ŚFiNiA

towarzyski.pelikan

"Cel uświęca środki" jest maksymą, której raczej się nie pochwala, argumentując w ten sposób, że nawet najszlachetniejszy cel nie usprawiedliwia nagannych, wątpliwych moralnie środków. Człowiek prawy dąży do celu w uczciwy sposób, trzymając się zasad, nikogo nie krzywdząc.

Jednak o ile "cel uświęca środki" jako tak rozumiane motto życiowe zasługuje na potępienie, to kiedy spojrzymy na tę maksymę jako na wyraz docenienia, afirmacji post factum środków, które doprowadziły do jakiegoś pożądanego finału, całkowicie zmienia ona swoją wymowę.

Powiedzmy, że zdarzyła mi się w życiu jakaś przykra sytuacja, doświadczyłam jakiejś tragedii, zostałam skrzywdzona przez jakiegoś człowieka. Na początku bardzo z tego powodu cierpię, jednak z czasem, z pozycji dystansu zaczynam wyciągać wnioski z tej tragedii, np. odkrywam jakąś przyczynę w sobie, która pośrednio się do tej tragedii przyczyniła. Powiedzmy, że zostałam oszukana, ograbiona z majątku przez człowieka, któremu pochopnie zaufałam. Zauważam, że wielokrotnie w moim życiu moja naiwność była wykorzystywana przez innych ludzi, jednak to byly tak błahe sprawy, ze niczego we mnie nie zmieniły. Dopiero musiało dojść do prawdziwej tragedii, która zrujnowała mi życie, żebym oprzytomniała i zdała sobie sprawę, że jest coś, co już dawno w sobie powinnam była zmienić. Intensywnie pracuję nad sobą i ostatecznie osiągam pożądany efekt - wypleniam w sobie łatwowierność.

W tej chwili sobie myślę "a więc ta tragedia była po to, żebym zmieniła w sobie coś, co mi szkodzi", myślę teleologicznie, przypisuję tamtemu zdarzeniu z przeszłości celowość, ponieważ tak bardzo jestem z siebie dumna, z tego obecnego stanu, że siłą rzeczy uznaję go za cel (stan doskonały, ostateczny), a tamto wszystko co doprowadziło mnie do tego celu uznaję za środek do jego osiągnięcia, a ponieważ cel, do którego doprowadziły jest dobry, to i same są dobre. A więc tak na to patrząc "Cel uświęca środki".

Emil Cioran, jeden z moich ulubionych filozofów, ujął mnie swego czasu tymi słowami:
"Błogosławione niech będą moje porażki! Zawdzięczam im wszystko, co wiem" (Zeszyty 1957 - 1972).

Michał Dyszyński

towarzyski.pelikan

To już zależy od rozumienia celowości. Ja rozumiem cel jako pożądany efekt. Stąd się bierze w ogóle moim zdaniem myślenie celowościowe "x było po to, żebym zrozumiała/osiągnęła y". Mimo, że wcale nie chciałam osiągać y wtedy, jak zdarzyło się x, to post factum pożądając tego efektu, czynię go moim celem.

Michał Dyszyński

towarzyski.pelikan

Rozumiem, a dlaczego właśnie tak postrzegasz cel?

Michał Dyszyński

towarzyski.pelikan

Michał Dyszyński

towarzyski.pelikan

X nie jest tutaj celem tylko Y, "x było po to, żeby zdarzyło się y" znaczy "x miało na celu y", "x jest środkiem do y"

Cel w takim sensie chyba znaczy tyle co przeznaczenie, czyli ten cel odgórny, metafizyczny.

Michał Dyszyński