ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Wydaje się, że tak wprost postawione pytanie jest w dzisiejszych czasach nieco faux pax. W końcu mamy kapitalizm, powinniśmy (?) się bogacić, socjalistyczna urawniłowka nas mierzi. Do tego łatwo jest dostać zarzutem o zwykłą zazdrość, bycie nieudacznikiem, który nie potrafi być wystarczająco przedsiębiorczy, więc stawia takie populistyczne (?) problemy.

Ale wydaje mi się, że ten problem jest jednym z KLUCZOWYCH PROBLEMÓW ETYKI. A nawet może nieco więcej niż etyki.

Gdyby spojrzeć przez pryzmat chrześcijaństwa, to bogactwo nie jest tam zbytnio propagowane. Chyba najwyraźniejsze głosy wątpliwości co do możliwości zbawienia są skierowane do bogaczy (przypowieść o Łazarzu, powiedzenie Jezusa o tym, że łatwiej wielbłądowi przejść przez ucho igielne, niż bogaczowi wejść do Królestwa Niebieskiego i jeszcze parę). Z drugiej strony "właściciel winnicy", występujący w wielu przypowieściach, jest zwykle przedstawiany przyrównywany do samego Boga i jest postacią pozytywną. Czyli nie ma jednoznacznego potępienia przedsiębiorczości. A jest nawet jedna wyraźna pochwała tejże - w przypowieści o talentach.
Z drugiej strony mamy z kazania na górze "błogosławieniu ubodzy w duchu".

Oczywiście chrześcijaństwo nie jest jedynym źródłem etyki. Inne religie też oczekują solidarności międzyludzkiej. W islamie mamy wyraźny nakaz pomocy biednym. I z tego co mi wiadomo, jest on traktowany poważnie. Również większość etyk ateistycznych wskazuje na potrzebę ochrony słabszych, rzadko propaguje się wilcze prawa. Nawet komunizm głosił pomoc biednym i "sprawiedliwość społeczną" (nie dyskutujmy tylko co z tego wyszło na koniec, bo z grubsza wszyscy wiemy, a trzeba przyznać, że w walce z biedą skrajną miał on nawet pewne sukcesy).
Wyjątkiem jest tu ideologia wolnego rynku i kapitalizmu. Tutaj biedny człowiek jest zwykle traktowany jako ktoś winny stanu, w jakim się znalazł i dobrze mu tak. Większość wolnorynkowców, choć jednoznacznie nie jest za jakąś eksterminacją nieudaczników biznesowych, to jednak na szczycie zasad społecznych stawia odsiew gospodarczy, chwali zasadę, że słabszy odpada, a silniejszy się wzmacnia. Ta zasada miałaby być motorem postępu i porządku gospodarczego. Dlatego wolnorynkowcy zwykle bardzo zżymają się na pomoc społeczną, zasiłki, ratowanie słabych firm itp. Skoro coś jest słabe, to powinno upaść i chyba najlepiej, aby zupełnie to wyeliminować. Wtedy - jak w darwinowskim doborze naturalnym - zyskalibyśmy miejsce dla tych, którzy przetrwali, a więc są "lepsi".

To był wstęp, bo teraz chciałbym wrócić do pytania: czy jednak bylibyśmy w stanie uznać bogacza za człowieka dobrego (etycznie patrząc na sprawę), czy złego?
Tak z głębi serca, szczerze?...

Ja sam nieraz się nad tym zastanawiałem. I nie mam w pełni jasnego zdania, ale uważam, że w owym pytaniu coś "jest na rzeczy".
Bo oto jeśli jest sobie człowiek, który widzi wokół siebie ludzi zmagających się z losem, skrzywdzonych (nieraz w sposób całkowicie niezawiniony), słabszych, a jednocześnie tenże sam człowiek szasta pieniędzmi na lewo i prawo, przeznacza je na przelotne zachcianki, na wielki luksus, zaś cała owa sytuacja mu jakoś nie przeszkadza...
To chyba specjalnie wrażliwy, to on nie jest.
Bo takim naturalnym odruchem wobec czyjegoś cierpienia, jest CHĘĆ POMOCY. Tak od serca. Jak widzę, że się ktoś wywrócił, to pomagam mu wstać (jeśli ma z tym kłopoty). Nawet zwierzęta sobie pomagają. Czyli to jest jakoś naturalne, że mamy w sobie życzliwość, tendencję do dzielenia wzajemnie radości, ale i kłopotów.
I oto jest sobie człowiek, który z grubsza powiada tak: "jestem tłustym kocurem" (cytat z internetu pochodzący z wypowiedzi jakiegoś bogacza), dobrze mi z tym, że opływam w dostatki, a inni mnie nie obchodzą. Mają ręce, głowę, niech sobie zarobią. Ja jestem bogaty, bo jestem lepszy, uprzywilejowana pozycja mi się należy. Każdy niech się martwi o siebie.
Jedna wystawna kolacja menedżerów wielkiej firmy kosztuje z grubsza tyle, że starczyłoby na wyżywienie całoroczne paru afrykańskich wiosek, uratowałoby od śmierci głodowej dziesiątki, może setki ludzi.

