ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Zaczynam kupę tematów, z nadzieją, że je kiedyś rozwinę, skończę. Często je zarzucam. Bo coś innego wpada na pierwszy plan.
Teraz też mam pomysł na opisanie pewnych swoich spostrzeżeń dotyczących ogólnie myślenia, podejście kognitywistycznego, edukacyjnego, związanego z rozwojem kreatywności. Może tego tematu nie zarzucę?...

Model przestrzenny myśli
Myśli, idee, pojęcia można widzieć trochę jak rzeźby, czy elementy krajobrazu rozstawione w mentalnej przestrzeni umysłu. Jedne są dalej, inne są bliżej, niektóre zachodzą na siebie. Zauważyłem, że do myślenia, które jakoś prowadzi do rozsądnych (według mojej nieskromnej oceny oczywiście) rezultatów niezbędny jest pewien DYSTANS. Trzeba działać trochę tak jak malarz, który po namalowaniu fragmentu dzieła, odsuwa się nieco od obrazu i patrzy jak on wygląda z daleka. Potem znowu skupia się na szczegółach, ale za chwilę znowu stara się patrzeć z perspektywy. Dla mnie osobiście ta perspektywa jest bardzo ważna, nie lubię zatopić się w szczegółach, bo wtedy mam wrażenie, że myśli i odczucia mną władają, a nie ja nimi. Właściwie to moją prywatną zasadą myślenia byłoby coś w stylu: zawsze szukać dystansu, zawsze łapać szerszy kontekst sprawy. Bez tego błędy wydają mi się nieuniknione.

Michał Dyszyński

Czym jest myśl?

Jakimś przywołaniem wspomnień?
Może porównaniem wspomnień jednych z innymi?
Porównaniem bieżącego odczucia do wspomnień?
Przyjrzenie się wspomnieniom, wyobrażeniom?
Nałożeniem SCHEMATU MYŚLOWEGO na wspomnienie, wyobrażenie?
Próbą odtworzenia schematu myślowego w kontekście jakiegoś wyobrażenia?
Poszukiwaniem wzorców w schemacie, odczuciu, wyobrażeniu?

Michał Dyszyński

Myśl a błąd

Błąd, pomyłka, niedopasowanie jest integralną, niezbywalną cechą myśli.
Myśleć "na pewno poprawnie" można jedynie w odniesieniu do rzeczy absolutnie znanych, określonych, bez pierwiastka kreatywności, poszukiwania, niejasności, czyli tylko do rzeczy nudnych. Wszystko co jest nieznane, nowe wymaga otwarcia się na możliwość błędu, niewłaściwego dopasowania, przypadkowej destrukcji. Bo jeśli coś jest nieznane, to NIE WIEMY CO Z TYM ROBIĆ. A skoro nie wiemy, to PRÓBUJEMY, czyli działamy nie znając ostatecznego efektu, trochę po omacku, czyli metodą prób i BŁĘDÓW. Właśnie: "metodą błędów"!
Ci co boją się błędów, co chcieliby być zawsze akuratni i poprawni, zgniją w powtarzalności, wtórności, stagnacji. Kreatywność zawsze będzie związana z błędem i dlatego niszczy ją wszystko co - z obawy przed owym błędem - pęta, ogranicza, niewoli tę myśl.

To trochę dlatego też jestem teistą: CHCĘ WIERZYĆ, ŻE MOJE BŁĘDY BÓG KIEDYŚ NAPRAWI. Mój teizm jest cegiełką w konstrukcji myśli - jeśli Bóg naprawi moje (przecież nie ze złej woli uczynione) błędy, to mogę być kreatywny, mogę myśleć dyskursywnie i ŚMIAŁO. Ale to była dygresja. Wracam do sprawy błędów w myśleniu.

Świat naiwnych i pozbawionych głębszej nadziei i wiary stoi na stanowisku, że najważniejsze jest chronić się przed błędami. To i tak się nie uda. Błędów nie ma tylko tam, gdzie jest stagnacja i martwota. Ale też i błędy są błędom nierówne. Są błędy "techniczne", małe, nie niszczące. Ale są i błędy grube, które na długo stopują rozwój, rozwalają myślenie. Cała sztuka, aby odróżnić jedne od drugich.

Pokusa
Z błędem związanych jest wiele pokus. Jedna z nich, to całkowicie problem błędu zlekceważyć. Bo skoro błąd być musi, to róbmy ich jak najwięcej, albo przynajmniej w ogóle nie zważajmy na nie...
Są tacy ludzie - wiecznie zadowoleni z siebie, co by nie zrobili, to jest świetne, genialne, najlepsze. Tacy ludzie nie stawiają sobie wymagań, nie weryfikują swoich koncepcji, tylko z automatu dają im etykietę "Doskonałe". Tak rozumiana doskonałość jest TOTALNIE PŁASKA - w niej wszystko jest doskonałe TAK SAMO, zawsze identycznie ARBITRALNE, nie dające się potwierdzić niezależnie. Ludzie, którzy tej pokusie ulegną nigdy NIE ODKRYJĄ SIEBIE (ani niczego innego nie odkryją w sposób trwały), bo przyjmując wszystko "jak leci" wymieszają to, co wpadło przypadkiem, zostało im wmanipulowane, jest sprzeczne z tym, co zrobili poprzednio. Tacy ludzie są jak pyłek zawieszony w płynie - popychany ruchami Browna pyłek będzie się miotał, podskakiwał, gdzieś tam się przesunie, jakąś drogę przemierzy. Ale zawsze tylko drogę "jakąś", czyli NIJAKĄ, wiecznie bez celu i sensu.
Bo błąd, aby dawał wkład do rozwoju umysłu nie może wykroczyć poza pewne granice - nie może go być zbyt mało, ale i zbyt dużo. W pierwszym przypadku, gdy błędów za bardzo się boimy, ugrzęźniemy w stagnacji. W przypadku przeciwnym, gdy błędy są normą, gdy przeważają, zapadniemy się w BEZZNACZENIE.
Błąd jest darem, ale tylko wtedy, gdy dzięki niemu jesteśmy w stanie się czegoś NAUCZYĆ. Błąd jest przekleństwem, jeśli niszczy nadzieję. Błąd jest ziarnem kreatywności, jeśli zostanie obleczony w swoje przeciwieństwo - w szukanie TRWAŁOŚCI, także i trwałości rzeczy zmiennych. Bo poprawna trwałość nie jest stagnacją, ale budową i rozwojem, będąc w ten sposób jakąś szczególną formą zmiany.
Moc osiąga ten, który umie ubrać błąd i jego zaprzeczenie w całość, w spójną postać myśli reaktywnej, uwzględniającej zmienność, ale nadającą jej pierwiastek indywidualnej trwałości.

