ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Przyznam się, że nieraz trudno mi się z wieloma ludźmi dogadać z pewnego dość interesującego filozoficznie powodu. Wszystko wynika przemyślenia, jakie kiedyś stało się moim udziałem, a które mocno zmieniło moje podejście do języka, komunikacji, a dalej niemal całej filozofii. Przemyślenie owo związane jest z pytaniem: czy słowa/pojęcia znaczą coś konkretnego?
Każdy ma chyba jakieś przekonanie, co słowa znane mu w języku znaczą. Jak ktoś usłyszy słowo "kot", to jest przekonany, że wie o co chodzi, a niektórzy wręcz że konkretnie kot "jest" tym, co on sobie pod owo pojęcie podstawia.

Ale przyjrzyjmy się dokładniej temu, jak proces uświadamiania sobie znaczenia pojęć odbywa się w praktyce. Przykład typowy - nauka w szkole. Rozważmy sytuację, gdy dziecko po raz pierwszy w swoim życiu dowiaduje się na jakiejś lekcji o pojęciu UŁAMEK. Po owej lekcji ma przekonanie, że wie o czym mowa - ułamek to takie coś, co ma kreskę, gdzie nad kreską jest jedna liczba, a pod kreską inna liczba. Czy możemy powiedzieć, że dziecko zna po prostu pojęcie ułamka?...
- Wiemy skądinąd, że sa też ułamki dziesiętne (zapisywane inaczej), których dziecko po owej pierwszej lekcji nie rozpozna jako ułamki, mogą być ułamki z liczbami zespolonyni, na nawet funkcje z ułamkami. O tym wspomniany uczeń nie ma zielonego pojęcia. Czy można powiedzieć, że to, co sobie uczeń myśli wyczerpuje ideę ułamka?
- W moim przekonaniu nie. Pojęcia w naszych umysłach ewoluują, doskonalą się, albo i karleją, zawierają błędy, niejasne elementy i wiele innych aspektów, które są nieuświadamiane. Najczęściej jest tak, że komunikacyjnie ludzie mają względnie dobrze przetestowany pewien rdzeń pojęcia - z grubsza ludzie zatem dogadują się w głównym zakresie znaczenia ułamek. Ale fachowcy - tu matematycy - to pojęcie mają na znacznie bardziej rozbudowanym poziomie.
Powstaje jednak dość ogólne filozoficzne pytanie: czy ułamek jest czymś w pełni konkretnym tak w ogóle?
Teraz jest jakąś tam wizja ułamka, pewnie w miarę wspólna dla matematyków. Ale jeśli za 50 lat matematycy ułamkami zaczną nazywać jakieś nowe konstrukcje, o których dzisiaj nikt nawet nie ma pojęcia, to powstanie nowy "ułamek". Dzisiejsze pojęcia ułamków będą może jego częścią, a może nawet coś z dzisiejszych znaczeń zostanie usunięte. Czyli pojęcie nie ma w ogóle stałego w sposób absolutny desygnatu. Znaczenia wielu słów uległy zmianom na przestrzeni wieków. Nowe pojęcia wymyślano, a wraz z rozwojem wiedzy, techniki zmieniały one swoje przypisania.

Dlatego też tak trudno jest mi dogadywać się ludźmi, którzy są absolutnie przekonani, że wiedzą co czym "jest", są przekonani, iż to co mają w swoich głowach musi być absolutnym znaczeniem dla słów. Więc chyba warto znaczenia warto potraktować na zasadzie "są tym, na co się dziś umówimy". Oczywiście warto się jest umawiać na znaczenia z grubsza zbliżone do tego, co znamy z praktyki. Bo nie ma sensu miauczącego małego zwierzaka z wibrysami nagle zacząć określać mianem "słonia". Robimy tak, by się wygodnie, bez przekłamań porozumieć. Czyli będziemy pewnie bazowali na tym, co w języku jest jakoś przetestowane, zsynchronizowane (z grubsza) pomiędzy stronami. Ale ta synchronizacja nie jest absolutna. Jeśli się zaczyna mocno wgryzać w pewne wybrane znaczenia (szczególnie w filozofii), czyli gdy odchodzi się od obiegowych, czasem mocno uproszczonych uśrednionych przekonań na dany temat, to warto jest sobie na nowo wyjaśnić, jak traktujemy pewną nową cechę pojęcia, czy jakie jest owo pojęcie w mniej typowym zastosowaniu. Bo to co przetrenowane w komunikacji akurat tego zastosowania nie dotyczyło. Bo w danym momencie nieraz rozszerzamy stare pojęcie. I to jest naturalne, bo pojęcia z natury są niejako trochę z "gumy", tzn. bierze się je opierając na jakimś zgrubnym podobieństwie, a potem szczegóły i tak trzeba "naciągnąć", albo i skorygować w stosunku do pierwowzorów.

