ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Ten post jest oczywiście kolejnym z tematów dotyczących wolnej woli. Wyróżniłem go jednak, bo chciałem nadać mu nieco szerszy kontekst. Chodzi tu też o stary problem - czy człowiek jest zawsze egoistą, czy wszystko co robi, z czegoś wynika, a więc zawsze można mu przypisać motywację w jakiś sposób osobistą.
Pytanie jest dość oczywiste: czy jeśli coś robimy, to zawsze robimy to PO COŚ?

Bo chyba jest oczywiste, że działamy w ramach potrzeb i planów, które sobie generujemy w umyśle. Czy można jednak zrobić coś całkowicie bez planu?...
Wydaje mi się, że można takie działanie wymusić - np. stawiając sprawę tak: rzucę monetą i jak wypadnie orzeł, to wyjdę z domu, a jak reszka, to zostanę. Planu tu żadnego nie realizuję - zdaję się na ślepy los. A dalej - będzie jak będzie - może po wyjściu za chwilę wrócę do domu, a może trochę pospaceruję, albo odwiedzę znajomego.
Albo inny przykład - jestem po wykonaniu wszystkich zadań życiowych, mam czas idealnie wolny niezagospodarowany i nudzę się - czyli szwendam się to tu, to tam, podjadam coś z lodówki, sam nie wiem po co robię to, co robię. Czy działam bez powodu?
Oczywiście jakiś determinista powie na to, że w istocie powody są, tylko ukryte - gdzieś tam wewnętrznie motywują mnie instynkty, emocje, może hormony, czy podprogowe bodźce. A z sumowania tych wszystkich, trudnych do uwzględnienia wpływów - wektorów, tworzy się jakiś ostateczny kierunek działania. Ale to podejście wydaje mi się arbitralne - postulatywne. To nic innego tylko ZAŁOŻENIE, że tak jest, "wydawanie się". Dopóki nie powstanie spójny, niepodważalny MODEL deterministyczny, w którym będzie dawało się przewidywać zachowania człowieka ze 100% pewnością, dopóty determinizm jest wyłącznie nieudowodnioną hipotezą.
Oczywiście trzeba oddzielić tu dwie rzeczy - nieumiejętność sformułowania modelu przez człowieka (z racji jego ograniczeń intelektualnych, czy dostępu do źródeł danych) i niemożliwość sformułowania takiego modelu w ogóle.
Kluczem do rozumowania jest więc zawsze MODELOWALNOŚĆ tego, co człowieka motywuje. Czy działamy zawsze w ramach jakichś modeli, jakichś takich wewnętrznych "maszynek", które wyliczają nam wypadkowe działania, a my je wtedy realizujemy?...
Nie ma na to dowodu (aby tak było, jak też i że tak nie jest)!
A czy taki dowód kiedykolwiek będzie?... Być może w prostych przypadkach tak się stanie, ale nie sądzę, aby taki dowód był możliwy w sensie ogólnym. Jeśli zaś taki dowód okazałby się substancjalnie niemożliwy do przeprowadzenia, jeśliby - jak w tw. Goedla - teoria zawsze generowała jakieś elementy niewynikające z dotychczasowej struktury informacyjnej, to właściwie mielibyśmy coś w rodzaju dowodu istnienia wolnej woli. Bo może być tak, że jedyny możliwy dowód modelowalności zawsze będzie musiał odwoływać się do czegoś, co z teorii nie wynika, zawsze nam po goedlowsku wyprowadzi rozumowanie poza to, co uznane za pewne.
Ale tu mamy jeszcze jeden nieruszony, choć bardzo ważny, element - kwestia źródła działania. Co jest źródłem jakiegoś wyboru - działania?
- splot czynników?... - chyba trochę tak
- obecność OSOBY... - tak postulowałby postulat o istnieniu wolnej woli.
Czy źródło zawsze da się wyróżnić?... (np. jako osoba).
A może źródła są zawsze (!) rozmyte, dzielą się na nieskończoną ilość obiektów, aspektów, aktów działania?...
Jeśliby tak było, że rozmycie źródła działania jest immanentną cechą działania (buddyści chyba coś takiego uważają), to znowu mamy coś bardzo trudnego do wymodelowania, pewnie niemodelowalnego w ogóle.

Moją odpowiedzią na pytanie z tytułu wątku: (czy istnieje) działanie poza powodem i przyczyną? - byłoby więc trochę "obejście" tego pytania. Tym obejściem jest podejście w stylu: Działanie poza powodem i przyczyną jest jak najbardziej możliwe, zgodne z zasadami rozumowania, ale wynika to z faktu, że nieokreślone (niemodelowalne) jest samo pojęcie powodu i przyczyny. Inaczej mówiąc, działamy w sposób wolny nie dlatego, że ktoś nam tę wolność dał i posiadamy ją, ale dlatego, że niemożliwe jest sformułowanie w pełni poprawnego zaprzeczenia wolności, zastosowanego do odpowiednio złożonych sytuacji.

To podejście wydaje się być swego rodzaju przewrotem kopernikańskim w rozważaniu zagadnień wolnej woli. Bo nie pytam się: skąd miałaby być wolność?, ale: skąd właściwie to przeświadczenie o bezpośrednim wynikaniu?
Czy wszystko MUSI z czegoś wynikać?...
A jaki byłby dowód na tę tezę?...
Jeśli nie ma dowodu, to owe teza jest:
a. postulatem - aksjomatem
albo
b. hipotezą, która dopiero domagałaby się dowodu.
To czym jest twierdzenie o wynikaniu naszych działań z czegoś - postulatem, czy hipotezą?...
Jeśli jest postulatem (czymś arbitralnie założonym), to powstaje pytanie, czy nie sensowniej jest założyć zaprzeczenie tego twierdzenia - przynajmniej na próbę, aby zobaczyć do czego to prowadzi. Jeśli zaś jest hipotezą, to nie traktujmy owego twierdzenia jak by nie było dla niego alternatywy.