Michał Dyszyński

Mechanizmy uwagi
Najbardziej podstawowym składnikiem myśli jest UWAGA.
Uwaga ma dwa swoje - w jakiś sposób przeciwne - tryby.
- tryb luźnego (stochastycznego) błądzenia
- tryb kierowany

Oba owe tryby są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania uwagi. Najłatwiej jest ten aspekt dostrzec, gdy doprowadzimy każdy tryb do skrajności. Tryb skrajnie błądzący, chaotyczny, nie skupiający się na niczym świadomie, czyli na dłużej, zrównuje błądzący umysł z funkcją losową, on niczego nie utrwala, niczego nie rozumie, niczego nie rozpoznaje jakoś głębiej - ot, za każdym razem bierze doznanie i zapomina, bierze i zapomina, bierze i zapomina...
Z drugiej strony tryb przeciwny - skrajnie kierowany jest trybem mentalnego ZAMKNIĘCIA. Bo uwaga skrajnie mocno wpasowana we wzorzec, konieczność, schemat, nie ma jak wyjść poza to, co ma w programie, jest więc głucha i ślepa, nieustannie procesując wyłącznie to, co w schemacie zapisano, nie dając sobie szansy na nic nowego.
Takie absolutne skrajności działania uwagi są czystą teorią, bo żywe organizmy, czy ludzka świadomość zawsze miesza owe tryby. Tryb błądzenia otwiera myślenie na świat, działając jako generator nieustannej zmienności, zaś tryb kierowany nadaje owemu myśleniu trwałość, budując relacje podobieństwa, tożsamości, ciągłości. Wymieszanie owych trybów może dawać różne typy osobowości. Typ świadomości konserwatywny, "prawicowy" ma przewagę trybu kierowanego, przez co skupia się (czasem nadmiernie) na schematach, prawach, wzorcach, czy przynależnościach. Tryb świadomości liberalno - humanistyczno - "lewicowy" jest najczęściej bardziej otwarty, choć jednocześnie nieraz ulega złudzeniu osiągnięcia "wiedzy i zrozumienia" w sytuacji, gdy w istocie mamy do czynienia z zaniechaniem weryfikacji i akceptacją wszystkiego jak leci, bez próby zmierzenia się z jakąś logika myśli. Ten ostatni tryb bazuje częściej na czystych doznaniach, skojarzeniach uczuciach, idzie raczej w ilość, niż jakość. Tryb kierowany z kolei, przy zbyt silnej tendencji w swoją stronę, miewa preferencje do uznawania opracowanych przez siebie spostrzeżeń za "obiektywną rzeczywistość" - widzi świat nie takim, jaki sie jawi, tylko takim, jak go chciałoby sie, widzieć, jakim potrafi go rozumieć. Choć ta ostatnia cecha właściwie (prawie) równie dobrze pasuje do trybu uwagi luźnego.
Żaden tryb nie jest z natury "lepszy". albo "gorszy", choć problemem może być zbyt skrajne posiłkowanie się świadomości którymś z owych trybów.
Niezależnie od tego prostego podziału uwagi na wspomniane tryby, jej działanie ma wiele niuansów. Z jednej strony uwaga działa na poziomie nieświadomym, automatycznym przemiatając po prostu odczyty zmysłów i poszukujac w nich automatycznie predefiniowanych wzorców - np. zagrożeń, osobników z własnego plemienia, pożywienia itp. W to przemiatanie (trochę w trybie kierowanym instynktownie, a trochę błądzącym) wplatają się wzorce wynikające z celów, potrzeb, przemyśleń, przebiegu bieżącej sytuacji. Jak wykazują badania psychologów człowiek nie potrafi zbyt długo skupiać uwagi i w sposób naturalny ją rozprasza. To rozproszenie jest ewolucyjną zdobyczą służącą ochronie jednostki - powinna ona co jakiś czas porzucać to, czym się aktualnie zajmuje, aby rozejrzeć się po okolicy, skontrolować stan bezpieczeństwa, w jakim się znajduje.
Na sterowanie uwagą przez umysł ma wpływ wiele czynników - sytuacja (bo inaczej działa uwaga w momentach zagrożenia, a inaczej gdy umysł jest zrelaksowany), wspomniane osobiste preferencje - typ uwagi, czy takie czynniki jak wypoczęcie, stan zdrowia itp. Liczne tradycyjne metody dydaktyczne miały skłonność do przeceniania w edukacji trybu przymusu, silnie sterowanego. Uważano, że daleko posunięta kindersztuba, przymus spędzania czasu nad nauką da najlepsze efekty w postaci zrozumienia przedmiotu. Nowsze badania wykazują, że jest to błędne podejście - nadmiar rygoru tłumi ciekawość, a dalej spostrzegawczość. A przecież uczenie się można by uznać za pewien sterowany ciąg spostrzeżeń. Jak się uczniom daje dyrektywę w stylu: patrz na to, nie patrz na nic innego i zrozumiej to tak, jak ja ci mówię, to umysł odczytuje z grubsza jako: przestań być spostrzegawczym w sposób jaki znasz, rozumiesz i jest sensowny i wgapiaj się w coś bez poruszania głębszych poziomów rozumowania.
W rzeczywistości nie wiemy na jakich zasadach odbywa się zrozumienie zagadnień, ścieżki do tego są różne w różnych umysłach, więc jeśli te umysły mają zrozumieć cokolwiek, to musza mieć do tego "wolną rękę" w szukanie podobieństw i połączeń z tym, co w owych umysłach stanowi wcześniej zgromadzoną bazę.

