ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Spotkałem się z narracją religijną, głównie chrześcijańską (są też odpowiednie teksty w Biblii), że człowiek powinien oddać się całkowicie Bogu - swoje życie, siebie samego. Św. Paweł pisze w jednym z listów, że już nie ma jego, tylko jest w nim Chrystus.
Nie wiem, o czym konkretnie myślał św. Paweł, nie wiem, o czym myśleli inni mistycy, gdy o tym pisali. Mam tu duże wątpliwości interpretacyjne, które wiążą się z dość podstawowym problemem:
Jeśli wobec Boga mojego ja lepiej, aby nie było, to czy nie należałoby się jakoś "skurczyć" - osobowościowo, duchowo - zupełnie do zera?
No bo po co miałyby tu być jakieś półśrodki?
Jak siebie należy zastępować Bogiem, to zróbmy to konsekwentnie, czyli od końca.

Jak się tak postawi problem, to narzuca się od razu na to pewna kontra: to po co w ogóle Bogu miałby być człowiek?
- Jeśli celem jest zastąpienie wszystkiego w człowieku Bogiem, to jaki jest sens w ogóle człowieka stwarzać, zsyłać go na świat?...
Niejeden człowiek, który doznał w życiu dużo cierpienia, a do tego nie bardzo widzi szansę na to, że z tym cierpieniem kiedykolwiek będzie mógł się pożegnać, pewnie nawet z ochotę by się pisał na taki układ, w którym on sam by już jakoś znikł, jego świadomość by się rozpłynęła, a jej miejsce zastąpiłoby w 100% to boskie, lepsze, doskonalsze, nie mające grzechu.
Czyby to całe nasze człowieczeństwo było tylko stanem przejściowym, czymś z zasady wadliwym, czymś i tak do odrzucenia?...

Niejeden to całe moje rozważanie uzna za rodzaj braku pokory, a nawet rodzaj herezji. Może w ogóle nie powinniśmy stawiać takich pytań?
A jednak bez jakiejś, choćby częściowej, odpowiedzi na to pytanie, właściwie to nawet nie wiadomo, jak osoba szczerze wierząca miałaby układać sobie życie. W typowym moralizmie chrześcijańskim zdaje się być zaszyty paradygmat, że człowiek jest zawsze tym opornym, który nie będzie spełniał wymogów ze strony Boga. A jeśli człowiek cały ten opór jakoś w sobie zdusi, jeśli się całkowicie zechce oddać Bogu, Jego woli, jeśli nie postawi żadnych barier, to gdzie wyląduje?
Podobnie jest z tym postulatem odrzucenia świata, pożądliwości, poszukiwania przyjemności. Co będzie jak ktoś to - tak do końca konsekwentnie - wdroży? A gdyby wszyscy to wdrożyli?...
Gdyby wszyscy się pozbyli jakoś swoich pożądań, przestali dbać jakkolwiek o swoje potrzeby emocjonalne, zaprzeczyli wszystkim pragnieniom?...
Do czego by to doprowadziło?...
Jest w ogóle ten człowiek do czegoś (w relacji z Bogiem potrzebny)?

Jeśli zaś coś z człowieka jednak w tej relacji człowieka i Boga miałoby być cenne, warte zachowania, to właściwie CO?

Semele

Michał zajrzyj do Levinasa, Bubera lub do pracy doktorskiej biskupa Jędraszewskiego.

To jest interpretacja biskupa, z którą się nie zgadzam.
Levinas próbował zrozumieć, dlaczego doszło do holocaustu i dlaczego odpowiedzialni są za niego Niemcy – naród wybitnych poetów i filozofów? W swoich rozważaniach zwrócił uwagę na obojętność Kaina, który po zabójstwie Abla bezczelnie odpowiedział Stwórcy, że nie jest stróżem swojego brata. Odpowiedzialność za drugiego człowieka stała się centralnym punktem dwóch dzieł Levinasa: „Całość i nieskończoność” i „Inaczej niż być lub ponad istotą”. W pierwszym z nich, filozof skupił się na doświadczeniu „twarzy” innej osoby.
– Jest jakaś potęga w ludzkim spojrzeniu, która wskazuje na siłę zakazu moralnego: nie możesz mnie zabić, okazać wobec mnie przemocy. Relacja między „mną” a drugim człowiekiem nie jest symetryczna. Jeżeli ten drugi, z którym się spotykam i którego twarz widzę, mówi mi: „tobie nie wolno”, to po pierwsze on mnie uczy mojej wolności. Nie jest ona dowolnością, kaprysem, ale ma reguły (…) Ten drugi jawi się jako mistrz i nauczyciel, ktoś, kto mnie uczy mojego człowieczeństwa.

