ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Ze zdziwieniem zauważyłem, że nie mam takiego wątku, który by najbardziej ogólnie podchodził do ujęcia zagadnienie wolnej woli. Z racji na to, że ostatnio opisywałem to w innym wątku, to postanowiłem te wyjaśnienia umieścić, a dalej może pociągnąć.

Michał Dyszyński

Dodaję dla porządku z innego wątku

Michał Dyszyński

Dodaję dla porządku z innego wątku

Michał Dyszyński

Dodaję też swoje uwagi, które umieszczałem w grupie Filozofia na Facebooku:

Michał Dyszyński

Wolność zaczyna się tam, gdzie kończy się determinizm i przypadkowość, a zaczyna się odpowiedzialność i podmiotowość.

Niektórzy argumentują przeciw wolności woli w ten sposób, że mamy wyłącznie albo - albo, czyli albo determinizm, albo przypadkowość. Ale zastanówmy się, jeśli mielibyśmy tylko te dwie opcje:
1. całkowity determinizm
2. absolutna przypadkowość
to czy w ogóle one mają szansę wystąpić w świecie obie?...
Tak bazując na samej obserwacji świata, widzimy w tym świecie zależności, czyli JAKĄŚ FORMĘ PRZEWIDYWALNOŚCI. Nie mamy jednak żadnej gwarancji tego, że owa przewidywalność ma postać absolutną, czyli że mając wszystkie dane (czy też WSZYSTKIE MOŻLIWE do pozyskania) o rzeczywistości i idealny komputer, mielibyśmy móc ustalać przebieg dowolnego przyszłego zdarzenia. To, że tak by było, jest zatem jedynie domniemaniem, ekstrapolacją z tego, że coś tam przewidzieć się da. A przecież z drugiej strony mamy wiele aspektów rzeczywistości nieprzewidywalnych - choćby zjawiska kwantowe, ale też i inne, bo nie mamy pełnego idealnie opisującego świat modelu. Nie ekstrapolujemy co prawda tej nieprzewidywalności podobnie do przewidywalności. Stosujemy osobny standard ekstrapolowania dla tego, co przewidywalne i tego, co nieprzewidywalne. Czynimy tak arbitralnie. Bo tak czysto teoretycznie, jeśli mielibyśmy mieć jakieś OGÓLNE PRAWO DO EKSTRAPOLOWANIA TENDENCJI, to powinniśmy mieć prawo do ekstrapolowania i jednego, i drugiego aspektu. Jeśli nam się tu symetria łamie, to by oznaczało, iż nie jest poprawne żadne ogólne prawo do ekstrapolowania tendencji - wszak przynajmniej już jeden wyjątek na start sami czynimy. To by oznaczało, iż nie mamy prawa uznawać, iż przyszłość jest zdeterminowana.

Wolność powstaje na styku pomiędzy przewidywalnością, a przypadkowością - jest tam, gdzie obie te tendencje są tuż obok siebie, gdzie toczy się między nimi rodzaj gry. Graczem w tej grze staje się PODMIOT - świadomość, która czerpie zarówno z przewidywalności, jak i przypadkowości, formułuje cele i porównuje scenariusze, które ODNOSZĄ SIĘ DO POZAMATERIALNEJ PRZESTRZENI WYOBRAŻENIOWEJ. To tam - w tych wyobrażeniach, w rzeczywistości ducha, tworzy się wolność, a z nią podmiotowość i odpowiedzialność.

Michał Dyszyński

Wolność i jej brak w działaniu...
Brak wolności ja postrzegam w pobliżu po prostu NIEZDOLNOŚCI DO CELOWEGO DZIAŁANIA. Brak wolności nie oznacza (a przynajmniej jest to niekonieczne) braku wyborów (czyli zachowań zewnętrznie obserwowanych i uznanych za wybór) w ogóle. Ludzie, którzy nie wypracowali w sobie poprawnej wolności nieraz będą różne decyzje podejmowali, lecz
- decyzje osób, które nie dopracowały się wolności będą chaotyczne
albo
- decyzje osób, które nie dopracowały się wolności, będą wymuszone zewnętrznie.
W obu przypadkach zabraknie ODNIESIENIA SIĘ DO WEWNĘTRZNIE WYMODELOWANEJ STRUKTURY ROZUMOWANIA, WYOBRAŹNI, WEWNĘTRZNIE ZARZĄDZANEGO ODCZUWANIA WSPOMNIENIAMI, CELAMI, PREDYKCJAMI.