Michał Dyszyński

Do tego wątku doklejam swój inny esej, zamieszczony w dziale Apologia teizmu. Chcę go tu mieć, bo uzupełnia przemyślenia tutaj rozpoczęte.

Michał Dyszyński

Ścieżki rozumowania
Typowy pogląd na myślenie, rozumowanie jest chyba dość naiwny. Domyślnie przyjmuje on, że niejako jesteśmy w posiadaniu wiedzy, która ogarnia całość zagadnienia - mamy swój model, teorię, która wyjaśnia "jak jest". W ten sposób ludzie traktują właściwie dowolny aspekt życia, opisywany w podręcznikach, czy nawet luźniejszych opracowaniach. Te opisy rozpinają nam przestrzeń myśli nad tym, co podlega opisowi (przyjmijmy tu nazwę "rzeczywistość" - nieco nieudolną, nieścisłą przy głębszym rozumowaniu, ale jakąś nazwę trzeba mieć, a ta jest najbliższa desygnatowi).
Problem w tym, że przestrzeń budującą nam opis można rozpiąć na różne sposoby. Tak jak na różne sposoby można opisywać fenomeny materii - z pozycji fizyki, chemii, biologii, poetycko, wizualnie, nawet filozoficznie itp. Można sobie wymyślić jakąś nową dziedzinę, nie znaną jeszcze ludziom i w jej świetle operować na tym fenomenie, jaki daje nam owa rzeczywistość.

Ważnym narzędziem rozpinania owej przestrzeni opisu są ŚCIEŻKI MYŚLI. Nie rozpinamy opisu tak "po prostu" nie wiadomo czym, ale konstruując pewne cykle myślowe, sekwencje (mogą być otwarte, nieskończone, czyli inne niż cykle, które są zamknięte). Tak się umysł uczy łapać myślowo cokolwiek - że na początek ustanawia jakąś sekwencję działań, jakoś ukazuje możliwość przejścia od stanu początkowego, do stanu końcowego. Potem zastanawiamy się, na ile pośrednie przejścia są konieczne, na ile dadzą się zastąpić innymi, na ile stan końcowy mógłby być taki, a nie inny. Ale zwykle musi być ta pierwsza - pionierska - ścieżka, którą przechodzi jakiś "podróżnik" (taki Kolumb myśli).
Ścieżek myśli jest nieskończenie wiele. Są one "deterministyczne" w tym tylko sensie, jak umysł jest posadowi. Można szukać w świecie najbardziej tego co trwałe i stabilne, można skupiać się na aspekcie chaosu. Jest wybór. Właściwie to wybór w przestrzeni opcji o NIESKOŃCZONEJ GĘSTOŚCI.

Michał Dyszyński

Prawo przekraczania/rozszerzania
Jakiś czas temu sformułowałem sobie pewien postulat myśli, który dzisiaj nazwałem "prawem przekraczania". Jego ideę można by obrazowo przedstawić na przykładzie rozwoju pojęcia liczby w matematyce.

Pierwotną postacią pojęcia liczby były liczby naturalne - za ich pomocą ludzie mogli "policzyć" (stąd właśnie "liczba") owce, kozy, ludzi, godziny itp. Liczby można było do siebie dodawać, mnożyć, odejmować.
Jednak z tym odejmowaniem robił się problem, gdy odejmiemy liczbę większą, od mniejszej. Wtedy wynik wykracza poza bazowe pojęcie liczby. W związku z tym - tu właśnie wkracza prawo przekraczania - postuluje się (!) ROZSZERZENIE dla pojęcia, do zbioru dotychczasowych "liczb" dołączamy liczby ujemne.
Z dzieleniem liczby przez inną liczbę pojawia się podobny problem - znowu wynik często wykroczy poza bazowy zbiór. Aby operator dzielenia działał bez ograniczeń niezbędne staje się przekroczenie zbioru liczb (całkowitych) i dołączenie do niego liczb wymiernych.
Ale tu oczywiście rozwój się nie kończy, bo gdy do operacji na liczbach dołączymy pierwiastkowanie, wtedy znowu pojawią się sytuacje, w których wynik pierwiastkowania nie zawrze się w liczbach wymiernych. Konieczne będzie wykroczenie poza ten zbiór na dwa sposoby:
- zapostulowanie liczb algebraicznych, niewymiernych
- zapostulowanie liczb zespolonych - dla pierwiastka kwadratowego z liczby ujemnej.
Znowu działanie opiera się na tej samej zasadzie - ARBITRALNIE ROZSZERZAMY zakres naszego pojęcia o jakieś nowe byty.

