ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Taki oto artykuł [link widoczny dla zalogowanych] "Azjatyckie" gwałty zamiatane pod dywan w Wielkiej Brytanii - pobudził mnie do dość ogólnej refleksji.
Wydaje mi się, że aktualne czasy, w który ludzie wywalczyli sobie pewną postać wolności, poszanowania swoich praw, dorobiły się też drugiej ciekawej strony - dość niekontrolowanych form poprawności politycznej. Sprawa zapewne wzięła się stąd, że po zapisaniu w prawie równości ludzi w kontekście praw wyborczych, zgromadzeń, prasy, okazało się, że nierówności dalej są w społeczeństwach. Prawo prawem - a ludzkie zachowania są, jakie są - trochę z powodu biologii, trochę z powodu kultury. I ktoś chciał z tym "coś zrobić". Zaczęło się więc wielkie manipulowanie świadomością za pomocą mechanizmów językowych. Pierwsze tego rodzaju próby w Polsce dotyczyły niepełnosprawnych ludzi - ktoś wymyślił termin "sprawny inaczej" (potem "kochający inaczej") i zaczęło się... Po jakimś czasie ten dodatek "inaczej" stał się w języku pewnym synonimem oszustwa językowego, nie mówienia wprost prawdy, udawania. Zaczęto używać tego słowa w kontekście - hp. o leniu " pracowity inaczej". Potem uaktywniły się w Polsce kolejne poprawności polityczne - feministyczne, związane z ruchem LGBT, ostatnio trochę antyraistowskie. Pewnych rzeczy się nie nazywa, nie podaje wprost, aby nie narazić się na jakąś formę dyskryminacji tej, czy innej grupy.
To był wstęp, ale potrzebny, aby naświetlić kontekst. Teraz przechodzę do zasadniczego problemu. Wiele wskazuje, że umysłowi człowieka nieraz faktycznie potrzebna jest jakaś "podpora", aby nie sądził, nie oceniał za bardzo wprost. Mamy wbudowane w myślenie pewne automatyzmy, które faktycznie mogą prowadzić do złych, nieludzkich zachowań - np. instynktowną (ewolucyjną) potrzebę pozbywania się ze "stada" osobników słabych, obciążających, prowadzącą do szykanowania słabszych, niepełnosprawnych. Instynktowna jest niechęć do ludzi obcych, jakoś inaczej odmiennych. I pewnie tak jest, ze umysłowi trochę na siłę trzeba powiedzieć STOP, nie sądź od razu wg instynktownych schematów. Tylko jak ów "STOP" najlepiej umysłowi przekazać?...
Pomysł z poprawnościami politycznymi ma parę istotnych wad. Po pierwsze, wprowadzanie go na siłę względem osobników krytycznych generuje poczucie "oszukują mnie, manipulują, bo przecież widzę jak jest". Po drugie niekoniecznie jest on skuteczny. Po trzecie, uważam że jest on też jakoś dość destrukcyjny dla umysłu.
W jaki sposób poprawność polityczna jest destrukcyjna dla umysłu?
- Ano wg mnie przez to, że działając często głównie na poziomie samego nazywania, a nie na poziomie ŚWIADOMYCH MECHANIZMÓW OCENY tylko zamiata problem pod dywan, nie rozwiązując go.
Weźmy sobie postulat "sprawności inaczej" w kontekście aktywizacji niepełnosprawnych. Ktoś (np. pracodawca) kto naiwnie "uwierzy", że głuchy tak samo dobrze nada się do większości zawodów, jak pełnosłyszący, z dużym prawdopodobieństwem przeżyje rozczarowanie, bo nagle okaże się, że na jakieś stanowisko dana osoba kompletnie się nie nadaje. Ostatecznie poczuje się oszukany i z tym większą niechęcią będzie traktował odejście od instynktownych ocen.
Poprawna droga walki z dyskryminacją i wykluczeniem powinna sięgać głębiej, niż tylko ingerencją w język.
W moim przekonaniu używanie złożonych konstrukcji językowych, ukrywających prawdę o sprawie nie służy niczemu dobremu. Ale w takim razie, jak działać dobrze?
- Niestety, tu nie ma jednej prostej drogi. Każdy problem z nierównością jest inny. I tak jak w sytuacji w artykule, gdy obawa przed posądzeniem o rasizm powodowała, że policja nie spełniała swoich zadań ochrony słabszych przed prześladowaniami, tak i w innych przypadkach skupienie się na prostym "wszyscy są równi", skutkować może brakiem wrażliwości na autentyczne ludzkie problemy, na krzywdę, na gwałt.
Wydaje mi się, że standardowo hasło rozumiane hasła równości wprowadzają więcej zamieszania w myśleniu, niż czegoś dobrego. Nie ma "równości w ogóle" - są co najwyżej "równości konkretne", czyli wobec prawa, wobec mechanizmów przyjmowania do pracy. Ale nierówni się rodzimy i nierówni umrzemy. Nie ma co postulować w równości w świecie, gdzie nierówność pojawia się chaotycznie w coraz to nowych sytuacjach. Nie jesteśmy w stanie owych chaotycznych nierówności upilnować, zwalczyć. I zamiast - z motyką na słońce - próbować wyrównywać co się da, lepiej byłoby uznać jakąś podstawową równość w godności, pewne elementarne prawa, a resztę zostawić bez odgórnej ingerencji.
Zamiast haseł równości warto byłoby PROPAGOWAĆ WRAŻLIWOŚĆ. Bo przyczyną dla której warto jest wspomagać osoby jakoś tam słabsze, niepełnosprawne jest właśnie życzliwość i wrażliwość, połączana z poczuciem ludzkiej godności, a nie myśl o tym, kto lepszy, a kto gorszy, kto w drabince wyżej, a kto niżej, czy może na tym samym szczebelku (równiejszy).