Człowiek ma własne sumienie i już w nim jest rozliczany ze swoich uczynków. Odpowiedzialność to odpowiedź na słowa drugiego człowieka. Jednakże, we wzroku drugiego człowieka można odszukać również prośbę o pomoc, na którą bezwzględnie należy odpowiedzieć.
– Odpowiadam na wołanie. Jestem odpowiedzialny, to znaczy czuję, że jestem wezwany do dobra, nie uchylam się przed nim, niekiedy nawet za cenę własnego poświęcenia.

Drugie dzieło – „Inaczej niż być lub ponad istotą” pogłębia koncepcję odpowiedzialności. Levinas wyjaśnił w nim, że odpowiedzialność człowieka jest wrodzona. Centralną figurą dzieła jest postać cierpiącego Sługi Jahwe, który wziął na siebie odpowiedzialność za grzechy ludzkości.
– Odpowiedzialność to inne imię człowieczeństwa. Obojętność to postawa Kaina, rezygnacja z ludzkiego powołania.

[link widoczny dla zalogowanych]

Michał Dyszyński

Nie będę ukrywał, że ten aspekt sprawy: po co Bogu taki Michał, jak ja? stanowi dla mnie od lat zagwozdkę.
Skoro Bóg wie, co należy robić, to taki nieporadny Michał, który co chwila popełnia błędy, grzeszy, jest słaby powinien zostać zastąpiony kimś lepszym na jego miejsce.
Ja stoję na stanowisku, że świat powinien stać się lepszy i w imię tego zadania gotów byłbym zgodzić się na swój niebyt - byle tylko dzięki temu, że kogoś lepszego świat na moim miejscu będzie miał, działo się na tym świecie lepiej.
Jeśli Bóg utrzymuje przy istnieniu tego - słabego, błądzącego - Michała, to znaczy, że musi tu być ważniejsze zadanie niż "żeby jak najlepiej się działo". Michał Bogu jest potrzebny do czegoś innego, niż zrealizowanie konkretnego celu. Może te cele, które się realizuje są w ogóle tylko pretekstem?...

Retoryka religijna, która tak mocno akcentuje grzech i winę według mnie gubi coś bardzo istotnego. Człowiek nie jest jednak na tym świecie po to, aby "najlepiej zrobił to, co jest do zrobienia". Taki celowy sposób oceny życia jest przynajmniej niekompletny. Oprócz celów, które zostaną zrealizowane czasem lepiej, czasem gorzej, ważny jest człowiek DOŚWIADCZAJĄCY ŻYCIA. Sam fakt, że człowiek tego życia doświadczył, zdaje się być wartością samą w sobie. :think:

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Jeśli chodzi o moje katolickie wychowanie, to uważam, że kontekście problemu ustawienia mnie we właściwej relacji z Bogiem, to jest ono niejednoznaczne. Odebrałem z grubsza podobną liczbę sugestii, które dzisiaj odrzucam, jak i tych, które się sprawdziły.

Z jednej strony bardzo mocno się opowiadam po stronie pokory w relacji do Boga. Problem w tym, że bardzo trudno jest wytyczyć granicę pomiędzy pokornym zawierzeniem Bogu i zachowaniem zdrowej psychiki, a pójściem za sugestią w rodzaju "niech wszystko zdecydują religijne autorytety, bo ja tu się totalnie nie liczę" - czyli postawy mentalnego barana, osoby o mentalności hitlerowca "tylko wykonującego rozkazy".
Ale przyznam, że przez wiele lat mocno się mentalnie boksowałem z sugestią, która w katolicyzmie jest według mnie wyraźna i silna - sugestią, iż ostatecznym celem jest to, aby człowieka jakoś CAŁKOWICIE zastąpić Bogiem - Jezusem. Problem się jednak wtedy pojawia - a w takim razie PO CO W OGÓLE TEN CZŁOWIEK?

Tu bardzo bardzo istotne jest pytanie: czym ma właściwie być nasze człowieczeństwo w kontekście Boga?
Bo zbyt ochoczo pociągnięty postulat pokory sugeruje tu odpowiedź: niczym! Człowieczeństwo, indywidualność, osobowość jest tylko zawadą! Ma być tylko Bóg, a ludzie niech "się gonią"! A jeśli już nawet człowiek miałby być, to wyłącznie jako taki totalnie nie mający własnego zdania, pragnień, czy osobowości osobnik, który wykonuje wszystkie rozkazy "z góry" i nawet nie mrugnie.
Jeśli jednak jakaś forma człowieczeństwa jest słuszna, a nawet jeśli ona JEST OCZEKIWANA PRZEZ SAMEGO BOGA, to jaka jest to forma człowieczeństwa?
Co człowiek miałby dawać od siebie?...

Wszak można coś dać - od siebie - tylko mając! Także Bogu można coś ofiarować, tylko mając coś do ofiarowania. A może nie tylko Bogu mamy coś ofiarować - może innym ludziom, może istotom niższego gatunku, którymi się opiekujemy (jaka to rola była wyznaczona przez Boga pierwszym ludziom w raju)?...