Uogólniając tak zobrazowaną procedurę - PRZEKRACZANIA BAZOWEJ POSTACI POJĘCIA - otrzymujemy ideę prawa przekraczania.

Jak by można ją sformułować?...
Proponowałbym następujące sformułowanie:
W sytuacji gdy jakiś operator myślowy swoim działaniem wskaże na obszar pusty, nie istniejący w pojęciach na których ów operator działa, w pewnych sytuacjach możliwe jest zachowanie spójności rozumowania dla rozszerzonej postaci zarówno samego operatora, jak i obszaru jego działania. Rozszerzenie owo cechuje się następującymi własnościami:
- w dotychczasowej domenie działania produkuje wyniki zgodne z wcześniejszą postacią pojęcia.
- w obszarze rozszerzonym funkcjonuje podobnie do działań operatora w obszarze bazowym, zapewniając jednak wskazywanie nowych (względem obszaru bazowego) bytów, właściwości.

Prawo rozszerzania stosuje się dość powszechnie w nauce, szczególnie w matematyce. W fizyce przykładów rozszerzenia różnych pojęć można podać wiele (moje przykłady nie zawsze będą one dotyczyły konfliktu w stosowaniu jakiegoś operatora):
- rozszerzenie pojęcia masy na wartości ujemne, stosowane w fizyce ciała stałego
- rozszerzenie pojęcia temperatury na wartości ujemne (poniżej zera bezwzględnego)
- rozszerzenie bazowego pojęcia temperatury (stosowanego początkowo dla zwykłej materii) na promieniowanie (patrz temperatura promieniowania tła).
- rozszerzenie pojęcia prędkości i przyspieszenia na prędkość procesów ogólnie (np. prędkość zaniku, prędkość zmian temperatury itp.)
- rozszerzenie pojęcia gęstości na np. gęstość ładunku, gęstość pola, gęstość prądu
i wiele innych. Przy czym nie zawsze rozszerzenie wynika z konfliktu dla jakiegoś operatora.

Prawo rozszerzania/przekraczania jest POSTULATEM. Nie ma nań dowodu, ono może być co najwyżej argumentowane na zasadzie: dzięki jego zastosowaniu uzyskujemy wyraźne korzyści w operowaniu umysłem.