Podsumowując
Coś z tym niesfornym umysłem ewolucyjnym zrobić chyba trzeba. Jakoś trzeba postawić bariery, aby tenże umysł nie stoczył się w egoizm, czy odruchy zwierzęce. Ale to "robienie czegoś" nie powinno skupiać się na językowych łamańcach, na manipulowaniu "wyrównującym" (czy jakkolwiek innym zmieniającym) rozpoznaniem rzeczywistości, lecz na poziomie wyższym - ŚWIADOMYM. Dojrzały umysł widzi nierówności i stara się przeciwdziałać ich skutkom, ale odbywa się to nie na zasadzie postulowania jakiejś pseudorówności (której nigdy nie było i nie będzie), lecz na skupieniu się na pomocy słabszym, na wrażliwości.
A problem ogólny świadomego, sztucznego działania na umysł w celu zrównoważenia jakichś (ewolucyjnych) przekłamań jest oczywiście znacznie szerszy, niż dotyczący tylko zjawiska politycznej poprawności.

wujzboj

Poprawność polityczna stała się ostatnio w ustach prawicy obelgą, podobnie jak gender, a poprzednio równouprawnienie, socjalizm, kosmopolityzm, czy pacyfizm. I jak to z ideologicznymi obelgami zwykle bywa, i ta obelga sprowadza się do budowania skojarzeń opartych na półprawdach. Widać to także w cytowanym artykule, gdzie między linijkami można co prawda przeczytać, że istotną przyczyną tego "zamiatania pod dywan" jest obawa przed konsekwencjami ksenofobii (podsycanej przez prawicę właśnie), ale cały wysiłek autora idzie na podkreślenie wygodnych dla skrajnej prawicy skutków reakcji na ksenofobię. Takich, jak obawa przed utratą wyborców, gdyby skala przestępczości wśród arabskich emigrantów przedostała się do opinii publicznej. Dla normalnego, zdrowego moralnie społeczeństwa, obecność korelacji pomiędzy przestępczością a statusem społecznym stanowi motywację do działań LECZNICZYCH: do walki z wykluczeniem, z izolacją powodującą powstawanie struktur mafijnych o podłożu - w tym przypadku - kulturowym i religijnym, z powstawaniem gett etnicznych będących gettami biedoty. Tymczasem społeczeństwo moralnie chore najpierw przyzwala na napływ imigrantów, którzy w okresie boomu gospodarczego są dźwignią rozwoju kraju, ale jednocześnie izoluje się od tych imigrantów i wykorzystuje ich do granic możliwości - tak, żeby co prawda na emigracji żyło im się lepiej, niż we własnym kraju, ale żeby ich zarobki były tak niskie, jak tylko możliwe, a nawet jeszcze niższe. A potem, gdy boom minie lub nie jest w stanie zaabsorbować takiej ilości niewykwalifikowanej siły roboczej, zaczyna się publiczne wytykanie palcami tych ludzi. Zepsutych i niebezpiecznych dla społeczeństwa, to fakt. Ale zepsutych i uczynionych niebezpiecznymi przez tych, którzy potem wrzeszczą "Niemcy dla Niemców", "Anglia dla Anglików", "Francja dla Francuzów" - a przedtem żyli z prawie darmowej pracy Gastarbeiterów.

