ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Pytanie - jak w tytule.
Wzięło się stąd, że czytam liczne wypowiedzi na temat tego, jak to jakaś ontologia, światopogląd jest "prawdziwy", albo "nieprawdziwy". I od jakiegoś czasu zawsze, gdy widzę tego rodzaju sformułowanie, odczuwam dyskomfort poznawczy. Jego powodem jest to, że:
stwierdzenie prawdziwości czegokolwiek wymaga podania kryterium.
Część osób może się nie zgodzić z pogrubionym sformułowaniem, podadzą jakiś "oczywisty" przykład - np. mogą powiedzieć, że nie potrzebują żadnej dodatkowej filozofii, czy żadnego kryterium, aby stwierdzić prawdziwość zdania w rodzaju "na nogach mam buty" - w końcu wystarczy spojrzeć i zobaczyć, a buty albo będą, albo ich nie będzie.
Takie "oczywistościowe" podejście wydaje się co niektórym niepodważalne, blokując głębszą refleksję nad prawdziwością w ogóle. W gruncie rzeczy najbardziej nawet oczywiste stwierdzenia daje się podważać - wystarczy zbliżać się do granic zastosowanych pojęć. W opisanym przypadku można postawić problem, czy założone na nogi kawałki tektury przewiązane sznurkiem to juz "buty", czy nogi postawione na butach (albo lekko nachodzące na stopy) już są "założone", czy osobnik wyposażony w protezę nóg ma "nogi", a więc czy stosuje się do niego całe zdanie... Przykłady można wymyślić dla każdego przypadku - wystarczy zacząć eksplorować w stronę wątpliwości definicję dowolnego słowa zastosowanego w stwierdzeniu. Poza tym niejednokrotnie wątpliwym będzie też jakaś intencja, intuicja osoby coś nam komunikującej - słowo "istnieją liczby" może być dekodowane na różnych poziomach - albo zadowoli nas fakt, że pojęcie liczby jest z sukcesem używane w przekazach informacyjnych, albo nas to nie zadowoli, bo z pojęciem "istnienia" zwiążemy domaganie się jakiegoś materialnego objawu.
W przypadku światopoglądu sytuacja jest jeszcze trudniejsza, bo to światopoglądem będziemy budowali mechanizmy prawdziwości. Dla idealisty - na mocy samej konstrukcji światopoglądu - myśli, ideały są "istniejące", podczas gdy realista dokładnie ten aspekt podważa. Dlatego słowo "prawdziwy" co innego może znaczyć dla kogoś, kto ma różny światopogląd. Weryfikacja prawdziwości zdania zależy bowiem od przyjętych definicji.
Weźmy sobie sztandarowy przykład sporu światopoglądowego - pytanie: czy istnieje Bóg?
Takie pytanie można sobie "załatwić" samą definicją istnienia. Może materialista zdefiniować istnienie jako: Istniejącym jest wyłącznie to, co daje się zaobserwować w procesie naukowej, powtarzalnej weryfikacji za pomocą przyrządów niezależnych od ludzkich mniemań i zapatrywań. Z taką definicją, przy dodatkowym stwierdzeniu braku modelu, który by konstruował doświadczalne potwierdzenie istnienia Boga, mamy niejako z automatu rozwiązany spór światopoglądowy o istnienie Boga, bo z samej definicji, plus stwierdzenia braku wspomnianej procedury mamy już wniosek.
Z drugiej strony jednak idealista może zdefiniować sobie istnienie na swój sposób: "istnieje to, co jest wyraźnie odróżniającym się aspektem w myślach i odczuciach" - wtedy sam fakt odczuwania przez kogoś Boga w jego myślach, czy nawet odpowiednio wyrazistego skonstruowania sobie idei Boga, będzie już spełnieniem definicji i "dowodem", na istnienie Boga.
Patrząc na te dwa skrajne podejścia, większość osób teraz zada sobie pytanie: ale które z nich jest "prawdziwe"?
Aby na takie pytanie odpowiedzieć, należałoby jakoś MIEĆ NADRZĘDNE KRYTERIUM - takie, które nam rozstrzygnie, czy idealistyczna wersja pojęcia istnienia jest poprawna, czy materialistyczna. Problem jest w tym, że owo nadrzędne kryterium...
samo budowałoby światopogląd, byłoby też ZAŁOŻONE.
Dlatego uważam, że światopogląd nie jest "prawdziwy", albo "nieprawdziwy". Bo skoro to w światopoglądzie i tak zawierają się wszystkie definicje, wszystkie kryteria, to on sam - ten światopogląd - rozstrzyga. Jeśli światopogląd stwierdza "to X jest", to nie ma już instancji dodatkowej w zanadrzu, która by mogła takiemu stwierdzeniu zaprzeczyć. Bo gdyby nawet ktoś kandydata na taką instancję znalazł, to zaraz można by ją włączyć do światopoglądu (w postaci pozytywnej, albo negatywnej - odrzucającej - do wyboru).
Tak jak ze światopoglądem będzie i z ontologią. Wyobrażam sobie idealistę, który widzi świat zawsze od strony osoby, myśli, idei - dla niego każdy materialny byt jest "istniejący" o tyle, o ile da się on ująć rozumieniem. Jeśli coś się pojawiło, co wcześniej poza rozumieniem było, to teraz już jest w rozumieniu - objawiło się, więc dalej nie ma niczego, co byłoby poza rozumieniem. Ale ontologia materialistyczna może się bronić dokładnie w identyczny sposób - tzn. coś jest uznawane za "istniejące" dopiero od momentu gdy spełni jakieś kryteria (dowolne, nie pytam teraz jakie?) "materialności". I znowu - to co spełni - to "jest", to zaś co nie spełni owych kryteriów pozostanie "nieistniejące".
Można by rzec, iż każda ontologia "broni się sama sobą", własną definicją, więc zarzucanie jej, że "jest nieprawdziwa" kompletnie jest nieskuteczne. W końcu to ontologia stwierdza co jest prawdziwe, a żadnej władzy nad nią już nie ma.