Michał Dyszyński

Idea kompletności rozumowania

Dyskutując na sfinii wpadłem myślowo na trop pewnej idei, która rysuje nam ideą prawdy pod pewnym dodatkowym kątem. Dla większości osób jakoś tam wyrobionych filozoficznie oczywiste jest, że klasyczna definicja prawdy (prawda jako zgodność z rzeczywistością) stanowi dość słabe wejście w ideę prawdziwości. Jakaś ogólna myśl może w tym jest, ale do ścisłości i kompletności (na razie słowo w znaczeniu intuicyjnym) tej idei daleko. W końcu rzeczywistość sama w sobie podlega dociekaniom filozofów, jest różnie widzina i definiowana, zaś "zgodność" tez jest bardzo ogólną ideą, czyli różni ludzie będą ten sam stan mogli określać sprzecznie - jedni jako zgodny, a drudzy jako niezgodny. Z tej krytyki klasycznej definicji prawdy wyrasta właściwie cała epistemologia.
Wracając zaś do moich doświadczeń z dyskusji...
Zauważyłem, że mamy różnych dyskutantów broniących swoich idei - ściślej różnie reagujących na krytykę, pytania dotyczące tego co głoszą. Jedni są chętni do tego, aby przedyskutować każdą wątpliwość, inni odwrotnie - pytania uznają za zamach na ich "świętą" koncepcję i odpowiadają kontratakiem w stylu ad personam. W nauce przyjmuje się, że krytyka koncepcji jest bardzo ważnym elementem potwierdzającym tę koncepcję - tzn. oczywiście o ile krytykę uda się argumentami pokonać. Ale atak na koncepcję jest rodzajem łaski/wsparcia udzielonym owej koncepcji, bo odpierając (skutecznie) ów atak, twórca zyskuje punkt dla swojego pomysłu. Im więcej ataków (różnorodnych) zostanie odpartych, tym koncepcję uznajemy za lepiej potwierdzoną.
Tu doszedłem wreszcie do sedna sprawy - wartościowania idei. Co sprawia, że dla nas jakaś idea jest wartościowsza od innej?
- Moja odpowiedź brzmi: jest wartościowsza wtedy, gdy DAJE SIĘ JĄ Z POWODZENIEM UZYĆ W WIĘKSZEJ KLASIE ZASTOSOWAŃ.
Idea, która tłumaczy jedną jedyną rzecz na świecie ma małą wartość (no... chyba, że ta rzecz sama w sobie jest jakaś absolutnie fundamentalna). Ale jeślibyśmy porównywali kilka różnych idei, a jedna z nich była w stanie wytłumaczyć nam wiele różnych fenomenów, to ocenilibyśmy ją wyżej, niż tę, która tłumaczy parę fenomenów jednostkowych.
Pod tym kątem patrząc, każde (nowe, dodatkowe) pytanie, które można zadać twórcy jakiejś koncepcji na temat tej jego koncepcji jest tak naprawdę szansę na dowartościowanie owej koncepcji, na jej rozwój. Oczywiście, jeśli twórca koncepcji poradzi sobie z owym pytaniem, włączy to rozwiązanie spójnie w system rozumowania. Kto przed pytaniami ucieka, ten swoją koncepcję dusi w zamrażarce.
Fizycy marzą o tej swojej słynnej "teorii wszystkiego", która teoretycznie mogłaby jakoś wytłumaczyć (albo przynajmniej wesprzeć tłumaczenia sensowną teorią) wszystkie znane fundamentalne oddziaływania i efekty. Wtedy fizyka stałaby się jednością, mogłaby odpowiadać - jedną teorią - na większość ważnych pytań. Osiągnęlibyśmy WSPANIAŁĄ KOMPLETNOŚĆ dla owej koncepcji.
Tu dotarliśmy do idei kompletności, jak ja rozumiem. Kompletność byłaby taką właściwością koncepcji, teorii, tłumaczenia, która pozwala na OBSŁUŻENIE OWĄ TEORIĄ MOŻLIWIE NAJSZERSZEJ KLASY PYTAŃ, PROBLEMÓW.
Tu się trochę pewnie narażę moim kolegom teistom (sam jestem teistą, ale uczciwie przyznaję, jak sprawę widzę), bo podam przykład świadczący raczej na niekorzyść tłumaczeń religijnych. Oto wytłumaczenie jakiegoś fenomenu na sposób religijny w stylu "Pan Bóg tak uczynił", choć dla kogoś może wytłumaczeniem nawet jest, to jest jednak wytłumaczeniem SŁABYM. Z faktu, że Pan Bóg coś uczynił nie wynika bowiem nic ponad to, że właśnie tak się stało. Czyli np. nie wydedukujmy z tego wytłumaczenia odpowiedzi na pytanie: kiedy zdarzenie może się powtórzyć? (wiadomo, Bóg działa po swojemu, ma wolną wolę, zrobi coś podobnego, gdy zechce), Jakie właściwości wiążą się z owym zdarzeniem? (Pan Bóg wszystko może, więc posiadanie właściwości nie jest tu żadnym czynnikiem sprawczym) itp. Wytłumaczenie czegoś ingerencją Boga jest właściwie wytłumaczeniem "na odczepnego", bo nic z niego szczególnego dalej nie wynika. Już znacznie użyteczniejszym wytłumaczeniem będzie nawiązanie do jakichś elementów sytuacji, właściwych dla fenomenu - np. "stało się, bo wczoraj padał deszcz". To wytłumaczenie ma swoją użyteczność - możemy z niego np. wywnioskować, że jakby pojutrze deszcz też zaczął padać, to mamy powtórną szansę na owo zdarzenie.
Idea kompletności rozumowania jest bliska idei naturalizmu, ale jest od tej ostatniej szersza, można by mówić o UOGÓLNIENIU koncepcji naturalistycznych na każdy rodzaj tłumaczenia, teorii. Według tej idei coś jest wartościowszym sposobem tłumaczenia, gdy ilość pytań/problemów obsługiwanych przez ową ideę będzie jak największą, a do tego z jak najszerszego możliwego zakresu.
Jako przykład można podać teorię grawitacji w fizyce, która tłumaczy nie tylko spadanie ciał, ale (pośrednio) pływanie, ruchy tektoniczne, przypływu mórz, precesję orbity Ziemi, powstanie układu słonecznego, stabilność orbit planet i księżyców, powstawanie galaktyk, kwazarów i wiele innych zjawisk. Kompletność koncepcji grawitacji jest zatem wysoka.

Piszę o tej kompletności rozumowania m.in. dlatego, że obserwuję sporo argumentacji, w których osoby próbują swoją koncepcję wesprzeć wskazaniem w stylu: w pewnej sytuacji tak się stało, więc to właśnie tak jest. Jednostkowa sytuacja nie świadczy właściwie prawie o niczym ogólnie. Dopiero np. stwierdzenie, że coś się dzieje W KAŻDYM przypadku spełniającym zadane kryteria, daje nam potwierdzenie dla jakiejś idei. A jeśli coś się dzieje w sposób opisywany spójnie przez koncepcję zawsze ogólnie, to mamy koncepcję bardzo użyteczną i wartościową.

Można by ogólnie słuszność rozumowania powiązać właśnie z jego kompletnością. Kompletność oznacza bowiem po prostu to, że składniki myśli są ze sobą związane. Brak kompletności oznacza jednostkowość, albo chaos - każdy byt myślowy jest osobno, niepowiązany z innymi. Im bardziej zmierzamy do kompletności tym bardziej budujemy język, który bazuje przecież właśnie na tym, że znajduje symbole odpowiadające wielu zastosowaniom, sytuacjom.

Michał Dyszyński

Idea kompletności rozumowania cd.

Kompletność rozumowania jest ideą rozumowania jako taką. Ilustruje to w pewien sposób stopniowanie kompletności od minimalnej do maksymalnej:
- Argument niekompletny totalnie - incydentalność: "to się zdarzyło, to tak się stało" (de facto jest tu brak wyjaśnienia)
- Banalne nawiązanie - "to się zdarzyło, bo podobnie zdarzyło się X" - mamy tutaj próbę nawiązania do czegoś, ale poza wskazaniem jakiejś postaci podobieństwa, nie ma tu argumentu.
- nawiązanie szersze - "to się zdarzyło, bo w dla rzeczy podobnych do tego pod względem cechy Z, tak się zwykle zdarza". Mamy tu już pewną klasyfikację - zalążek modelu - jakąś próbę uogólnienia.
- stwierdzenie prawa - "to się zdarza zawsze, gdy rozpoznajemy stan S"
- powstanie modelu - "to się zdarza w sposób opisany zależnościami Z"
- Maksymalny poziomem kompletności byłaby Teoria wszystkiego - supermodel pozwalający na określanie dowolnej właściwości w kontekście innych właściwości.