Rozpisałem się o tych przyczynach i skutkach, bo ma to istotny wpływ na resztę rozumowania. Piszesz, Michale, o językowych łamańcach i innych takich. Ale nie analizujesz do końca, jaka jest przyczyna zjawiska. Przyczyną nie jest chęć zamiecenia prawdy pod dywan, by świat sprawiał wrażenie bycia takim, jakim powinien być. Przyczyną jest zagrożenie wywołane przez psychologię tłumu. Tłumu, na którego histerii grają skrajne kierunki polityczne. A nawet niekiedy i te nie za bardzo skrajne; bo wielu politykom wystarczy, że tłum da się łatwo zorganizować wokół idei odwołujących się do niskich instynktów.

Piszesz też, że umysł dojrzały widzi nierówności. To prawda. Ale prawdą jest także, że nikt i nigdzie nie mówi już od bardzo, bardzo dawna o równości pod każdym względem. To jest podobnie jak z tolerancją: absurdalny jest zarzut, że tolerancja znaczy przyzwolenie na zło, albo że tolerancja jest wewnętrznie sprzeczna, bo nie toleruje nietolerancji. Także równość nie oznacza, że każdy jest tego samego wzrostu, tak samo umie grać na skrzypcach, powinien jeść to samo na śniadanie i tyle samo powinien zarabiać. Równość oznacza sprawiedliwy dostęp do dóbr. Nie taki, że twoje szanse na zdobycie wykształcenia i dobrze płatnej pracy korelują się silnie z zarobkami, miejscem zamieszkania, narodowością, rasą, z kolorem oczu, z religią twoich rodziców. Albo z twoją płcią czy z twoim wyobrażeniem o twojej płci.

Wiadomo, że ludzie różnią się możliwościami. Fizycznymi, umysłowymi. Różnią się typem urody, płcią, wiekiem. Z tymi różnicami wiążą się także różnice w oczekiwaniach, jakie ludzie mają od życia. Nie każdy chce być wirtuozem gry na skrzypcach, nie każdy chce być CEO, nie każdy chce pracować samodzielnie, nie każdy chce pracować w teamie, nie każdy chce mieć ogródek, nie każdy chce jeździć na Harleyu-Dawidsonie. Równość polega na tym, żeby każdy miał podobne szanse znalezienia i zrealizowania takiego stylu życia, jaki jest do jego indywidualnych cech najbardziej dopasowany.

Anty-równościowa propaganda ignoruje to wszystko, stawiając sprawę na głowie. I najgorsze, że na tę propagandę coraz więcej ludzi się nabiera. Co w końcu grozi stoczeniem się społeczeństwa w przepaść dzikiego kapitalizmu i nacjonalizmu. Z czego skorzystają nieliczni; dla reszty będzie to kolejna katastrofa, na którą sami starannie zapracowali...