fedor

Bardzo dobry post, zbyt niewygodny dla niektórych więc przeszedł oczywiście niezauważony, pomimo, że zawiera naprawdę dużo ciekawych spostrzeżeń. Choć w sumie te sprawy są od dawna oczywiste dla swobodnie myślących. Możesz jednak zapomnieć, że "racjonalistyczne" wykształciuchy coś z tego zrozumieją bo w procesie edukacji-indoktrynacji już dawno wmówiono im, że jak coś jest raz "ustalone" w ich akademii to na amen. Skostniałym w myśleniu to wszystko się nie pomieści w głowie. Tymczasem nawet w matematyce istnieje ciągła rewizja pojęć, o czym pisał choćby Wittgenstein, który zajmował się badaniem podstaw matematyki i odnotował w jednej swej pracy, że niemal cała matematyka raz już poszła do kosza i po cichu wytworzono ją na nowo (Philosophische Untersuchungen, I, 23). Ba, nawet logika nie jest żadnym nienaruszalnym monolitem i dlatego choćby Willard Quine, największy obok Russella logik XX wieku pisał nie raz bez ogródek, że nie ma takiej reguły logicznej, której nie można po prostu spuścić do kosza. I jako przykład takiej reguły, którą próbowano spuścić do kosza Quine podaje logiczną zasadę wyłączonego środka odrzucaną przez niektórych fizyków kwantowych (zresztą nie tylko). Kto nie dowierza niech przeczyta sobie o tym choćby w książce Quine'a pt. Z punktu widzenia logiki, Warszawa 1969, gdzie Quine pisze o tym na stronie 66. W innych książkach Quine też o tym wspominał, na przykład w Granice wiedzy i inne eseje filozoficzne (Warszawa 1986), w której napomknął, że „niektórzy fizycy są gotowi zmienić logikę” (s. 26; por. tamże, s. 46, 133). I pisał to ateista Quine, którego trudno posądzić o zaczadzenie kadzidłami kościelnymi

Dlaczego wszystko może ulec rewizji, w tym nawet rzeczy pozornie tak "pewne" jak matematyka i logika? Ponieważ wszystko opiera się na języku. Właśnie. Język natomiast nie jest i nie może być oczywiście niczym ostatecznie ustalonym. Jest on jedynie tymczasową lokalną reakcją na coś, jest konwencją, która była wytworzona jedynie w reakcji na jakiś wycinek danych. Po pojawieniu się nowych danych następuje rewizja dowolnego języka lub systemu znaków. Jako przykład można podać choćby wyraz "piwnica". Kiedyś słowo to oznaczało miejsce przechowywania piwa, dziś wyraz "piwnica" nie ma już w sumie nic wspólnego z dawnym znaczeniem bo nikt chyba nie przechowuje piwa w piwnicy. Jak widać w języku nie ma żadnych absolutów bo napływ danych w obszar języka jest nieskończonym procesem bogactwa spostrzeżeń i kombinacji wcześniejszych znaczeń. Te wcześniejsze znaczenia też podlegają nieskończenie możliwej ilości kombinacji i tak dalej. Język będzie więc procesem nieskończenie modyfikowalnym i będzie to trwało tak długo jak istnieje ludzkość, która właśnie ten język wytwarza. Dowolny termin języka, czy znak, nawet w logice i matematyce - to tylko umowne tymczasowe konwencje podlegające nieskończonym wpływom i modyfikacjom. Dlatego miał rację Wittgenstein gdy zauważył, że każdy termin i pojęcie językowe posiada w sobie potencjalnie nieskończoną ilość znaczeń. A z tego wynika, że żaden termin, pojęcie, znak nie jest niczym absolutnym i ustalonym raz na zawsze, niczym co mogłoby zostać użyte jako młot przeciwko komukolwiek. Resztę tego co chciałem napisać napisałeś już ty

Michał Dyszyński

mat

Pojęcie boga też ewoluuje, jak wszystko co wymyślone przez ludzi. Chociaż te jest już chyba na etapie skarlenia.

fedor

mat

Michał Dyszyński

fedor

mat

Ircia

Wystarczy znaleźć te cechy Boga które są wspólne dla wszelkich religii i doświadczeń mistycznych i już - zostanie Bóg niezależny od religii, w pełni spójny - mi wyszło że ma tylko jedną jedyną cechę - JEST i to nie jest obiektem rzeczywistym, materialnym, robiącym to czy tamto - zero cech, czyste bycie, nie bycie czymś, tylko samo bycie

Nabiera to głębi w kontekście zdefiniowania istnienia jako mentalnej projekcji...

Wychodzi że Bóg nie istnieje ale JEST... JESTEM KTÓRY JESTEM

Tao które jest Tao nie jest Tao

Dyskurs

Ircia

Po chińsku dao/tao oznacza droga( droga życia, droga łącząca niebo z ziemią) oraz powiedzieć, tak więc w oryginale brzmi to paradoksalnie – „Dao, które można/jest dao, nie jest wiecznym/prawdziwym dao”
Mi się z pewnych względów podoba właśnie pokręcone tłumaczenie : Tao które jest Tao nie jest Tao
Choć cenię bardzo także wersję : Tao które jest wypowiedziane nie jest prawdziwym Tao, rozumiane jako: Wszystko co można powiedzieć o Tao nim nie jest.
W sumie jakiekolwiek gadanie o tym nie ma sensu, czasem da się to odczuć i w pełni rozumieć, ale próby opisania... to tylko próby opisania piękna zachodu słońca nad morzem, gdy ktoś tego nie doświadczył nijak nie pojmie, gdy doświadczył osobno morza i słońca - jakoś to sobie wyobrazi, ale nijak się to ma do doświadczenia tego zjawiska.

Dyskurs

Michał Dyszyński