Im bardziej odchodzimy od incydentalności argumentu w stronę praw i modeli, tym bardziej spostrzeżenie staje się rozumowaniem.

Michał Dyszyński

Myśl potrzebuje celu. Formą myśli bezcelową jest obserwacja bez nastawień - odbiór bodźców pozbawiony predefiniowanego celu. Co prawda normalne instynkty, filtry zmysłów i tak nam taką obserwację nieco zmodyfikują pod kątem ewolucyjnego dziedzictwa, ale z grubsza jesteśmy w takim układzie najbliżej bezcelowego trwania.
Jeśli jednak porzucamy bezcelowość, to ten cel trzeba by mieć. Co miałoby nim być?
- Ktoś tu powie: życie nam ów cel wynajdzie: pożywienie, sukces, powodzenie u innych ludzi, posiadanie...
Ale czy to będą na pewno NASZE cele?
Spora część ludzi, osiąga różne cele, ma jakieś sukcesy, ale po pewnym czasie stwierdzają: właściwie to nie wiem po co mi to było. :cry:

Chciałoby się mieć cel, który tak dobrze odpowie nam na to pytanie: po co żyć?

Spróbuję tutaj zastanowić się ogólnie jakie warunki mógłby spełniać taki cel.
Po pierwsze chciałoby się, aby był on na tyle TRWAŁY, aby się nie zerował po jakiejś serii działań, aby wciąż dawał nowe podniety.
Po drugie - właśnie owe podniety. Chciałoby się, aby ów cel nas kręcił, aby coś w nas poruszał, uruchamiał w nas energię - właśnie podniecał. Cele "takie sobie" mogą być dobre, ale na przeczekanie. Ten cel, który sprawia, że warto jest żyć, powinien jakoś elektryzować nasze jestestwo.
Po trzecie - powinien coś budować, tworzyć, a nie niszczyć. Niszczenie - jak się zrealizuje, czyli zepsuje wszystko do zera, nie da nam nawet pierwszego celu - trwałości. Ale też zostawi poczucie degrengolady końcowej. TWÓRCZOŚĆ jest chyba tym atrybutem poprawnego celu, który sprawia, że zawrze się naszej działalności jakaś wartość dodana, poczucie spełnienia.

Michał Dyszyński

Przekopiowuję tu własny tekst z innego wątku. Uważam, że jakoś udało mi się zawrzeć w nim kluczowy aspekt sprawy w kontekście konstrukcji myśli, poszukiwania poprawności umysłu. Więc chcę ten tekst mieć również tutaj.

Michał Dyszyński

"Ma być, tak jak chcę!"

Gdyby jakoś funkcjonowanie świadomości, myślenie ogólnie opisać jakimś hasłem - celem, to brzmiałoby chyba ona tak jak wyżej "Ma być, tak jak chcę!". Świadomość próbuje zdobyć kontrolę, to jest niejako jej powołanie.
Ale owo zadanie jest mocno skomplikowane z kilku powodów:
1. Nie zawsze wiadomo, jak osiągnąć cel
2. Nie zawsze potrafimy precyzyjnie cel sformułować
3. Posiadamy różne cele, które sobie nawzajem wchodzą w paradę
4. Ostatecznie cele się zmieniają, czasem robi sie z tego niezła kołomyja.

Jednak, bez względu na problemy z owym celem, tak to z grubsza działa, że świadomość, na różnych poziomach, opanowuje siebie i świat, próbując jakoś skłonić cały ten układ do przyjęcia postaci zbliżonej do wizji, jaką mamy w swoich pragnieniach.
Przy czym brak sukcesu w tym zakresie można próbować kompensować też na kilka sposobów:
1. zwiększać wysiłki w ramach dotychczasowej strategii
2. zmienić strategię
3. spróbować zrewidować sam cel, przyjrzeć się dotychczas nie dostrzeżonym możliwościom
4. w skrajnej postaci punkt 3 zmienia się w ogólną zmianę całości koncepcji celu-strategii. Przebudowę całości.

Problem dla świadomości pojawia się wtedy, gdy jakiś cel zapanuje ponad nią - gdy świadomość przestaje wyobrażać sobie funkcjonowania bez realizacji owego celu, choć sam cel może być nieosiągalny. Wtedy świadomość będzie cierpiała niespełnienie, zanik sensu istnienia.
Z drugiej strony można próbować nie stawiać sobie celów, ratować się ucieczką w bierność, rezygnację. Z tą strategią jest ten problem, że natura świadomości ją w jakiś sposób często blokuje. Naturą umysłu jest opanowywanie tych doznań, jakie umysł odrabia. Brak tego opanowywania właściwie jest śmiercią umysłu, ograniczając świadomość do postaci biernej obserwacji.

Michał Dyszyński

Narzędzia myśli
Przy okazji pisania tekstu do innego wątku wrzuciłem wstawkę na temat narzędzi myśli, które stosuje się, aby nasze wyobrażenia i model osiągały jak największą spójność i skuteczność. Tym narzędziem było sprowadzenie jakiejś hipotezy, definicji, ujęcia do skrajności. Jest to jedno z wielu narzędzi, które służą testowaniu poprawności koncepcji. W ogólności można by to narzędzie utożsamić z testowaniem granic dla naszej koncepcji.

