ŚFiNiA

Semele

Panpsychizm ma wiele odmian i oferuje to, co wydaje
się jego obrońcom wygodnym rozwiązaniem problemu
emergencji umysłu we Wszechświecie – umysł był w nim
zawsze jako wewnętrzny aspekt materii.
Karl Raimund Popper (1999, s. 100)
Dopełnienie tego typu argumentacji, opartej na prawie ciągłości, możemy znaleźć w Świadomym umyśle Chalmersa, w którym autor stwierdza, że świadomość pojawia się tam, gdzie najprostsza informacja (rozumiana zerojedynkowo). Aby „ten pogląd wydawał się mniej ekscentryczny”36, proponuje on następujący argument. Wiemy, że jesteśmy świadomi, podobnie jak psy i myszy. Podobną fenomenologię powinniśmy również zapewne przypisać rybom i ślimakom. Tu jednak można zapytać: „gdy schodzimy na skali do ryb i ślimaków przez proste sieci neuronowe, aż do termostatów, w którym momencie świadomość powinna zaniknąć?”. Chalmers odpowiada: „zanim fenomenologia całkowicie zaniknie, przypuszczalnie stanie się jakąś maksymalnie prostą fenomenologią”37. To zaś oznacza, że świadomość przebiega przez wszystkie poziomy organizacji materii. Mimo historycznej popularności, tego typu argumentację trudno uznać za mocną. Najpoważniejszym zarzutem względem niej jest to, że zasada ciągłości ma charakter wysoce spekulatywny, przez co broniony w ten sposób panpsychizm „wydziela mdlący zapach czegoś przyrządzonego w metafi zycznym laboratorium”38. Co więcej, koncepcję tę łatwo oskarżyć o nienaukowość, wskazując na analogiczne przypadki w historii nauki. Podobnie jak fakt, że nie potrafi liśmy wyjaśnić genezy i rozwoju życia, nie powinien prowadzić do witalizmu, tak fakt, że nie umiemy dociec genezy i rozwoju świadomości, nie powinien sugerować, iż prawdziwy jest panpsychizm. Ostatecznie zatem może okazać się, że panpsychizm wynika z niezrozumienia, jak materia jest w stanie wygenerować stany świadome – tego typu argument poznawczy jest słaby, zwłaszcza w zestawieniu z konkretnymi danymi, których dostarczają nauki szczegółowe39. Bardziej obiecująca jest wersja panpsychizmu oparta na monizmie fundamentalnym – i to właśnie ona jest dziś najbardziej rozpowszechniona40. Monizm fundamentalny jest stanowiskiem zaadaptowanym z fi lozofi i Bertranda Russella najpierw przez Grovera 33 ......