ŚFiNiA

Semele

Buchowski:
Teraz możemy już zarysować ogólną sytuację na scenie współczesnych poglądów
filozoficznych. Widać na niej trzech głównych aktorów. Pierwszym z nich jest Fun-
damentalizm Religijny, którego najbardziej spektakularnym przypadkiem jest dzisiej-
szy wojujący islam. Absolutny autorytet boga wzmacnia określone absolutne
założenia, które nie poddają się jakimkolwiek osądom. Drugim jest Relatywizm, który
utrzymuje, że nie ma wiedzy poza kulturą i moralnością, zwyczajem i przykładem.
Autorytet określonej tradycji występuje w roli arbitra w kwestii prawdziwości danego
stwierdzenia. Trzecim jest Oświecony Fundamentalizm Racjonalistyczny, którego
Gellner jest zapalonym propagatorem. Przyjrzyjmy się głównym cechom charaktery-
stycznym tego ostatniego stanowiska.
Gellner podkreśla, że ambicja Descartesa, abyśmy całkowicie uwolnili się z
jarzma kultury, jest wręcz absurdalna. Tym niemniej w dziedzinie poznania winno
to być dążenie ukierunkowujące nasze postępowanie i które, przynajmniej w pew-
nej mierze, jest realizowane. Wiedza zdobywana przez naukę jest niezależna od
partykularnych kultur, w których badania naukowe mają miejsce. Rezultaty pozna-
nia naukowego są sprawdzane poprzez odnoszenie ich do rzeczywistości i mierzo-
ne poprzez wyniki ich praktycznego zastosowania. W tym sensie wiedza naukowa
nabiera charakteru uniwersalnego i dobrowolnie bądź na siłę podbija społeczeństwa
o różnych tradycjach kulturowych, "[D]oświadczenie lub raczej eksperymentowanie
kontrolowane tworzy skuteczny, niezależny od społeczeństwa sąd odwoławczy dla
naszych stwierdzeń poznawczych" (RC: 167). Doświadczenie i uzyskiwane dane są
systematyzowane dzięki uporządkowanemu, zdyscyplinowanemu, uwzorowanemu,
i dokładnemu sposobowi, który zwie się "podejściem racjonalnym". Procedura