Ale warto byłoby postawić pytanie: jakie inne ogólne narzędzia myśli się stosuje, aby "wyostrzyć intelektualno - mentalny wzrok", a dalej osiągać wyższe poziomy ogarniania rzeczywistości myślą.
Myślę, że warto tu wspomniec o REDUKCJI. Redukcja właściwie też jest formą testowania granicy dla pojęcia - tym razem jednak od strony minimum założeń. To takie bezpośrednie zastosowanie brzytwy Ockhama - sprawdzamy, czy da się opisywać rzeczywistość usuwając któreś z założeń. Mamy tu trochę podobieństwo do rozwiązywania w matematyce układów równań liniowych, w których jak wiadomo dołożenie równani będącego liniową kominacją pozostałych równań, nie da żadnej dodatkowej informacji, a jedynie skomplikuje nam obliczenia - informacja tego rodzaju jest pusta, bezuzyteczna, zamulająca tylko rozumowanie. Jeśli zatem z układu myślowegoo daje się, bez straty dla jego obrazowania, usunąć któreś z założeń, to najczęściej jest to czynność pożyteczna w intelektualnym sensie.

Przeciwieństwem tego narzędzia - redukcji - byłoby rozszerzenie układu założeń. Zrobienie tego jednak jako kombinację pozostałych założeń (z ww. powodów) mija się z celem. Jeśli już nowe założenie dokładamy, to powinno ono rzeczywiście coś nowego wnosić. Aby zachować zgodność z poprzednimi załozeniami, należałoby z owym dodawanym założeniem powiązać też jakąś nową zmienną (znowu analogia z układami równań w matematyce), czyli dodać do systemu rozumowania jakiś dodatkowy stopień swobody, przyjmujący różne wartości.

Kolejnym narzędziem myśli jest po prostu weryfikacja. Niby coś prostego, a jednak wcale nie prostego.

Michał Dyszyński

Autorytet
Niezwykle ważnym aspektem doskonalenia się myśli jest koncepcja autorytetu.
Od razu zastrzegam, że myślę o autorytecie w szerszym kontekście, niż jak tylko o człowieku. Mówi się "autorytet nauki", "autorytet instytucji", nawet "autorytet księgi" (np. Biblii, Koranu, czy jakiegoś ważnego traktatu) co oznacza, że w tym pojęciu mieści się dość szeroka gama źródeł, które autorytet stanowią.
Poszukując jakiejś ogólnej definicji dla pojęcia autorytetu, należałoby chyba uznać, że jest nim owo coś (człowiek, instytucja, źródło informacji, rozstrzygnięć wyborów), co powoduje iż:
- domniemanie prawdziwości - informacje z owego źródła traktujemy jako zaufane, zapewne prawdziwe
- domniemanie poprawności rozstrzygnięć - rady, wskazówki płynące z owego źródła traktujemy jako warte rozważenia do zastosowania
- dopuszczenie opcji, że wskazówki autorytetu będą słuszne, nawet wbrew naszym przekonaniom - NAWET JEŚLI NA DANYM ETAPIE WIEDZY UWAŻAMY INACZEJ, gotowi jesteśmy przyjąć radę/wskazówkę ze strony autorytetu, a przynajmniej potraktować ją na tyle poważnie, aby jeszcze raz (może i wielokrotnie) sprawdzić własne dotychczasowe podejście w zakresie owej rady.

Chciałbym skomentować ten ostatni element - autorytet, jako coś dającego rozstrzygnięcie skłaniające do rewizji własnego stanowiska. To jest według mnie "duża rzecz". Mamy tendencję do uznawania własnych poglądów za najwłaściwsze, najmądrzejsze. I jest to chyba zdrowa strategia, bo ktoś nie doceniający permanentnie własnych przemyśleń i wyborów naraża się na niebezpieczeństwo bycia manipulowanym, wykorzystywanym przez wrogie osoby i fałszywe idee. Jednak MUSIMY SOBIE UFAĆ - przynajmniej w jakimś tam stopniu. Do tego zobowiązuje nas człowiecza natura i godność, a nawet status prawny. Powinniśmy być dla siebie trochę takim, szczególnym autorytetem. Ale jednak są granice tego zaufania do siebie. Pewne szczególne źródła wiedzy, rozstrzygnięć niekiedy mogą dostawać od nas status wyższy, niż własne rozeznanie. I jest to rozsądne o ile dotyczy spraw, na których my np. ewidentnie się nie znamy, albo gdy mamy uzasadnione przekonanie o ogromnych kompetencjach kogoś/czegoś w jakiejś dziedzinie.

Chcę jeszcze raz zwrócić uwagę na to, że permanentne przekonanie o własnej niższości względem uwagi, rozstrzygnięć, osądów innych ludzi jest ryzykowne, nie warte polecenia jako stała strategi epistemologiczna; czasem trzeba komuś zaufać bardziej, niż sobie. Ale taka sytuacja powinna być uznawana za coś wyjątkowego - przynajmniej u osoby dorosłej, jakoś tam dojrzałej, takiej od której już nawet prawnie oczekuje się odpowiedzialności za podejmowane decyzje. Na to, aby kogoś/coś uznawać za autorytet, do tego na tyle silny, aby był on powodem zwątpienia w jakieś własne rozpoznania, wymagane są SILNE PRZESŁANKI.

