie całościowej
Intelekt pracuje w trybie bliskim podejściu logicznemu, w ramach którego nie uznajemy za prawdę niczego, co ma bodaj tylko jeden wyjątek. Dowód w sensie logicznym jest poprawny tylko wtedy, gdy zostaną rozważone WSZYSTKIE OPCJE.
Ta konieczność uzyskania owej kompletności ocen, wzięcia pod uwagę całości sprawy, jest czymś nienaturalnym, jeśli spojrzymy na to z punktu widzenia emocjonalnego, czy praktyczno życiowego. Zbiór w którym jest biliard liczb parzystych i tylko jedna liczba nieparzysta w ujęciu logicznym nie jest zbiorem liczb parzystych, choć w życiowym rozumieniu słowa jest - wszak zdecydowana większość liczb w tym zbiorze jest parzystych.

Z intelektualnym podejściem do świata może wiązać się zatem problem emocjonalny, mentalny. Niektórym ludziom w ogóle może być trudno zrozumieć, dlaczego mieliby być wobec swojego myślenia "tak upierdliwi", aby zawsze stawiać to pytanie o całość, o wszystkie opcje, o absolutną logiczną ścisłość. To JEST nienaturalne dla (szczególnie emocjonalnego) umysłu!
Ale z drugiej strony, właściwie większość wiedzy ludzkości jakoś została zbudowana na tym poszukiwaniu ścisłości. Nauka opiera się na logice, na ścisłości posuniętej tak daleko, jak to jest tylko możliwe.
Nie da się osiągnąć ścisłości absolutnej. Ale można osiągać ścisłość NAJLEPSZĄ, JAKĄ SIĘ DA. Do tego jednak trzeba odejść od pobieżnych decyzji, kompulsywnego oceniania, rezygnacji z tropienia błędów w rozumowaniu, "odpuszczania sobie" trudu uwzględnienia wszystkiego, co ewidentnie jest, co po prostu jest niezaprzeczalne, jest prawdą.

Semele

Michał dlaczego nie zostałeś ksiedzem...:-) :-)

Semele

Nauka czesto opiera się na intuicji. Najbardziej na empirii. Robiłeś pracę naukowa?

Michał Dyszyński

Semele

Guzik mnie obchodzi Twoje pojecie dyscypliny. Fedora jeszcze mniej. On uważa, że dzieci trzeba bić.

fedor

Semele

Michał Dyszyński