Ktoś powie - ale zawsze można wskazać jakieś powody działania. Owszem wskazać je można - ale nie bardzo jest jak UZASADNIĆ, ŻE SĄ ONE FAKTYCZNIE JEDYNYMI DO PRZYJĘCIA POWODAMI. Jeśli coś wskazujemy, ale tym samym nie wykluczamy innych, alternatywnych rozwiązań, to właściwie co komunikujemy?...
- Chyba, że MOŻE (!) to coś jest wyjaśnieniem. Ale jeśli tak samo może być to coś innego, to trudno jest uznać owo wyjaśnienie za satysfakcjonujące rozwiązanie zagadnienia. A tak w istocie działa rozumowanie wskazujące, że "zawsze działamy z jakichś pobudek". Uważam, że owo "jakieś" pobudki jest (metodo)logicznie niedopuszczalne, wskazuje w istocie na arbitralność rozumowania, a nie na pozostawanie w logicznej strukturze wynikania.

Banjankri

Widać, że brak interlokutorów sposowodał, że sam zaczynasz sobie te trudne pytania zadawać, zamiast zakrzykiwać otrzymywane odpowiedzi. Lepiej pozostawić cię samemu sobie. Może tylko jedna sugestia:

Michał Dyszyński

Banjankri

Wyszukiwanie przyczynowo-skutkowych wzorów w doświadczeniu rzeczywistości jest tym co odróżnia od siebie ludzi. Ten, który potrafi zrobić to lepiej, lepiej sobie w świecie radzi (oczywiście zrównując warunki początkowe). Patrząc na ludzi, i wcześniejsze mu organizmy, wygląda na to, że natura próbuje coraz skuteczniej poznać świat i przewidzieć przyszły jego stan.
To, czy modele tworzone na zaobserwowanych i sklasyfikowanych jako przyczyny, komponentach, jest prawdziwy czy nie, staje się pytaniem drugorzędnym. Najważniejsze jest to, czy jest on skuteczny, czy nie. Wszyscy z doświadczenia wiemy, że lepiej jest wiedzieć, niż nie wiedzieć. Dlatego nieustannie tworzymy projekcje przyszłości myśląc o nadchodzących zdarzeniach.
Oczywiście, możliwe jest porzucenie oczekiwań (bo one nakręcają ten mechanizm) i pogrążęnie w błogiej ignorancji, jednak nie jest to ruch, na który świadomie się zgodziny, poniaż jest on sprzeczny z naszym dotychczasowym doświadczeniem. Działając poza powodem, oddajemy jedyne narzędzie jakie mamy, czyli kontrolę. Czy jest to faktyczna kontrola, czy tylko jej iluzja, nie gra roli. Ważne jest to, czy potrzegamy ją jako wartościową.

Co więcej, zastanowiłbym się, czy jakiekolwiek świadome działanie może istnieć poza powodem. Wydaje mi się, że sama świadomość powstaje w przyczynowo-skutkowej macierzy. Działanie poza powodem jest więc działaniem nieświadomym, tym co zwykliśmy nazywać podświadomością. Do zrobienia czegoś odruchowego nie jest potrzebna świadomość przyczynowo-skutkowa.

Wszystko sprowadza się do prostego pytanie a cel naszego istnienia. Gdzie prowadzi nas nasza wola, czego ostatecznie chce i czy znamy odpowiedź na te pytania kiedy podejmujemy nasze decyzje? Po dłuższej inwestygacji można dojść do wniosku, że interes jednostki jest rozbieżny z interesem społeczeństwa, a konflikt zaszyty jest w nas od dzieciństwa. Walka intelektu (kultury) z intuicją (naturą).

Michał Dyszyński

Banjankri

Powodem nazwałbym efekt logicznego rozumowania prowadzący do pewnych wniosków. Mając praktycznie nieskończenie skomplikowaną sięć zależności między zdarzeniami, możemy stworzyć nieskończenie wiele scieżek rozumowania. Powodem słonecznej pogody może być front atmosferyczny z południa, albo trzepotanie skrzydełek motyla, gdzieś w tropikach. Poruszanie się po tych ścieżkach jest właśnie świadomością. Jeżeli go brakuje, to mamy do czynienia z nieświadomości. Jeśli ktoś zrobił coś nieświadomie, to znaczy że nie posiadał w danym momencie przyczynowo-skutkowego schematu działania.

Michał Dyszyński

Banjankri

Piotr Rokubungi

Na razie wrzucę tu tylko kilka zdań a propos tytułu wątku, bo jeszcze nie czytałem wszystkich w nim postów.
Moim zdaniem nie ma działania poza przyczyną. Oczywiście przyczyna może być uświadomiona lub nie. Więcej: poza przyczyną nie ma istnienia. Raczej już nawet wobec tego musi istnieć jakaś praprzyczyna. Niektórzy nazywają ją bogiem- ja, wolą [natury].

Michał Dyszyński

Banjankri

Michał Dyszyński

Banjankri

Michał Dyszyński

Banjankri

Michał Dyszyński

Banjankri

Michał Dyszyński

Banjankri

Michał Dyszyński

Banjankri

Michał Dyszyński

Banjankri

Michał Dyszyński

Banjankri