ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Od pewnego czasu mentalnie przyglądam się pewnej idei w zakresie źródeł epistemologii. Dla części osób może ona wydawać się dziwna, może nowatorska. Ale myślę, że warto jej się przyjrzeć, bo przynajmniej, nawet jeśli się jej nie przyjmie w całości, to można by stwierdzi, że "coś w tym jest".

W realnym życiu rzadko sprawdzamy coś osobiście i bezpośrednio. Praktycznie całość wiedzy o prawach i faktach w świecie (z wyłączeniem zupełnie osobistych doznań) pochodzi od autorytetów - w tym autorytetu nauki, wybranych mediów, szkół, instytucji, czy zaufanych ludzi. To czy wierzymy w globalne ocieplenie, czy nie, czy jakąś informację prasową traktujemy jako fake news, czy nie - to wszystko wynika z naszych ogólnych nastawień, odczuć, wiedzy o źródle komunikatu, jest KWESTIĄ ZAUFANIA. Nieliczni osobiście sprawdzili prawa fizyki, których uczyli sie w szkole, nieliczni wydobywali skamienieliny, które potwierdzają teorię ewolucji, nieliczni czytali prace naukowe, które ogłosiły jakieś przełomowe odkrycia. Realnie jest tak, że UFAMY RÓŻNYM ŹRÓDŁOM.
Przy czym kwestia zaufania ma szerszy kontekst, niż tylko na linii twórca poglądu i jego wyznawca. Sam twórca jakiejś tezy (np. naukowiec ogłaszający jakieś odkrycia) też ufał całemu systemowi nauki, też opierał się na zewnętrznych źródłach, dokładając jedynie niewielką cząstkę własnego wkładu. Ci, którym zaufał ów naukowiec, z kolei też wierzyli innym naukowcom, firmom budującym przyrządy pomiarowe itd....
Oczywiście jest tu wciąż pytanie o to: kto to w ogóle SPRAWDZA?
W skrajnym przypadku byłoby tak, że sprawdza różne twierdzenia bardzo niewielu. Wtedy fałszywe, czy jakoś inaczej błędne (dodaję tę kategorię, bo nie każdy rodzaj nieprawidłowego przedstawienia rzeczy kwalifikuję od razu jako fałsz) tezy mogłyby być długo utrzymywane jako poprawne w tym systemie wiedzy, jaki wypracowała ludzkość i dalej w umysłach ludzi, którzy z tego systemu korzystają.
Na szczęście co niektórzy sprawdzają poprawność ogłoszonych twierdzeń. Standardem w nauce jest konieczność powtórzenia przełomowych doświadczeń przez niezależnych badaczy. Co jakiś czas też dokonuje się powtórnych weryfikacji w różnych dziedzinach wiedzy. Działalność niedowiarków, którzy starają się podważać zasadność różnych twierdzeń nauki i życia społecznego, jest bardzo pożyteczna, bo to oni sprawiają, że ostatecznie mamy prawo jakoś uznawać owe stwierdzenia za sprawdzone, a nie tylko podane przez kogoś z jego imaginacji.

Stawiam tu jednak pytanie: czym mierzyć wiarygodność stwierdzeń w tym układzie?
Moją odpowiedzią byłoby: ilością i kompleksowością, dokonanych sprawdzeń, a także otwartością systemu na dokonywanie tych sprawdzeń.
Systemy wiedzy otwarte, dające niedowiarkom wgląd w swoja metodologię, publikujące wyniki doświadczeń i rozumowań, wraz z ze szczegółami ich przeprowadzenia są bardziej wiarygodne, niż te, które po prostu coś ogłaszają i karzą innym to przyjmować bez pytań. Autorytet źródła
wiedzy powstaje dzięki temu, że to źródło WYKAZAŁO SIĘ zdolnością do korekty błędów, czyli WERYFIKOWAŁO swoje stwierdzenia.