Czy dałoby się zaatakować ontologię?
- Ja osobiście uważam, że jest to możliwe, ale tylko na gruncie subiektywnym, czyli w konkretnym umyśle dekodującym pojęcia owej ontologii. Można temu umysłowi zadać jakiś zestaw pytań - problemów dotyczących ontologii, a potem skonfrontować uzyskane odpowiedzi pod kątem ich spójności. I może się okazać, że powstanie grupa odpowiedzi wzajemnie sobie przeczących. Wtedy mielibyśmy skuteczny atak na ontologię, czyli też jakąś formę uznania jej "nieprawdziwości". Ale to działa tylko na gruncie subiektywnym, tam gdzie mamy ten konkret rozpoznania przez jakiś umysł. Dopóki mamy ontologię w obszarze ogólnym (dążącym do obiektywizmu, w postaci sformułowanej słowami, a więc podatnej na błędy interpretacji), nie będziemy wiedzieli na ile sprzeczność występuje, a na ile nie, bo różne umysły mogą różnie zdekodować wewnętrznie pojęcia owej ontologii. Dopiero w umyśle następuje "kolaps" sformułowanej ontologii do konkretnego zestawu odniesień, do budowania rozpoznań co jest czym, co zasługuje na nazwę X, a co na nazwę Y, a także jaki kształt ostatecznie przyjmie postulowany związek między X i Y.

Andy72

O czym pisałem : filozofia to nie matematyka, nie ma obiektywnych dowodów. Jest to kwestia smaku. Więc przyjmuję rozsądne założenia a nie jakieś obrzydliwości.

Michał Dyszyński

wujzboj

Dyskurs

Zależy od kontekstu. Prawda jest kulturowo konstruowana. Wystarczy jakiś koncept przenieść do innej kultury i może z kapitału zmienić się błyskawicznie w odpowiedzialność prawną. Prawdą jest, że w Polsce kradzież przedmiotu o niskiej wartości monetarnej spowoduje małą szkodliwość społeczna i uniknięcie ponoszenia odpowiedzialności prawnej. Prawdą jest, że kradzież przedmiotu o tej samej wartości monetarnej w Arabii Saudyjskiej spowoduje utratę kończyny górnej.