Oczywiście nie jest zakazane być egoistą. Wolnorynkowcy wręcz pochwalają taka postawę, uważając ją za motor postępu. Nie ma też jakiegoś ogólnego obowiązku prawnego pomagania innym (wyjątkiem są wypadki - szczególnie drogowe - gdzie za nieudzielenie pomocy, można trafić pod sąd). Czyli jeśli ktoś obok mnie umiera z głodu, to - w zgodzie z prawem - mogę odwrócić się od niego napięcie, a bułkę, której nie zjadłem z dzisiejszego drugiego śniadania, wyrzucić do śmietnika. Tylko czy będę wtedy DOBRYM CZŁOWIEKIEM?...
A może jednak będę ZŁYM człowiekiem?...

Oczywiście granica jest dość płynna. Bo będąc zbyt łatwo "wrażliwi", będziemy musieli zmierzyć się z prostym pytaniem: a dlaczego nie sprzedałeś komputera, na którym piszesz/czytasz te słowa i nie oddałeś odzyskanych tak pieniędzy na biednych w Afryce?
Ale, mimo wszystko, wydaje mi się, że jest pewna różnica pomiędzy względnym dostatkiem, gdy zapewniamy sobie po prostu jakie takie funkcjonowanie w społeczeństwie, a oddawaniem się kaprysom i zbytkowi z szastaniem wielkimi sumami pieniędzy. Choć z drugiej strony, dla niejednego biedaka z Afryki, czy Bangladeszu posiadanie samochodu i komputera jest już trudnym do wyobrażenia bogactwem, więc można łatwo nadziać się na zarzut myślenia po linii własnych pragnień.
Dla mnie osobiście granicą jest pytanie: co wyrzucam, bez rzetelnego skorzystania. Jeśli ktoś kupuje dużo rzeczy, aby tylko sprawić sobie przelotną przyjemność, dla kaprysu, a nie po to, aby ich użyć w swojej pracy, czy odpoczynku, to jest już po "tamtej złej" stronie. Jeśli ktoś coś posiada, aby to używać, to jest to naturalne. Jeśli jednak służy to wyłącznie podbudowaniu ego (szczególnie jeśli jest rzeczywiście drogie), wynoszeniu się, to tu stawiałbym granicę.
Ale to taka moja prywatna granica pomiędzy dobrym i złym bogactwem.

Michał Dyszyński · Wysłany: Pon 13:23, 05 Mar 2012 Temat postu:

Do wątku znalazło się dość ciekawe dopełnienie w postaci badań naukowych;
Oto cytat z niusa onetowego:

adullam

Gautama Buddha przeklinał biedę. Jezus deprecjonował bogaczy.
Obydwoje mają 100% racji w okolicznościach jakich się ustosunkowali do tych wypowiedzi.

Nawet krk ma w swych szeregach św którzy byli bogaci np św Jadwiga, królowa.
Posiadanie bogactwa, bogactwo samo w sobie nie jest złe, ani bycie bogatym nie
czyni złym, a już na pewno nie czyni grzesznym. To wie nawet przeciętny adept. Gautama i Jezus byli jednomyślni, obydwoje wiedzieli że bieda nikomu nie zapewni soteriologicznego zbawienia. Bogactwo zaś potępienia czy kar piekielnych.

Jedno z drugim nie ma nic wspólnego. Być może jest słuszność że postawienie tego pytania 1000 lat temu dało by inny wynik. Świadomość zbiorowa w tamtych czasach była zupełnie inna. Lepsza.

Michał Dyszyński

adullam

Michał Dyszyński

adullam

Michał Dyszyński

adullam