Jest tu też inny efekt - samej możliwości skomunikowania się. Ktoś, kto tylko głosi, nie odpowiadając na pytania i wątpliwości, właściwie też NIE WIADOMO CO głosi. Bo zrozumienie tezy samo wyłania się w ramach dyskusji, w ramach WIELOKROTNEGO UŻYCIA. Wittgenstein na temat języka mówił "badaj użycie słowa" - to używanie słowa nadaje temu słowu sens i znaczenie. Jeśli ktoś coś ogłosił, a nikt tego nie używa (szczególnie jeśli to coś jest jakoś tajne, nieznane postronnym, nie oferujące możliwości prześledzenia więzów, które wiążą znaczenie z innymi znaczeniami), to często nawet nie będziemy wiedzieli o co mogło mu chodzić. Bo ludzie nieraz formułują swoje myśli w mocno indywidualny sposób, niezrozumiały. Często jest owa niezrozumiałość spowodowana trudnością przekazania głównej idei, ale chyba jeszcze częściej tym, że sam formułujący myśl się pogubił w tym, co chciał przekazać. I te sytuacje trzeba jakoś rozróżnić.
Zrozumienie czegokolwiek przez jakiegoś człowieka WYMAGA POZYTYWNEGO IMPULSU, pragnienia aby w ogóle sprawą się zająć. Jeśli kogoś uznajemy za mało wiarygodnego, bo on tylko "plecie bez sensu", to nie będziemy zapewne analizować dokładnie sensu jego słów. Odwrotnie - jeśli kogoś traktujemy jako mądrego, nie rzucającego słów na wiatr, dbającego o swoją reputację jako głoszącego poprawne, prawdziwe poglądy - to będziemy stwierdzenia takiej osoby traktowali jako wiarygodne, warte przyjrzenia się im NAWET JEŚLI POCZĄTKOWO UZNAWALIBYŚMY, ŻE SĄ ONE DZIWNE, NIEZROZUMIAŁE.
Ta sama teza wygłoszona przez autorytet i przez osobę gadającą zwykle "co jej ślina na język przyniesie" wywoła więc odmienne skutki u odbiorców. W pierwszym przypadku odbiorcy mogą próbować doszukiwać się w niej głębszych sensów, analizować, zastanawiać się nad nią, a w drugim zapewne zostanie zignorowana, ledwie muśnięta PRAGNIENIEM SZUKANIA W NIEJ ZNACZEŃ.

Epistemologia w realnym działaniu jest swego rodzaju dynamicznym układem, niejako polem sił, w którym potencjałem jest wiarygodność stwierdzającego. I jest to jak najbardziej słuszne. Gdybyśmy wiedzieli, że jakaś tam fraza głosząca pewną myśl powstała w wyniku losowania słów przez komputer, a słowa tylko tak się ułożyły, że można im nadać jakąś tam treść, to zapewne nie zaczęlibyśmy analizować owej frazy pod kątem znaczeń, jej prawdziwości, mądrości. Losowo może bowiem powstać wszystko, a podobieństwo do czegoś sensownego będzie przypadkowe.
Ta sama fraza, mająca status stworzenia jej przez świadomą, mądrą, znającą dobrze nasz język osobę, zostanie z większym prawdopodobieństwem potraktowana jako źródło informacji, wiedzy, może jako wskazówka do życiowych decyzji.
Zaufanie jest tu kluczem - A zaufanie bierze się z przekonania o PRZEPROWADZONYCH WERYFIKACJACH PRAWDZIWOŚCI, dokonywanych przez ŹRÓDŁO STWIERDZENIA. Człowiek, uznawany za osobę mądrą, wiarygodną nie formułuje tez niesprawdzonych, nie papla cokolwiek, tylko ZASTANAWIA SIĘ NAD PRAWDZIWOŚCIĄ, POPRAWNOŚCIĄ TEGO CO MÓWI. Wiedząc o tym, że ktoś mądry wiele razy w swoim umyśle przetworzył idee, które są treścią sformułowania, mamy powód, aby samemu też powtórzyć przynajmniej część z owych przemyśleń, wiemy, że nie są one chaotyczne.
Ale dlaczego by nie analizować chaosu?
- Odpowiedź jest prosta - chaosu się nie analizuje, bo jest to praca niecelowa, to tylko marnotrawstwo energii mózgu. Nawet jeśli - drogą przypadku - losowane słowa ułożą się w zdanie, któremu będziemy umieli nadać jakiś sens, to sam ten sens będzie miał KOMPLETNIE NIEOKREŚLONY STATUS pod każdym względem: prawdziwości, użyteczności, budowania czegokolwiek w umyśle, do czego chcielibyśmy się jakoś w przyszłości odwołać. Chaos nie daje szansy na TRWAŁY EFEKT, na POŻYTEK z uzyskanej wiadomości. A ludzie ewolucyjnie są nastawieni na to, aby robić rzeczy, które są jakoś pożyteczne. W warunkach bezwzględnej walki o byt, przeznaczanie energii (w tym energii mózgu) na coś, co nic nam nie da, niczego w nas nie poprawi, nie udoskonali, jest działaniem wręcz niebezpiecznym, bo pozbawia daną jednostkę szansy na odkrycie czegoś, co w warunkach zagrożenia mogłoby uratować życie.