Trochę inaczej językowo rzeczy ujmując, właściwie można by mówić jakby o dwóch postawach, które się zwyczajowo wiąże z ideą wolności.
Wolność czysto zewnętrzna, objawiająca się zaistnieniem samego aktu, który spełnia dla obserwatorów wymogi wyboru. To jest u mnie właściwie nie tyle wolność jako taka, co bardziej forma "prewolności", składnika wolności, który jednak często jest na tyle nieukształtowany, na tyle chaotyczny, że tej pełnej wolności nie zapewnia.
Wolność w pełnym sensie słowa, związana jest ze zdolnością CELOWEGO SKONFRONTOWANIA ZE SOBĄ I SYNTEZY reakcji objawianych zewnętrznie i spójnego rozumienia rzeczywistości, w szczególności w kontekście postrzegania siebie jako indywidualnego, samodzielnego podmiotu.

Tu występuje rodzaj mijania się w intencjach przy omawianiu wolności. Najczęściej w dyskusjach na temat wolności woli wiąże się wolność z tym pierwszym rozumieniem, co też oznacza, iż zaistnienie jakichś aktów decyzyjnych (w szczególności takich, które są zewnętrznie nieprzewidywalne) już miałaby być dla kogoś "wolnością", a dalej dla niektórych "wolność woli" tym się miałaby objawiać, że te akty - choć przecież odnoszące się do działania osoby w świecie - miałyby jakoś tajemniczo być niezależne od owego świata, co jest oczywiście niemożliwe, więc ludzie wyciągają wnioski, iż wolność woli "jest nieprawdziwa".
Ja tu stawiam sprawę inaczej - owa prewolność występuje zawsze, jest właściwością reagowania daną już zwierzętom, a na poziomie informatycznym ma ja SI. Co innego z wolnoscią pełną - ta powstaje dopiero jako efekt zdobywania doświadczen o świecie, jako efekt BUDOWANIA OSOBISTEJ STRUKTURY ROZUMIENIA I ODCZUWANIA - duchowości, umysłowości w szerszym sensie.

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Wrzucam swoje refleksje opublikowane na Facebooku w grupie Filozofia:

Wobec TEZY, którą zapostulowałem "Dopiero wiedząc, czego się naprawdę chce, można być wolnym. " dostałem odpowiedź "non sequitur", na co odpisałem:
Tak powierzchownie patrząc, może to tak wyglądać. że jedno z drugiego nie wynika. Ja jednak uważam, że jak się głębiej w sprawę umysłem wniknie, to wynikanie nie tylko się ujawni, ale stanie się powodem ciekawego intelektualnego odkrycia - pomoże sobie uświadomić, czym tak naprawdę jest nasza wolność. Wyświetlenie sobie mentalne roli pragnień/celowości/uświadomienia stanu rzeczy i roli w konstruowaniu wizji przyszłości sprawia, iż wyłania się z mglistości oglądu spraw główny mechanizm wolności. Za ten główny mechanizm uważam zdolność świadomości, do konstruowania syntezy: swojej roli w świecie, wiedzy o mechanizmach świata i psychiki, zdolności do tworzenia wizji przyszłości, wraz z powiązaniem tego z jakimś pomysłem na realizację tego wszystkiego. Z tego razem wyłania się sprawczość - zdolność do takiego wpasowania się swoimi decyzjami w świat, że przyszła postać tego świata zaczyna bardziej odpowiadać właśnie tym chęciom osoby.
Ludzie, którzy nie uświadomili sobie, czego chcą, jakieś decyzje też podejmą, jakieś działania w świecie ujawnią, ale powstanie wtedy pytanie: A KOMU ROBI TO RÓŻNICĘ?
Wolność w tym głębszym sensie powstaje, gdy nie tylko działania (jakieś...) są podejmowane, ale owe działania ROBIĄ RÓŻNICĘ, czyli ostatecznie ustanawiają pomost pomiędzy tym, co utworzyło osobowość, a działaniami przez tę osobowość podejmowanymi.
Robić cokolwiek oczywiście też zawsze można. Może dla kogoś tam to też być jakimś wyrażaniem "wolności" (wg mnie w niepełnym, niedojrzałym znaczeniu), że w ogóle danej osobie przypisuje się sprawstwo czegoś tam. Ja jednak opowiadam się za rozumieniem idei wolności tak, że właśnie dołożony jest tu ten warunek, iż OSOBIE CZYNI TO RÓŻNICĘ, a ta różnica jest wręcz kluczowa. Ale kwestia oczywiście jest do dyskusji.

