ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Czy jest coś złego w fikcji?...
Uważam, że dopóki jest jasne, że mamy właśnie z fikcją do czynienia, to nie ma w niej nic złego.
Problem z fikcjami zaczyna się dopiero wtedy, gdy zaczynają udawać rzeczywistość, albo gdy są traktowane jako rzeczywistość obiektywna.

W dyskursie światopoglądowym między ateistami i teistami, każda z tych frakcji ma swoje "ulubione" fikcje. U teistów mamy fikcje bogobojne, zwykle polegające na tym, że rzeczywistość jest ignorowana w imię przekonań religijnych, zaś u ateistów są fikcje pseudoracjonalne, czyli scjentystyczne.
Jak dalece da się ignorować rzeczywistość, logikę, rozsądek?...
Historia uczy, że prawie nie ma tu granic. Religijne oszołomy potrafią wciskać kit, że samą mocą ortodoksji i wmawiania wszystkim bogobojnych chciejstw, można obejść fakty, że da się po prostu zignorować niewygodną prawdę. Ale oszołomy scjentystyczne "nie chcą być gorsze" w uznawaniu fikcji - tym razem na przykład w fikcji logicznej, która polega na uznaniu, że pewne stwierdzenia są niepodważalne (traktuje je jako absolutne), tylko z tego powodu, że ktoś raczył je nazwać "naukowymi".

Ale jak fikcję odróżnić od niefikcji?...
Zasada wydaje się być prosta: wystarczy trzymać się następującego rozdziału:
Opcja 1 - nie twierdzić niczego, co nie ma podstaw, dla stwierdzeń wskazywać z czego one się biorą, aby wątpiący miał szansę prześledzić czy przesłanki są wystarczająco mocne dla uwiarygodnienia tezy.
Opcja 2 - jeśli coś jest założone (wtedy podstawa dla tego czegoś jest nieścisła, intuicyjna), to wtedy trzeba uczciwie uznać, że jest to założone. Wtedy też jednak z pokorą trzeba uznać, iż uzasadnienie dla danej tezy jest subiektywne, słabe.

Fikcją jest zarówno przekonanie, że da się cokolwiek uzasadnić nie czyniąc żadnych założeń, jak też i to, że założenia, które się poczyniło są absolutne. Fikcją jest też i to, że w sensownych intelektualnym dyskursie przejdzie ukrywanie realnie poczynionych założeń (ukrywanie arbitralnego stwierdzania tez) pod nazwami sugerującymi, że mamy (mocne) uzasadnienie dla owych tez.
Analizując poprawnie intelektualnie dowolną tezę pod katem, z czego ona się wzięła, co ją uzasadnia, prędzej czy później dokopiemy się w końcu do założeń, czyli stwierdzeń przyjętych "po uważaniu", "syntetycznie na wiarę", "bo wydaje się, że to będzie pasowało do celów i sensu".
Fikcją jest także przekonanie, że da się to ominąć ten problem intelektualnie pokrzykując na oponenta, albo manipulując rozpoznaniami. W dobrym intelektualnym dyskursie to będzie szybko rozpoznane jako odstąpienie pokrzykującego od reguł uczciwej dyskusji, co oznacza dalej, że w sensie intelektu pokrzykujący swoją rację po prostu poddał.

Michał Dyszyński