Podsumowując
W gruncie rzeczy realnie funkcjonująca w świecie epistemologia jest EPISTEMOLOGIĄ ZAUFANIA, można by też powiedzieć EPISTEMOLOGIA ŹRÓDŁA. Najważniejszą (z tych poprawnych, bo są jeszcze metody oszukane) zasadą tworzenia owego zaufania jest SPRAWDZANIE, czyli operowanie pojęciami przez źródło, stawianie ich sobie w różnych kontekstach, tak aby ZBUDOWAĆ SPÓJNOŚĆ przekazywanych pojęć i informacji.

Semele

Możesz to napisać w punktach?

Azael

towarzyski.pelikan

Michał,

Sądzę, że dla większości ludzi to zaufanie nie bierze się wcale z wiary w to, że ktoś coś przemyślał, sprawdził, przebadał, ale z tego:
- jak bardzo informacje podawane przez autorytet są zbieżne z osobistymi poglądami/obserwacjami i/lub
- jak bardzo wiarygodny jest autorytet (czy ma odpowiednie wykształcenie, tytuł naukowe, publkacje, badania, osiągniecia etc.)

I teraz tak: jeśli mamy osobe, która jest uczciwa intelektualnie, stara się kierować obiektywizmem (a nie np. ideologią), to nawet jeśli będzie wybierać sobie na autoryety osoby, któe rzeczywiscie rzetelnie coś sprawdziły, to nie będzie to jednak jej motywacja, tylko efekt uboczny. Bo tego nawet nie można za bardzo sprawdzić, czy ktoś podszedł do tematu rzetelnie, jesli sie nie ma włąsnych doswiadczen. Trzeba mieć jakiś punkt odniesienia w sobie.

Natomiast osoba, która średnio się przejmuje obiektywizmem, tylko liczy się dla niej subiektywna, ideologiczna prawda, w ogóle bedzie miala w nosie zgodnosc tez autoryteu z rzeczywistością. Dla niej kluczowe będzie potwierdzanie jej ideologii. Poniekąd jest tu pewna zbieżnosci z ta ucziciwą intelektualnie osoba, bo tez mamy do czynienia z potwierdzaniem tez autorytetu z osobistymi pogladami, jednak roznica polega na tym, że osoba nr 1 swoje wlasne poglady opiera na rzeczywistosci, a osoba nr 2 na fikcji.

Mamy jeszcze grupe osób, które kierują się autorytetem demokracji, czyli np. z góry odrzucają tezy osób, które stanowią mniejszość, margines czy nawet przypisuje im sie miano "heretyków", a są bardziej skłonni zaufać tezom popieranym przez większość. Według mnie jest forma współczesnego snobizmu,w duchu któego elitą jest większość. Kto chce byc czescia elity, musi wiec kierowac sie trendami takze w doborze autoryetow. Dla mnie co prawda ta grupa miesci sie w tej grupie opisanej wyzej (snobizm to tez ideologia), ale ponieważ żyjemy w czasach, kiedy prawde sie ustala demokratycznie (takze w nauce), to zdecydowałam się tę grupę wyodrębnić.

Krótko mowiac, ufamy ludziom podobnym do nas samych. Wiec jesli jestesmy uczciwi intelektualnie, takie bedziemy mieli autorytety.

O.K.

Michał Dyszyński

Irbisol

lucek

przede wszystkim człowiek racjonalnie myślący rozumie, że "nauka" jest jedną z religii - identyfikacją jednostki z jakimś zespołem przekonań i wynikających z tych przekonań zachowań, istniejącym przede wszystkim w jego wyobraźni, bo realnie są to przekonania tylko jego własne, a innych, jego zdaniem reprezentujących tę samą religię, są co najwyżej podobne i twór pt. "nauka" jest czysto wirtualny, bo i nikt jej na oczy nie widział - to oczywista obserwacja, praktycznie codzienne doświadczenie

ten wirtualny byt "nauka" jest elementem zbioru religii, zatem i "katolik" mógłby dowodzić wyższości swojej religii tym, że katolicy są generalnie zgodni co do swoich przekonań, a u pozostałych, w przeważającej mierze, o przekonaniach decyduje wychowanie

Irbisol

Michał Dyszyński

lucek

Irbisol

O.K.

lucek

Irbisol

Michał Dyszyński

Irbisol

lucek

Michał Dyszyński

szaryobywatel

O.K.

lucek

Michał Dyszyński

O.K.

Michał Dyszyński