Michał Dyszyński

wujzboj

Michale, słów jest wiele mniej niż kontekstów znaczeniowych, a praktyka językowa nie lubi ciągłego nad-określania pojęć dodatkowymi przymiotnikami, jeśli przymiotniki te są dostatecznie jasno obecne w kontekście wypowiedzi. Mówiąc o swojej żonie, nie mówisz zazwyczaj "żona Michała Dyszyńskiego, urodzonego dnia tego i tego i zamieszkałego tu i tu", tylko "moja żona". A znaczenie zwrotu "moja żona" zależy bardzo od kontekstu, szczególnie w naszym kręgu kulturowym, gdzie posiadanie przez jedną kobietę wielu mężów jest niezwykle rzadko spotykanym zjawiskiem. "Moja żona" dla ciebie nie jest "moją żoną" dla mnie, i odwrotnie - i jakoś nie dziwi cię ta ewidentna językowa "sprzeczność", że ta sama osoba może być "moją żoną" i jednocześnie może nią wcale nie być.

Czemu więc dziwi cię to samo, gdy mowa o równości?

Michał Dyszyński

wujzboj

Skoro nie ogarniasz, to proszę przyjrzyj się mojemu przykładowi z żoną. To nie tylko dowcip, ale też i poważny zarzut ilustrujący fundamentalny błąd w twojej krytyce.

Tak, można walczyć z nierównością, postulując równość, i jest to natychmiast zrozumiałe, bo kontekst jest oczywisty. Równość jest tym, co człowiekowi się należy, nierówność jest tym, co dostaje.

Nie, nie przeczy się tu temu, co daje bezpośrednie wskazanie umysłu. Przeciwnie, potwierdza się tutaj to, co umysł od razu wychwytuje.

Michał Dyszyński

wujzboj

Jeśli pytasz o porozumienie, o komunikację, to jest ona przecież tutaj w pełni zapewniona, poprzez znany od ponad stu lat kontekst i poprzez powszechne, bardzo dobrze określone użycie tego zwrotu. Nie ma tu żadnej manipulacji językowej ani żadne wewnętrznej sprzeczności, jest powszechnie przyjęta PRAKTYKA, jest zastosowanie wyrażenia tak popularnego, że będącego idiomem używanym chyba w każdym języku na świecie.

Ludzie są równi, więc trzeba walczyć z nierównościami. (Hasło)

Czyli: równość jest tym, co człowiekowi się należy, nierówność jest tym, co dostaje. (Pierwsze rozwinięcie)

Czyli: równość polega na tym, żeby każdy miał podobne szanse znalezienia i zrealizowania takiego stylu życia, jaki jest do jego indywidualnych cech najbardziej dopasowany; to jednak nie jest realizowane i świat wymaga stałej naprawy, aby realizowane było w coraz to większym stopniu. (Drugie rozwinięcie)

Weź jako przykład chociażby apartheid panujący w USA aż do drugiej połowy XX wieku i lata 60-te zeszłego stulecia, gdy czarna część społeczeństwa zaczęła aktywnie walczyć o to, by nie było restauracji "tylko dla białych", by nie było umywalni "dla białych" i "dla czarnych", by dzieci obu ras mogły uczyć się w tej samej szkole i w tej samej klasie, by w sądach nie traktowano zeznań ciemnoskórego człowieka jako mniej wiarygodnych od zeznań białego człowieka - i tak dalej, i tak dalej. Walczono o równość, bo ludzie są równi. Tylko tak można to napisać na plakacie. Tylko tak jest to wyrażone w formie zrozumiałej w kilka sekund, a plakatowi poświęca się najwyżej kilka sekund uwagi.

Spróbuj wyrazić to, proszę, tak zwięźle i plakatowo, podkreślając przy tym nierówność, a nie - równość. Efekty psychologiczny uzyskasz dokładnie przeciwny do zamierzonego! Taką analizę można prowadzić na wykładzie, ale nie na transparencie. A i na wykładzie trzeba dobrze uważać, żeby nie zostań źle zrozumianym. Bo hasła typu "trzeba zlikwidować nierówności, bo wszyscy są równi" są naprawdę dobrze zakorzenione w języku i podkreślanie nierówności kojarzy się na początek przede wszystkim z nawoływaniem do niesprawiedliwości (z zaprzeczaniem równości praw - patrz drugie rozwinięcie hasła), a nie z doprecyzowaniem przyczyn, metod i celów walki z niesprawiedliwością.

Michał Dyszyński