Potem było pytanie: To czego się chce?
Moją odpowiedzią tu było: Każdy ma jakieś swoje, które chce. Niech sobie sam to rozpoznaje (choć przy rozpoznawaniu czasem warto rozważyć, jak ktoś inny to podobne po swojemu opisywał), to może być inspiracją do stworzenia własnych wniosków.

Ktoś, kto chce być seryjnym zabójcą ma ten problem, że za chwilę życie mu przyniesie konsekwencje tego chcenia, a z nimi konflikty z innymi chceniami (np. z chceniem nie spędzenia życia za kratami, czy z chceniem życia z czystym sumieniem). Chcenia nie są pojedyncze, jest ich wiele, często mocno wzajemnie skonfliktowanych. A zadecyduje jakiś ostateczny bilans tych chceń.

Tu nie ma prostego binarnego podział - wolny vs niewolny. Wolność jest wydzierana z determinacją bezsensowi i chaosowi życia przez to, że podejmowane decyzje stają się coraz bardziej spójne, racjonalne, celowe. Złodziejaszek, który jest w stanie wybronić sensowność swoich wyborów np. w aspekcie swojego życia rodzinnego jest bliższy bycia wolnym, niż jakiś kompletnie zaburzony psychopatyczny morderca. Ale to nie jest tak, że przejście od etyki do idei wolności jest bezpośrednie i proste. Właściwie to nawet powiedziałbym, że jest ono często wątpliwe w sytuacjach, w których nie mamy dobrze obstalowanej idei ARBITRA. Tradycyjnie w kulturze tym domyślnym arbitrem jest Bóg, ale chodzi nie o religię, tylko o rolę (może kiedyś arbitrem stanie się jakaś super SI...). Ja bym rysował ideę wolności gdzieś w pobliżu idei rozwoju. Jeśli coś osobowość rozwija, czyniąc ją bardziej sprawczą, reaktywną, świadomą, to w tym jest droga ku wolności. Ostatecznie najbardziej wolni są ci, którzy WIDZĄ ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY DECYZJAMI, A PRZYSZŁYM SWOIM ŻYCIEM I SĄ W STANIE KIEROWAĆ TYM ŻYCIEM W STRONĘ OSTATECZNIE WIĘKSZEJ SATYSFAKCJI. Przy czym ważne jest, że myślę nie o jakichś małych satysfakcjach, przyjemnościach, sukcesach, ale raczej o jakimś takim całościowym spełnieniu się, jakimś takim docelowym życiu w szczęśliwości, świadomości.

Tu jest mowa o WZGLĘDNYM wpływie na życie, czyli o tym, co możemy osiągać SIŁAMI NASZEJ PSYCHIKI. Warunki zewnętrzne oczywiście konstruują tu jakieś ramy, ale tych tu nie włączam do rozumowania, bo one są czymś osobnym, niezależnym. Tu zatem nie chodzi o wolność w sensie społecznym, politycznym, kulturowym, lecz o tę wolność na poziomie wewnętrznym, osobistym.

