ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Uzasadnienie dla tezy - czym właściwie jest?
Logiczna postać uzasadnień polega na POWOŁANIU SIĘ NA POTWIERDZONĄ TEORIĘ, MODEL. W ramach takiego powołania uzasadniający wykazuje, iż teza wpisuje się w jakiś wzorzec funkcjonalny, którego efektem jest właśnie to, że z przesłanek logicznie ściśle dochodzimy do tezy.
Uzasadnienia ścisłe logicznie mają jedną podstawową wadę - trudność ze skonstruowaniem potwierdzonych, dających się myślowo wykorzystywać w rozumowaniach teorii i modeli. Dlatego nawet tam, gdzie logicznie ścisłe rozumowania się wykorzystuje, zwykle mamy do czynienia z argumentacją hybrydową, w której tylko część rozumowania jest ścisła, zaś brakujące jego elementy są doszacowywane.

W praktycznie wszystkich rozumowaniach, w których pojawia się niepewność w zakresie wiarygodności źródła danych, poprawności modeli, zdolności do kalkulowania, wykorzystywane są pozalogiczne sposoby szacowania poprawności, zasadności tez. Na czym one polegają?
- Najbardziej chyba wyrazistym sposobem jest tu bardzo ogólne wskazanie na REPUTACJĘ źródła.
Czym jest reputacja?
- Reputacja polega na rozmytej formie wartościowania wiarygodności źródeł. W jej ramach źródło traktujemy REAKTYWNĄ ZINTEGROWANĄ JEDNOSTKĘ, coś dostosowującego się twórczo do sytuacji, coś SKUTECZNIE ODCZYTUJĄCEGO INTENCJE, tak że CAŁOŚCIOWE rozstrzygnięcie owego źródła jest uznawane za spełniające kryteria poprawności. Mechanizm uzasadniający na bazie reputacji jest typowy dla uzasadnień z autorytetu.
Uzasadnienia bazujące na autorytetach są typu: nie wiem, co prawda jak to funkcjonalnie działa, ale z racji na moją wiarę, iż autorytet jest w stanie poprawnie wszystko rozliczyć w swoich decyzjach, uznaję tezę za słuszną.

Innym niż reputacja sposobem uzasadnienia jest powołanie się na walory ESTETYCZNE, zwykle na intuicyjnie odczuwane "piękno", "ład wewnętrzny" głoszonej tezy, przekonań. Jest to zatem zarazem mechanizm subiektywnego UPODOBANIA. Ktoś na coś się decyduje, bo mu się to po prostu podoba. Nie musi nikomu się tłumaczyć, na jakiej zasadzie to mu się podoba, ale po prostu podoba się i już. Podobanie się bowiem ma naturę intuicyjną, czyli biorącą swoje rozstrzygnięcia z PRZECZUĆ, EMOCJI, INSTYNKTÓW, PRAGNIEŃ, LUŹNYCH CAŁOŚCIOWYCH NASTAWIEŃ.

Warto zauważyć, że te pozalogiczne mechanizmy szacowania poprawności źródeł są ilościowo dominującymi w całościowej układance poznawczej, związanej z orientowaniem się w życiu. Takim ściśle logicznych szacowań tez mamy w życiu tyle, co kot napłakał. Ponad 99% naszych osądów to szacunki, zaś powoływanie się na to, jak rzekomo czyjeś przekonania "są logiczne", to w zdecydowanej większości przypadku czysty PR.

Michał Dyszyński

Ludzie przyjmują tezy, przekonania bazując na dwóch mechanizmach:
1. Mechanizm rozumowy, logiczny wykorzystuje modelowanie, czyli ustalenie, jakie zależności są właściwe dla danego zagadnienia, aby potem - unikając wprowadzania do rozstrzygnięć wtrętów niezawartych w logice problemu - określić najbardziej prawdopodobny rodzaj rozstrzygnięcia. Wtedy rozstrzygnięcie będzie niejako wrośnięte w rozpoznanie samego problemu, powiązane z tym, jak ów problem się przedstawia sam w sobie, niezależnie od personalnych, emocjonalnych wpływów.
2. Mechanizm pozbawiony badania zależności jest związany z kolekcjonowaniem wszystkich przesłanek luźno do problemu się odnoszących, zwykle odznaczających się w emocjach, intuicjach. Wtedy decydują po prostu przesłanki NAJMOCNIEJ DOTYKAJĄCE, najsilniejsze w ramach całościowego, w szczególności silnie personalne, dotykające ego, ogólnie oddziałujące na uczucia osoby rozstrzygającej sprawę.

Nie da się jednocześnie badać i nie badać zależności w danej sprawie. Albo badamy te zależności i potem na nich bazujemy w wyborach, albo nie badamy, a wtedy jako baza rozstrzygnięcia zadziała wszystko co, ogólnie ma moc oddziaływania na osobę.
Ci, co nie są zainteresowani badaniem spraw, będą z konieczności COŚ rejestrować, będą JAKOŚ reagować. A że nie ma w tym jakiegoś mechanizmu porządkującego od strony rozumowej, to zostanie to, co jest - emocje, instynktowność, cała sfera odczuć różnych, o nieokreślonej strukturze.
Tu nie ma trzeciej drogi.