Michał Dyszyński · Wysłany: Wto 20:32, 12 Mar 2019 Temat postu: Re: Autorytet

Balans sprawczości
Umysł ma swój jeden zasadniczy cel - osiągać kontrolę. Przy czym kontrolę rozumiem tu szerszej niż tylko jako możliwość wprowadzania zmian, lecz kontrola może tez mieć postać KONTROLI OBSERWACJI - rozumianą jako mozliwość obserwowania bez aktywnego wpływania na przedmiot obserwacji.
Zauważyłem, że zwiększanie stanu własnej sprawczości jest odbierane w sposób naturalny przez umysł jako coś dobrego, jako przyjemność, coś satysfakcjonującego. Dążymy do większej sprawczości, bo mając owa sprawczość czujemy się lepiej, mamy przeświadczenie, że coś osiągamy.
Stawiam sobie pytanie (nie znam na nie jeszcze pełnej odpowiedzi): czy można osiągnąć szczęście całkowicie ignorując dążenie do sprawczości?
- Na razie stawiał bym na odpowiedź NIE, bo bez sprawczości umysł zwyczajnie zamiera, czyli ostatecznie zniknie owo coś, co szczęście miałoby odczuwać. Ale może istnieje jakiś szczególny rodzaj zaniechania sprawczości, który szczęście zachowa?...
:think:

Michał Dyszyński

Myślenie ma swoją dynamikę, coś podobnego do uczuciowości.
Myśl delikatna - skupia się na obserwacji, unika postulowania czegokolwiek, jest niesiona głównie tym co zewnętrzne.
Myśl eksplorująca, jest jak podróżnik, który chodzi po nieznanych rejonach zaglądając tu i tam.
Myśl defensywna, skupiona na obronie jest uparta, próbuje zachować jakiś stan postulowanej wizji rzeczy, broniąc jej przed tym, co uznaje za dla tej wizji zagrożenie.
Każdy rodzaj myśli buduje inny obraz świadomości, ma też swoje zalety i wady.

Obraz rozumowań, w którym myślenie polega na samej tylko "obserwacji prawdy" jest naiwny i niepełny. Raczej myślenie należy uznać za tworzenie sobie narzędzi do opanowywania mentalnego świata.
Myślimy, poznajemy budując teleskopy, noże do rozcinania wnętrzności w celu zapoznania się z zawartością ciała, używamy termometrów, czujników itp.
Te "narzędzia" funkcjonują tez na poziomie czystego rozumowania - są nimi: dążenie do spójności, dążenie do prostoty ujęcia, dążenie do zrozumiałości i komunikatywności, uwspólnienie opisów rzeczywistości z innymi ludźmi.
Te same pojęcia językowe różni ludzie w swoim umysłach różnie implementują. Dlatego jedni są w stanie swoją wiedzą matematyczną dowodzić twierdzenia, podczas gdy inni tej postaci kreatywności nie mają.
Można to porównać też do pracy malarzy - różni malarze będa mieli ten sam zestaw farb i pędzli, ale namalują nimi różne obrazy - znacząco się różniące, gdyby za podstawę posłużył im ten sam model.

Michał Dyszyński

Myślenie jest wyważaniem
- tego co za vs tego co przeciw
- tego co trwałe vs tego co ulotne i chaotyczne
- tego co da się zastosować vs tego, co bezużyteczne
- tego co prowadzi w stronę zrozumienia vs tego, co myśli wiedzie w chaos
- tego co da się wytrzymać uwagą vs tego, co uwagę rozproszy
- tego co wyłania jakiś kształt vs tego to tylko rozmywa we mgłę
- tego co motywuje vs tego, co umysł ustawia w obojętność
- tego co daje odczucie piękna vs tego co odrzuca nas mentalnie brzydotą
- tego co daje nadzieję vs tego, co tylko degraduje.

Michał Dyszyński

Myślenie jest rozpostarte pomiędzy delikatnością, nieinwazyjnością, a sprawczością i ekspansją.
Chcąc wiedzieć, jakie rzeczy są "w sobie", w stanie niezaburzonym, musimy blokować swoją ingerencję w to, co obserwujemy.
Z drugiej strony część właściwości rzeczy zawiera się w jej interakcji, działaniu, odpowiedzi na naszą ingerencję.
Skupienie się na jednym aspekcie z tych dwóch wybuduje zawsze niepełny obraz.

Michał Dyszyński

W innym wątku popełniłem odpowiedź, która by mi pasowała do tego tematu, więc przenoszę (tam się dyskusja merytoryczna rozleciała, grzęznąc w radach luźnych, personalnych ocenach, czy innej postaci gry ambicji, więc nie zamierzam rozważań w kwestiach epistemologicznych - dla mnie jedynych interesujących - już tam kontynuować). Usunąłem też z treści aspekty, które miały odniesienie tylko do tamtej dyskusji (m.in. mało ciekawe wątki ocen personalnych).

Michał Dyszyński

Najbardziej pierwotnymi znaczeniami słów są chyba intuicje. "Uważaj!" - związana jest z intuicją baczności, zwrócenia uwagi na potencjalne zagrożenia. Poznajemy w dzieciństwie znaczenia słów, obserwując innych ludzi, jak mówią pewne słowa w pewnych sytuacjach - np. "pies" w kontekście gatunku zwierząt często spotykanych wśród ludzi. Cały początek naszej życiowej drogi z konceptami jest intuicyjny, oparty o obserwację, porównania, wzorowanie się na tym, jak porozumiewają się ludzie.
Często w tych pierwszych latach ludzie, z którymi się spotykami nie specjalnie przejmują się formalną logiką - używają słów nieporządnie, czasem sprzecznie. Logikę formalną poznaje się właściwie dopiero dopiero w liceum, może później.

Michał Dyszyński

Stworzyłem wątek "Bycie logicznym, bycie nielogicznym i ...". Wygląda na to, że ten wątek umrze, jednak ja chciałbym zachować jego treść tutaj, bo pasuje.

Michał Dyszyński

W innym wątku:

Michał Dyszyński

Znowu palnął mi się komentarz gdzie indziej, a pasowałby też tutaj:

Michał Dyszyński

tutaj jest o istocie logiki