I jeszcze jedna moja refleksja wobec TEZY:
W pierwszym odbiorze może to i brzmieć jak farmazon. Tak będzie, jeśli się poprzestanie na tym, że to ktoś spostrzeże i nie zrobi nic z tym dalej. Ale dla kogoś, kto się trochę przyjrzy tej zależności, jaką buduje związek wolności z pragnieniami, może owo sformułowanie stać się wstępem do wniosków wręcz bardzo praktycznych, pomagających zrozumieć, dlaczego np. jest nam źle w życiu, albo dlaczego emocje nam się sypią.
Sformułuję ten wniosek może innymi słowy, a wtedy może to stanie się bardziej klarowne: spełnienie się osobowe, poczucie się wolną istotą, możliwe jest dopiero wtedy, gdy nasze pragnienia staną się na tyle wewnętrznie spójne, uporządkowane, że przestaną sobie przeczyć. Gdy wiemy, czego chcemy, to też WIEMY JAK RZECZY OCENIAMY, a więc dalej czujemy, czy mamy w życiu jakiś progres, czy też to życie przecieka nam przez palce. Uporządkowanie pragnień, będące uporządkowaniem ocen, a więc uporządkowaniem POTENCJALNYCH SATYSFAKCJI Z ŻYCIA, daje nam szansę na to, że te satysfakcje w ogóle odczujemy.
Poczucie zagubienia jest z drugiej strony - ono bierze się z tego, że pragniemy sprzecznie, czyli jednocześnie chcemy w równym stopniu, aby zdarzyło się to coś, jaki i coś do tego pierwszego przeciwnego. Taka sprzeczność w intencjach nie może człowiekowi dać satysfakcji. To się nie może udać.
...
Człowiek wie, czego chce na jakimś tam etapie i poziomie. Poza tym spora część naszych chęci jest tak mocno intuicyjna, tak niekonkretna, tylko emocjami napędzana, że nie umiemy tego przekuć potem na konkretne zadziałanie. No i jest jeszcze jeden efekt, typu "przecież wiem, że chcę schudnąć" - i co?... I się nie chudnie. Dlaczego? Bo to chcenie jest skonfliktowane z chceniem typu "ale przyjemnie jest się najeść smacznych rzeczy i chcę czuć tę przyjemność". Są dwa chcenia, które ze sobą walczą. I oba są! Oba są prawdziwe!

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

W każdym razie wolna wola nie jest tym czymś paradoksalnym, co próbują sklecić zwykle ludziska z połączenia typowych intuicji orbitujących wokół tej idei. Wolna wola nie jest sprawieniem, iż decyzja powstająca na bazie przesłanek wziętych z zewnętrznej rzeczywistości nagle miała stać się od tej rzeczywistości niezależna. Takie - z definicji sprzeczne - pojmowanie jakiegokolwiek pojęcia świadczy bardziej o nieporadności umysłu, który nie umie zrobić porządku w swoich intuicyjnych oczekiwaniach względem prób modelowania tej idei, a nie o tym, że ten umysł cokolwiek tu rozumie. I na pewno też dalej oczekiwanie, iż coś, co już na początku zdefiniowano sprzecznie, miałoby się jakoś stać niesprzecznym, też jest nierozsądne - to się po prostu nie może zdarzyć.
Co jednak z tą intuicją wolności ogólną?... Czy ona ma jakiś sens?...
- Według mnie intuicja wolności ma sens i to bardzo ważny, głęboki, fundamentalny. Tylko trzeba się inaczej zabrać do rzeczy, trzeba cofnąć się z definiowaniem fundamentalnych pojęć dotyczących wolności o poziom niżej, zacząć je konstruować od początku z nieco innych (przynajmniej w jakiejś części innych) intuicji. I ja tak właśnie, z innych intuicji wychodząc, wolność woli definiuję.

