ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Mam w rodzinie osoby, które jakby za najwyższe kryterium prawdziwości i poprawności uznają naszość. Z takimi osobami nie ma sensu rozmawiać o obiektywnych, niezależnych od stronnictw kryteriach prawdziwości, bo oni wyznają osobistą epistemologię dokładnie przeciwną w stosunku do epistemologii prawdy obiektywnej, niezależnej od mniemań.
Gdy z apologetą naszości próbuje się przedyskutować dowolny problem, niejednoznaczność w zakresie tego, czy coś uznane za "nasze" aby na pewno jest słuszne, albo nawet czy rzeczywiście jest nasza w poprawnym sensie słowa (a nie np. wmawia się ludziom poparcie dla jakiegoś lidera typu Hitler, który tylko owym powoływaniem się na naszość zdobywa sobie stronników), to dostaje się odmowę rozpatrywania innych kryteriów poprawności, jak tylko tych związanych z przynależnością i akcentowaniem związku ze swoim stadem.
Zwolennik naszości jako najwyższego kryterium zwykle lekceważy kryteria obiektywne, bazujące na niezależnych od przynależności mechanizmach oceny. Dla zwolennika naszości rzeczywiście ważnym, z definicji kładącym inne argumentacje jest powoływanie się na okoliczności w stylu:
- nasze autorytety tak ogłosiły
- jeśli głosisz inaczej, to znaczy, że nie jesteś z nami, jesteś odszczepieńcem (co by to nie miało znaczyć...)
- przecież w naszych źródłach jest to jednoznacznie określone tak...
- jesteś nieposłuszny naszym zasadom!
... itp.

Ja nie uznaję "epistemologii naszości", czyli nie uważam przynależności do jakiegoś tam stada za argument w pytaniu o prawdę. Powyższe sformułowania (i im podobne) nie tylko mnie nie przekonują, ale wręcz stanowią dla mnie świadectwo, że ktoś błędnie rozumuje.
Prawdę ustalam właściwie na dokładnie odwrotnej zasadzie, niż partykularyzm, stronniczość. Prawda dla mnie właśnie tą, która "nie ma względu na osobę", jest bezstronna, a zaczyna rozumowanie od ustalenia pewnych powtarzalności w obserwacjach (stwierdzanych intersubiektywnie), aby na ich bazie przejść do definiowania reguł i definicji, a potem dalej już konstruować stwierdzenia, które owe definicje i reguły wykorzystują.

Czy ta moja postawa oznacza pryncypialne odrzucenie każdego autorytetu?...
- Niekoniecznie. Autorytet jest w mojej epistemologii dopuszczalny, jeśli jego rola sprowadzi się do formy PRZETESTOWANEGO ŹRÓDŁA, ZAAWANSOWANYCH KALKULACJI. Autorytet dla mnie pełni podobną rolę jak dobrze opracowany program komputerowy, który np. weźmie pod uwagą ogromną liczbę czynników, a potem, bazujac na sprawdzonych regułach wypracowuje obliczenia dla mojego umysłu niedostępne. W podobnym sensie to nawet kalkulator pełni rolę "autorytetu", bo jeśli w niego wstukam liczbę 355.256 i wybiorę funkcję pierwiastkowania, to przyjmę wartość na displayu bezpośrednio, bez mądrzenia się, że ja wiem lepiej, ile ten pierwiastek wynosi. Autorytet zatem mieści się też w mojej epistemologii, ale nie w postaci intuicyjnej, uogólnionej, a do tego personalnej, związanej z przynależnością, lecz na tej zasadzie, iż jeśli sprawdziłem wysoką poprawność wskazań (także wysokie kompetencje osoby) jakiegoś źródła, to zdaję się na nie. Ale taki autorytet nie ma u mnie nic wspólnego z władzą, podległością osobistą, czy składaniem jakichś lennych hołdów, czy innej formy dopasowywania się do jakiejś hierarchii społecznej.

Michał Dyszyński