ŚFiNiA

Semele · Wysłany: Nie 12:06, 26 Mar 2023 Temat postu: ewolucjonizm a etyka

Skąd wzięła się ogromna, zadziwiająca różnorodność organizmów zamieszkujących Ziemię? To pytanie nurtowało ludzi od wieków. Jednak na satysfakcjonującą odpowiedź trzeba było czekać aż do XIX i XX wieku. Wtedy Karol Darwin, a po nim i inni biolodzy wyjaśnili, że różnorodność ta powstała w procesie ewolucji biologicznej. Jak w przypadku wielu przełomowych odkryć, istota procesu ewolucji i jej mechanizmy okazały się być, przynajmniej w ogólnych zarysach, proste.

Wszystkie organizmy żyjące na Ziemi wywodzą się od jednego wspólnego przodka, który żył ok. 3.5-4 mld lat temu, a więc są ze sobą spokrewnione. Pokrewieństwa można rekonstruować, tworząc drzewo życia. Nowe gatunki powstają z gatunków istniejących, a ich cechy kształtowane są przede wszystkim przez dobór naturalny (selekcję naturalną). Zasada działania doboru naturalnego jest następująca. W każdym pokoleniu rodzi się więcej osobników niż może przeżyć, ze względu na ograniczone zasoby środowiska. Osobniki różnią się od siebie wieloma cechami, w tym takimi które wpływają na zdolność do przeżycia do wieku rozmnażania i na liczbę potomstwa, jakie te osobniki po sobie pozostawią. Tę różnorodność cech nazywamy zmiennością. Ponieważ istnieje dziedziczność, dzieci są, średnio rzecz biorąc, bardziej podobne do swoich rodziców niż do innych osobników tego samego gatunku. Dlatego dziedziczne cechy tych osobników, które pozostawiły więcej potomstwa, będą rozprzestrzeniały się w kolejnych pokoleniach. Różnice między osobnikami mogą wynikać z różnic w warunkach życia, ale te różnice, tzw. cechy nabyte, się nie dziedziczą. Dziedziczna zmienność powstaje w wyniku zmian genetycznych przy produkcji komórek rozrodczych, takie zmiany nazywamy mutacjami i są one, najogólniej biorąc, błędami w kopiowaniu informacji genetycznej. Większość takich losowych błędów będzie szkodliwa, jednak niewielka ich część może poprawiać przeżywalność i płodność. Dobór naturalny działa na mutacje jak sito, odsiewając szkodliwe, a promując korzystne. Proces przystosowywania się gatunków do warunków życia, zachodzący pod działaniem doboru naturalnego, nazywamy adaptacją. Adaptacjami nazywamy również cechy powstałe pod działaniem doboru naturalnego. Dobór, działając stopniowo, może wytworzyć bardzo skomplikowane adaptacje. W takim procesie każda niewielka zmiana musi być korzystna. Dobór jest ograniczony istniejącą w danym momencie zmiennością, dlatego nie oczekujemy po nim doskonałości, jaka mogłaby być efektem przemyślanego projektu inżynierskiego.

Poza doborem naturalnym w ewolucji dużą rolę odgrywa też przypadek, kształtujący zwłaszcza cechy na poziomie genetycznym, ale nie powoduje on adaptacji. O prawdziwości teorii ewolucji świadczą trzy kategorie argumentów: i) obserwacje zmian ewolucyjnych w materiale kopalnym, tzn. w skamieniałych pozostałościach organizmów, które kiedyś żyły na Ziemi, ii) podobieństwa w budowie organizmów, świadczące o ich pokrewieństwie, iii) bezpośrednie obserwacje zmian ewolucyjnych, w tym działania doboru naturalnego w naturze i w laboratorium. Teoria ewolucji jest najważniejszą teorią jednoczącą współczesną biologię. Jak powiedział Theodosius Dobzhansky: „Nic w biologii nie ma sensu, o ile nie jest rozpatrywane w kontekście ewolucji”. Teoria ewolucji jest doskonale udokumentowana i jej obecny status jest podobny do innych wielkich teorii naukowych, np. teorii grawitacji czy teorii atomowej budowy materii. Ewolucja jest procesem naturalnym, i odbywa się „poza dobrem i złem”. Dlatego znajomość mechanizmów ewolucji nie może być wykorzystywana do uzasadniania wyborów etycznych czy moralnych. To, że coś jest „naturalne” efektem ewolucji nie pozwala stwierdzić, czy jest to „dobre” czy „złe”.

Prof. dr hab. Wiesław Babik