Rezygnuję z zakładania z góry, że zdarzenia mają "przyczyny". Podobną rolę, jak typowo idea przyczyny pełni u mnie bardziej ogólne pojęcie "bycia w związku". Czym się różni bycie w związku od przyczyny?...
- Różni się tym, że od bycia w związku nie oczekuje się (domyślnie) tej roli, którą przyczyna mimowolnie nasuwa - że np. brak tego, co jest "przyczyną" całkowicie uniemożliwi zajście "skutku", albo że przyczyna jest jedynym powodem zaistnienia skutku, albo że w ogóle potrafimy niesprzecznie i poprawnie zdefiniować ów zestaw okoliczności, jaki przyczynę buduje.
Wnioskowanie, ogólnie myślenie, próbuje ujmować sprawy przy założeniu, że mamy jakiś definiens i jakiejś definiendum, czyli że wiemy, o co chodzi w sprawie, bo składniki przyszłej definicji są na pewno dostępne. Tymczasem ja ten układ neguję. Tymczasem w przypadku idei wolności woli i przyczynowości ja neguję to, że "są przyczyny", stawiając problem na zasadzie: może nam się w jakiejś klasie przypadków udać wyłonić ideę przyczyny, ale to wcale nie jest gwarantowane.
Związek pomiędzy okolicznościami może być zbyt "zapętlony", zbyt niejasny, aby mówić o tym, że są w nim "przyczyny", czyli że w ogóle DA SIĘ WSKAZAĆ CO, jest tym pierwotnym, a co wtórnym elementem układanki w relacje świata.

To jest u mnie właśnie punktem wyjścia do nowej definicji wolności woli, że stawiam sprawę w sposób otwarty, poszukując ogólnie odpowiedzi na pytanie: czy tutaj da się może zastosować pojęcie przyczyny i skutku? Bo może się nie da...

Michał Dyszyński

Wolność woli w najbardziej elementarnym rozumieniu właściwie można by utożsamić po prostu ze sprawczością. Wolny jest ten, kto umie tak sprawczo zadziałać swoimi decyzjami w świecie, że dzieje się to, czego by chciał.
Dowodem, że tak rozumiana wolna wola jest spójnym pojęciem (czyli istnieje) w ludzkim życiu i odniesieniach do świata jest wg mnie praktycznie dowolny ranking sportowy, powiązany z uczestnictwem w turniejach, zawodach - np. ranking szachowy dobrego szachisty.
Dlaczego twierdzę, że ranking szachowy jest dowodem wolności woli (przynajmniej pojmowania jej w moim rozumieniu)?...
- Dlatego, że ranking, który się stale utrzymuje w zmiennych (w znacznym stopniu możemy je uznać za losowe) warunkach w obliczu WYZWAŃ, KTÓRE SĄ NIEZAPLANOWANE, NIEDOSTOSOWANE Z GÓRY POD OCZEKIWANIA danego szachisty, okazuje się, iż tenże szachista stabilnie utrzymuje swój poziom wygrywając kolejne partie ze słabszymi od siebie przeciwnikami. Jest to statystycznie silna zależność. Szachista mający ranking 1800 utrzymuje ów ranking, mimo że losowo pojawiający się przeciwnicy do gry testują, czy czasem nie jest on słabszym graczem, niż to ranking wskazuje.
To jest wg mnie właśnie test na obecność czynnika wolności woli - że w warunkach losowych wyzwań osoba obdarzona wolnością woli objawia sprawczość, która jest stabilna, broni się, pomimo nieprzewidywalnych z góry warunków, a nawet pomimo ataków na nią przypuszczanych.

To, że taka sytuacja rzeczywiście odpowiada tej intuicji wolności woli, jaką gdzieś w umysłach nosimy, jest kwestią głębszej refleksji. Tu nie ma bowiem rozumowania w stylu "wolna wola istnieje, bo..." (a w kropkach jedna prosta okoliczność). Tu jest rozumowanie, które powinno jakoś złączyć w syntezę te okoliczności, że
- wygrywanie w szachy nie jest prosto algorytmiczne, lecz jest związane z uczeniem się, z reagowaniem adaptacyjnym.
- występuje aspekt ODPOWIEDZIALNOŚCI - gracz stara się obronić swój ranking (jeszcze lepiej go podnieść), niejako zobowiązuje się przed sobą, do wykonania tego zadania.
- przeciwnicy są dobierani losowo, czyli nie można mówić tu o prostym dostosowaniu się do zadanej z góry bazy celów. Ta losowość doboru szczegółów zadań jest ważna w ostatecznym rozliczeniu idei wolności!
- gracz działa celowo, identyfikuje się, jako on z ideą zwyciężania w pojedynkach, podnoszenia swoich umiejętności szachowych.

