ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Chciałbym ten wątek poświęcić idei fundamentalnej dla umysłu. Znowu coś w rodzaju "zasady zasad", albo "jeszcze jedna twarz prawdy i sensu". Pewnie niewielu to zagadnienie zainteresuje, więc tu na blogu sobie w ciszy pobędzie.

Aby zagadnienie zilustrować posłużę się przykładem.
Wyobraźmy sobie, że ktoś stawia nam następujący problem:
- mamy pewne następstwo arytmetyczne dane ciągiem: 1, 4, 9, 16, 25
- ktoś zadaje pytanie: a po liczbie 36, co będzie następne?
Pamiętający jako tako tabliczkę mnożenia i względnie kojarzący pewnie powiedzą: wiadomo! Następną liczbą po 36 będzie 49!
Skąd to ktoś wie?...
- Łatwo to jest opisać:
Stwierdziliśmy, że liczby z naszego ciągu wszystkie spełniają regułę, iż są one kwadratami kolejnych liczb naturalnych. Mając tę wiedzę i rozpoznając, iż 36 jest kwadratem 6, bez trudu domyślimy się, że kolejną liczbą naszym ciągu, będzie kwadrat liczby następujący po 6-tce, czyli 49, równe 7 do kwadratu. Podobnie możemy przewidzieć, że kolejną po liczbie 49 będzie liczba 64.
Uogólniając ten przykład można by napisać:
Jeśli mamy następujące warunki spełnione:
1. spójną regułę, która wiąże elementy wnioskowania
2, rozpoznanie nowego elementu, który jednak daje się przyporządkować do znanej reguły
to wtedy
MOŻEMY PRZEWIDZIEĆ, jakie efekt reguła będzie miała w zastosowaniu do owego elementu!
Czyli mamy ogólnie
Spójna reguła + jednoznaczne rozpoznanie nowej sytuacji w ramach owej reguły => PRZEWIDYWALNOŚĆ

Teraz spróbuję skontrastować ten przykład z innym, zmodyfikowanym:
- mamy następstwo arytmetyczne dane ciągiem: 1, 4, 10, 16, 25 (od ciągu z poprzedniego przykładu, różni się on tylko zastąpieniem 9tki na 3ciej pozycji 10tką)
- pytanie: a po liczbie 36, co będzie następne?
Niewątpliwie w tym nowym przypadku będziemy mieli poważny problem ze wskazaniem kolejnej liczby. Bo tu już nie ma spełnionej jednoznacznie reguły, która była spełniona poprzednio. Tutaj predykcyjność nam się posypała...

Bo jeśli nie dostrzegamy w ramach jakiejś grupy fenomenów spójności, jeśli nie potrafimy dla nich skonstruować SPÓJNEGO OPISU, to nie mamy reguły, a dalej nie będziemy mogli tą regułą obsłużyć przypadku nowego.

Powyższe przykłady ilustrują znaczenie zdolności do budowania spójnych opisów świata przez człowieka. Człowiek, który widzi rzeczywistość w ramach reguł, jest w stanie przewidywać, a co za tym idzie też jest w stanie FORMUŁOWAĆ CELE. Bo cele są niczym innym tylko pewną szczególną formą przewidywalności zaprzężonej do konstruowania tego, co bierze się z naszych potrzeb. Człowiek, który wykrył reguły rządzące światem, rządzące także jego myśleniem, zyskał narzędzie pozwalające na konstruowanie dalej układów:
cel - działanie
przyczyny - skutki
a nawet: pragnienie - cel
Bez SPÓJNOŚCI reguł, które uczciwie możemy w swoim rozumowaniu uznawać, błądzimy we mgle, nie wiemy, co jest czym, do czego warto dążyć, jakie cele chcemy realizować.

Michał Dyszyński