Tu może pojawić się argument, że sztuczna inteligencja (jednak działająca w oparciu o deterministyczne algorytmy) też zwycięża w podobnych warunkach, a nawet jest aktualnie lepsza w szachy od ludzi.
SI jest już na drodze ku wolności, już wstępnie tę wolność modeluje. Różnica jest taka, że SI jednak NIE WYBIERA SOBIE bycia graczem szachowym, nie rozwija swojej sprawczości od prostych odruchowych zachowań i wbudowanych w ciało zmysłów, czy instynktownych doznań. Może sam etap końcowy jest już bardzo podobny, jednak trudno jest mówić, że SI jest tej samej klasy bytem w kontekście wolności co ludzie, bo SI - póki co - (może przyszłość rozwoju SI to zmieni) nie obsługuje długofalowej refleksji nad sobą jako osobowością, tożsamością. A ta po ludzku rozumiana wolność woli jest o wiele bardziej złożona, wielopoziomowa, w niej cele tworzą pewną strukturę hierarchiczną, nie będąc zlecane z góry, lecz odkrywane. SI już wchodzi na ścieżkę ku wolności w "znaczeniu technicznym", jednak nie posiada tej wolności w rozumieniu szerszym, związanym z POSTRZEGANIEM SWOJEJ PODMIOTOWOŚCI.

Michał Dyszyński

Wolność jest sens rozumieć jako właściwie tożsamą z ideą rozwoju świadomości i ducha.

Na start osobowość ma jedynie pierwocinę wolności, jest niczym ziarenko, które dopiero miałoby wykiełkować. Ale ono już jest, już zawiera tę wewnętrzną moc, którą można by postrzegać jako swoistą gorycz, bo coś przeciwnego uległości, łatwości, wymykającego prostemu dostosowaniu się. Bo ono już wprowadza do systemu element indywidualności, nieprzewidywalności, działań niedających się wywieść z tego, co niesie rzeczywistość zewnętrzna. Ziarenko kiełkuje, a potem szuka sobie dróg rozwoju - musi rozpychać się pomiędzy grudkami ziemi, kamieniami. I tak samo wolność kształtuje się w obliczu wyzwań, nawet zagrożeń, obrasta w rozumienie, obudowuje się w procedury kontrolne, w coraz bardziej złożone mechanizmy oceny rzeczywistości, które potem jeszcze rozbudowuje, czym STAJE SIĘ - niczym drzewo, które wzrasta. Wolność na początku jest minimalna, bo jeszcze nie sprawdziła się, nie zetknęła się ze światem, który jeszcze nie zdążył jej sprawdzić i ukształtować. Ale owa wolność, która coraz bardziej ubiera się w samoświadomość i rozumienie, rozwija wraz z każdym rozwiązanym przez siebie skutecznie problemem, czyli rozwija się W PRAWDZIE.
Aspekt prawdy dla wolności jest o tyle kluczowy, że to właśnie on PRZEŁAMUJE CHAOS. Prawda - przynajmniej w ujęciu koherencyjnej wizji tej idei - jest tym czymś, co powoduje, że emanacje rzeczywistości dowolne, nie wiadomo jakie, przypadkowe, zawsze inne niż byśmy się spodziewali, zaczyna przekształcać świadomość w postać coraz bardziej uporządkowaną i samoporządkującą się, czyli coraz bardziej spójną, bo łączącą trwałymi nićmi to, co wcześniejsze, z tym co jawi się aktualnie. Wolność wtedy się rozwija, bo świadomość każdym swoim przypadkiem, gdy ogarnia, gdy przełamuje chaos, zyskuje kolejne narzędzie do użycia go w przyszłości - do kolejnej oceny czegoś, co się wyłoni jako zadanie dla niej.
Wolność jest właśnie owym wzrastaniem świadomości ku sprawczości i zaprowadzaniu wewnętrznego porządku - wzrostu rozumienia. Przy czym jest to proces nieskończony, bo jednocześnie naprzeciw jest moc chaosu, jest to, co wiecznie będzie budowało wyzwanie dla świadomości i wolności. Wolność - świadomość rozwija się i rozrasta, budując na poprzednich osiągnięciach, modyfikując stare metody, udoskonalając swoją zdolność kontaktu z rzeczywistością. Wolność - świadomość - sprawczość sama się buduje, sama wyznacza to, kim się stanie i dlatego w przyszłości będzie w ogóle mogła powiedzieć, że "ma siebie", że "jest" w tym znaczeniu, iż to nie tylko zewnętrzne moce ją utworzyły, lecz też i ona sama w tym tworzeniu brała udział.
Rozwój wolności - świadomości jest tym czymś, co zawsze rodzi się na styku z chaosem, niepewnością, niewiedzą. To, co jest stałe, zanika w świadomości, stając się tłem - habituuje, jest przesuwane do poziomu "tym sobie definiuję moje postrzegania, ale już się tym nie zajmuję". Właściwie wolność nie tyle się ma, co się ją w sobie nieustannie rozwija.
Wolność nie tyle jest jako dające się umować "coś", ale jako to, co działa, emanuje.

Michał Dyszyński

Przyczynowość albo losowość?...
Ten dylemat dzisiaj wydaje mi się mocno naciągany. Zarówno przyczynowość jak i losowość są bowiem perspektywami umysłu. Nic nie jest ani przyczynowe, ani losowe "samo z siebie". To umysł POSTRZEGA te układy okoliczności, jakie chce sobie wyróżnić jako przyczynowe, bądź losowe. Ale to umysł stwarza platformę rozumienia rzeczy, która za chwilę będzie powodem oceny tego, co jest losowe, a co przyczynowe.

Weźmy prosty przykład, zadając pytanie: czy litery frazy "Litwo, ojczyzno moja, ty jesteś jak zdrowie" są losowe, czy może przyczynowe?...
Dla kogoś, kto zna konteksty, kto jest w stanie ubrać poszczególne litery w znaczeniowy sens, te litery nie będą przypadkowe. Czy są jednak przyczynowe?... Też trudno jest jednoznacznie i obiektywnie to stwierdzić. A jeśliby ten zapis owej frazy zobaczył jakiś kosmita, który przybył na Ziemi 100 lat po upadku cywilizacji i odkrył tę wyrwany kawałek kartki z tomu Pana Tadeusza (i nic poza tym), zapewne owe litery żadnej zależności nie wyrysują, będą przypadkowe.
Bo to kontekst w istocie decyduje o klasyfikacji przypadkowość, przyczynowość, czy co tam jeszcze.

Michał Dyszyński

Czy wolność wyboru należy wiązać z ilością opcji do wyboru?
- ja uważam, że tak, choć chyba niektórzy definiują wolność w sposób negujący tę intuicję.

Ja uważam, iż jednak osoba, która widzi tylko 1 opcję działania w danej sytuacji jest w wyraźnie innej sytuacji w zakresie zagadnienia wolności, niż osoba, która w podobnej sytuacji rozważa 2 opcje, albo osoba, która rozpatruje 5 potencjalnych opcji działania.

Przyjmuję zatem tutaj jako założenie robocze, iż jest sens wiązać ideę wolności z tym, czy jesteśmy w stanie postrzegać więcej, czy mniej opcji zadziałania w danej sytuacji. Stawiam nowe pytanie: a z czego to wynika, że ktoś tych opcji widzi więcej, a nie mniej?
- Odpowiedzią byłoby chyba: jeśli ma większą WIEDZĘ, CO JEST MOŻLIWE i OTWARTOŚĆ POSTRZEGANIA, a dodatkowo nic mu postrzegania owych opcji nie blokuje, czyli np. nie jest skrajnie zafiksowany na uznawaniu tylko jednej z nich.

Tak to wzrastając w wiedzy i rozumieniu, plus w świadomości jak nie dopuszczać do blokowania niektórych ścieżek postrzegania przez nastawienia i emocje (sprzyja temu dojrzałość emocjonalna i intelektualna), wzrastamy jednocześnie w wolności, czyli zdolności wybierania takich ścieżek życiowych, które są bardziej perspektywiczne.

Michał Dyszyński

Wolność woli prowadzi do skonstruowania podmiotu dokonującego świadomych decyzji.